Günümüzde işlenen suçların büyük bölümünün bir şekilde elektronik ortamlar ile ilgisinin bulunması nedeniyle elektronik delillerin incelenmesi sık başvurulan bir yöntem haline gelmiş, pek çok adli olayın aydınlatılmasında elektronik deliller kullanılmaya başlanmıştır893
. Adli bilişimin konusunu bilgisayar,
889http://www.egm.gov.tr/Sayfalar/SiberSuclarlaMucadeleDaireBaskanligi.aspx, (26.03.2014). 890 Bölgesel ihtiyaçlar dikkate alınarak 1994 yılında Van’da, 2005 yılında Aydın’da ve 2014 yılında
İstanbul’da Jandarma Kriminal Lâboratuvar Amirlikleri teşkil edilmiştir.
http://www.jandarma.tsk.tr/kriminal/turkish%20internet/kriminal.htm, (22.1.2014)
891http://www.jandarma.tsk.tr/kriminal/turkish%20internet/kriminal.htm, (22.1.2014) 892www.atk.gov.tr, (17.01.2013).
893 BALI, Yunus; Ses Görüntü ve Data İncelemeleri, 2008, s.206; Adli bilişim, ceza davalarının
sonuçlandırılmasında rol oynadığı gibi özel hukuk davalarında da bir şekilde gündeme gelmektedir. ÖZOCAK, Elektronik Delillerin Tespiti ve Toplanması, s.112; Özellikle boşanma davalarında eşler üçüncü bir kişi ile kurulan ilişki olduğunu, bunun için telefonunun veya bilgisayarı üzerinden kurduğu
bilişim cihazları, iç ağlar dâhil internet üzerinde yer alan elektronik deliller oluşturmaktadır. Elektronik deliller ise, elektronik ortamda varlık gösteren, elektronik ortamda saklanan, kolayca değiştirilip yok edilebilen894
, DNA, parmak izi gibi kolayca görünemeyen verilerdir895. Ancak günümüzde adli bilişim yöntemleri ile elektronik delillerin dile gelmeleri mümkün olup yüksel teknoloji bilgisi kullanılarak işlenen suçların yine yüksek teknoloji ve ileri seviye metotlar kullanılarak aydınlatılabileceği görülmektedir.
Ceza yargılamasında amaç, maddi gerçeğin ortaya çıkarılarak896 suçu işlediği konusunda şüpheye yer vermeyecek şekilde açığa çıkan kişinin cezalandırılması ve topluma tekrar kazandırılmasıdır. Burada toplumda suç işlemenin önlenmesi, kamu düzeninin sağlanması ve suç işleyen kişilerin uslandırılması gibi amaçlar gözetilmektedir. Ancak verilen cezalar her zaman beklendiği gibi uslandırıcı olmayabilmekte, bazı suçlular tam tersine yeni suç teknikleri öğrenmekte, tahliye sonrası topluma adeta profesyonel suçlu olarak dönebilmektedirler897
. Ancak unutulmamalıdır ki ceza yargılamasında toplanan ve ortaya konulan deliller suçlunun tespit edilmesi yanında masumların korunması açısından önemlidir.
iletişimin incelenmesini talep etmektedirler. Bkz. KOÇ, “Boşanma Davalarında MSN ve eposta kayıtları delil olabilir mi?”, http://www.bilisimhukuk.com/2009/07/bosanma-davalarinda-msn-ve-e- posta-kayitlari-delil-olabilir-mi/2/, (20.03.2014); http://www.computerforensicsassociates. com/forensic_investigations/computer_forensic_for_divorce.html, (20.03.2014); Boşanma
davalarında delillerin neredeyse %80, 90’ının elektronik ortamı facebook kayıtları, eposta kayıtları, MSN yazışmalarından oluşmaktadır. Ayrıntılı bilgi için bkz. ÖZDİLEK, Ali Osman; Ankara Barosu Uluslararası Hukuk Kurultayı, 11-15 Ocak 2010, C.III, Ankara Barosu Yayınları, 2011, s.77 vd.
894Kolayca değiştirilip yok edebilme mümkün olmakla birlikte değiştirildiği veya yok edildiği sanılan
veriler üzerinde inceleme yapıldığı ve bir takım yöntemlerle elde edilebildiği de bir gerçektir. Özellikle bilgisayarların diskinde silinen veriler fiziksel anlamda silinmediklerinden daha sonra karmaşık bir takım yöntemler kullanılarak geri getirilebilmektedir (YAZICIOĞLU, Bilgisayar Suçları, s.159). Bilgisayardaki veriler kolayca silinmezler (MARAS, s.174). Diskteki bilgilerin kullanıcı tarafından silinmesi durumunda bu silme işlemi kalıcı değildir; yani silinmiş bu verileri uzmanlar bir şekilde kurtarabilmektedirler. bkz. CALOYANNIDES, s.23 vd.
895KESER BERBER, Adli Bilişim, s.46.
896YAŞAR, C.I, s.1339; “Şekli gerçekle yetinilmeyip maddi gerçeğe ulaşmak ceza muhakemesinin
yapısının bir sonucudur.” Bkz.ÜNVER–HAKERİ, C.I, s.11; “Ceza Muhakemesinde amaç, şüpheli ve sanığın haklarına saygılı bir biçimde maddi gerçeğe ulaşmaktır.” Bkz. CENTEL–ZAFER, Ceza Muhakemesi Hukuku, s.5; Ceza yargılamasında amaç, insan hakları ihlallerine sebebiyet verilmeden ve ceza yargılamasında delilden sanığa gidilerek maddi gerçeğin ortaya çıkarılmasıdır. Bkz. ÖZTÜRK–ERDEM, s.16.
897 Konu hakkında tarihi perspektiften ayrıntılı bilgi için bkz. AVCI, Hapsin Kısa Tarihi, Hukuki
Ceza yargılamasında yargılama makamları sonuca ulaşmak için her türlü delili hukuka uygun şekilde araştırmak zorundadır898
. Ceza muhakemesinde delil ve emarenin özelliklerini taşımak kaydıyla899 her şey delil olabildiğine göre900 bilişim alanından elde edilen deliller de dâhil olmak üzere hukuka uygun olarak elde edilen her türlü delilin değerlendirilmesi gