TCK’nın 243, 244 ve 245’inci maddelerinde düzenlenen bilişim suçlarının tamamı resen kovuşturulması gereken suçlardandır759
. Dolayısıyla şikâyet aranmaz760. Bu suçlar, teşebbüse imkân veren suçlardandır761.
Bilindiği üzere, mahkemelerin görevleri kanunla tayin edilir (CMK 3.
753 Bkz. 5237 s. TCK 20/2 “Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç
dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır.”; KARAGÜLMEZ, s.358.
754EKER, s.130 vd.; ÖZBEK, TCK İzmir Şerhi, C.I, s.928 vd.
755 ÖZBEK/KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ/TEPE, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, s.59 vd. 756 ARTUK/GÖKÇEN/YENİDÜNYA; Türk Ceza Kanunu Şerhi Özel Hükümler, C.II, s.1560;
ÖZBEK/KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ/TEPE, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, s.61 vd.; ARTUK/GÖKÇEN/YENİDÜNYA; Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler, 864 vd.
757Oranlılık ilkesi TCK’nın 3’üncü maddesinin birinci fıkrasında düzenlenmiş olup “Adalet ve Kanun
Önünde Eşitlik” ilkesi olarak da adlandırılmaktadır. Bu ilkeye göre, verilen ceza veya güvenlik tedbirleri, işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı olmalıdır. Ayrıntılı bilgi için bkz. HAKERİ, Ceza Hukuku Genel Hükümler/Temel Bilgiler, s.39; HAKERİ, Ceza Hukuku Genel Hükümler, s. 30 vd.; ÖZBEK /KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ/TEPE, s.50 vd.; ARTUK/GÖKÇEN/YENİDÜNYA; Türk Ceza Kanunu Şerhi Genel Hükümler, C.I, s.31 vd.; ÖZGENÇ, Türk Ceza Kanunu Gazi Şerhi, s.87 vd.; ÖZBEK, TCK İzmir Şerhi, C.I, s.86 vd.; CENTEL/ZAFER/ÇAKMUT; Türk Ceza Hukukuna Giriş, s.44.
758 MALKOÇ, C.I, s.392. 759KURT, s.271; DİLEK, s.85. 760KETİZMEN, s.95,308.
761 TCK 243 açısından teşebbüs mümkün diyen yazarlar (bkz. KARAGÜLMEZ, s.187; KURT, s.262;
DÜLGER, Bilişim Suçları, s.221; DİLEK, s.88) yanında teşebbüsün, neticesi harkekete bitişik olduğundan bahisle mümkün olmayacağını dile getiren yazarlar da bulunmaktadır. Bkz. Teşebbüse elverişli olmayan suçlar, CENTEL/ZAFER/ÇAKMUT; Türk Ceza Hukukuna Giriş, s.463.
md.)762. 5237 sayılı TCK’da 243 ila 246’ıncı maddeleri arasında düzenlenen Bilişim Suçlarına bakmakla görevli mahkeme, yasada açıkça tayin edilmemiştir. Bu nedenle, görevli mahkeme, Ceza Hukukunun yargılamaya ilişkin genel görevle ilgili kurallarına bakılarak belirlenmelidir763
. Buna göre; kanunların ayrıca görevli kıldığı hâller saklı kalmak kaydıyla sulh ceza hâkimliği ve ağır ceza mahkemelerinin görevleri dışında kalan, özel yasasında asliye ceza mahkemesince görülüp karara bağlanacağı açıklanan veya özel yasasında hangi mahkemede görülüp karara bağlanacağı açıklanmamış olmakla birlikte sulh hâkimliği ve ağır ceza mahkemesinin görevi içinde bulunmayan bütün ceza davalarına bakmakla görevli olan asliye ceza mahkemeleri, bilişim suçlarına da bakmakla görevli mahkemelerdir.
Ceza Mevzuatında yetki konusu, CMK’nın 12’inci maddesinde, “Davaya bakma yetkisi, suçun işlendiği yer mahkemesidir.” şeklinde düzenlenmiştir. Dolayısıyla bilişim suçlarında soruşturma yetkisi, suçun işlendiği yer764
Cumhuriyet savcılığına aittir. Teşebbüs durumunda son icra hareketinin yapıldığı, kesintisiz suçlarda ise kesintinin yapıldığı, zincirleme suçlarda da765 son suçun işlendiği yer mahkemesi yetkili olmaktadır (5271 sayılı CMK 12/2 md.).
762Ceza Yargılamasında Görev konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. KUNTER/YENİSEY/NUHOĞLU,
s.469 vd.; ÖZBEK/KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ/TEPE, s.547 vd.
763 Mahkemelerin görevleri (madde bakımından yetkisi de denilmektedir.), 2004 tarih ve 5235 sayılı
Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanunla belirlenmiştir. Mahkemelerin görevleri konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. ŞAHİN, Cumhur; Ceza Muhakemesi Hukuku –I–, Seçkin Yayınları, 3. Baskı, Ankara, 2012, s.104 vd.; CENTEL–ZAFER, Ceza Muhakemesi Hukuku, s.513 vd.
764 Suçun işlendiği yer hususu TCK’nın 8’inci maddesinin birinci fıkrasında: “Fiilin kısmen veya
tamamen Türkiye'de işlenmesi veya neticenin Türkiye'de gerçekleşmesi hâlinde suç, Türkiye'de işlenmiş sayılır.” şeklinde düzenlenmiştir. Esasında hareketin yapıldığı yer ile neticenin meydana
geldiği yer aynı olduğunda suçun işlendiği yer konusunda tereddüt yoktur. Ancak, hareketin yapıldığı yerin neticenin meydana geldiği yerden farklı olması durumunda “mesafe suçları” kavramı karşımıza çıkmaktadır. Mesafe suçlarında suçun nerede işlenmiş sayılacağı konusunda çeşitli teoriler bulunmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. ÖZBEK, TCK İzmir Şerhi, C.I, s.152 vd.; KOCA–
ÜZÜLMEZ, s.624; CENTEL/ZAFER/ÇAKMUT; Türk Ceza Hukukuna Giriş, s.115; ÖZBEK, Ceza
Hukuku Sorunları, s.114 vd.; AYDIN, Devrim; Ceza Kanunlarının Yer Yönünden Uygulanması, TBB Dergisi, 2011
765Zincirleme suç konusunda bilgi için bkz. ARTUÇ, Mustafa, “Zincirleme Suç”, THD, Y.3, S.28,
Aralık, 2008; HAKERİ, Ceza Hukuku Genel Hükümler/Temel Bilgiler, s.398 vd.; HAKERİ, Ceza Hukuku Genel Hükümler, s.579 vd.; KOCA–ÜZÜLMEZ, s.480 vd.; SOYASLAN, Ceza Hukuku, 3.
Baskı, s.242 vd.; ARTUK/GÖKÇEN/YENİDÜNYA, Ceza Hukuku Özel Hükümler, s.69;
ARTUK/GÖKÇEN/YENİDÜNYA, Ceza Hukuku Genel Hükümler, s.640 vd.; ÖZGENÇ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, s.545 vd.; ÖZBEK, TCK İzmir Şerhi, C.I, s.708 vd.
Özel yetki durumlarının bulunduğu haller ile ilgili olarak CMK’nın 13’üncü maddesinde düzenleme yapılmıştır766
. Suçun işlendiği yer mahkemesi belli değil ise, şüphelinin767 veya sanığın768 yakalandığı yer, yakalanmamış ise yerleşim yeri mahkemesi; şüpheli veya sanığın Türkiye’de yerleşim yeri yoksa Türkiye’de en son adresinin bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir. Yetkili mahkemeyi veya savcılığı bu suretle de belirlenme olanağı yoksa ilk usulü işlemlerin yapıldığı yer mahkemesi yetkili olmaktadır.
Buna göre örneğin, TCK’nın 243’üncü maddesinde düzenlenen hukuka aykırı olarak bilişim sistemine girme ve kalma eyleminde suçun işlenmiş olduğu her durumda suçun işlendiği yer Asliye Ceza mahkemesi yetkili olmaktadır. Bu suçta, hukuka uygun girişin sağlandığı ancak hukuka aykırı olarak kalma eylemine devam edildiği durumda suç yine oluşmaktadır. Buradaki eylem süreklilik arz ettiğinden CMK’nın 12’inci maddesinin ikinci fıkrası gereği “kesintisiz suçlarda kesintinin başladığı yer mahkemesi yetkili olmaktadır. Teşebbüs halinin varlığı durumunda son icra hareketinin yapıldığı yer mahkemesi yetkilidir769
. İnternet üzerinden elektronik posta ile yapılan hakaret (TCK 125/2–1 md.) ve tehdit (TCK 106 md.) suçlarında, müştekiye e-posta nerede ulaşmış ise ve müşteki nerede bundan haberdar olmuş ise, o yer Cumhuriyet savcılığı yetkili olacaktır. Uygulamada müştekinin oturduğu yer savcılığı, yetkili savcılık olarak soruşturmayı yapmaktadır.
Bilişim suçlarının Asliye Ceza Mahkemelerinde görülmesi gerekmektedir770 . Bilişim suçlarının işlenmesinde failin bulunduğu yer ile icra hareketlerinin gerçekleştirildiği yer ve neticenin gerçekleştiği yer birbirinden farklı
766 Suçun işlendiği yer mahkemesi belli değil ise, şüphelinin veya sanığın yakalandığı yer,
yakalanmamış ise yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir. (5271 S. CMK 13/1).
767Geniş bilgi için bkz. ÖZBEK/KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ/TEPE, s.220 vd.
768Şüpheli ve sanık hakkında ayrıntılı açıklama için bkz. ÖZTÜRK/TEZCAN/ERDEM, s.242 vd.;
BIÇAK, Vahit; Suç Muhakemesi Hukuku, Polis Akademisi Yayınları, 2013, Ankara, s.185; ÖZBEK/KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ, Pratik Çalışma Kitabı –II–, s.75.
769KARAGÜLMEZ, s.516 vd.; DİLEK, s.87; KIZILTAN, Mehmet Burak; 5237 Sayılı Türk Ceza
Kanununda Bilişim Sistemine Girme, Sistemi Engelleme ve Bozma Suçları, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Yüksek Lisans Tezi, (Yayımlanmamış), İstanbul, s.101.
770YAZICIOĞLU, Bilgisayar Suçları, s.291; Yargıtay 6. Ceza Dairesi bir kararında TCK 244’üncü
madde kapsamındaki suçlara ilişkin davaya bakmak, kanıtları değerlendirmek ve karar vermek görevinin asliye Ceza Mahkemesine ait olduğuna hükmetmiştir. (Yargıtay 6. CD. 2003/18552 E, 2005/9931 K); YILMAZ, 244. Maddesinde Düzenlenen Bilişim Alanındaki Suçlar, s.85.
olabilmektedir771. Örneğin fail Konya’dan Yeni Zelanda üzerinden Çin’de bir bilgisayarın kontrolünü ele geçirerek772 İstanbul’daki banka merkezine ulaşarak Ankara’da adına açtırdığı hesaba para aktarıp Konya’daki bir ATM’den parayı çekebilir. Bu durumda, fail Konya’da bulunmakta, her ne kadar icra hareketlerinin bir bölümünü Konya’dan yapmış olsa da Çin’de ele geçirdiği ve verdiği her komutu yerine getiren bilgisayarı kullanmış773; dolayısıyla icra hareketleri Çin’de gerçekleştirilmiş; netice ise İstanbul’da meydana gelmiştir774
.
Suçun yurt dışından işlenmesi veya birden fazla ülkeden iştirak halinde işlenmesi durumunda mülkilik, faile ve mağdura göre şahsilik ve adalet prensipleri uygulanarak suçu yargılama yetkisine sahip ülkenin belirlenmesi gündeme gelmektedir775. Hareketin yapıldığı ülke ile neticenin meydana geldiği ülkenin farklı olması durumunda, devletlerarasında yetki çatışması doğması muhtemeldir776
.
İnternet üzerinden işlenen suçlarda suçun unsurları ile tamamlandığında milletlerarası ceza hukukunun “yurt dışında işlenen suçlar” alanı ile ilgili problemler çıkmaktadır.777 Hareketin yapıldığı ülke ile neticenin gerçekleştiği ülkelerin farklı olduğu durumlarda yetki çatışması doğmaktadır778. Özellikle asli fail yurt dışında ise iştirak müessesinin uygulanması konusunda problemler çıkmaktadır779
.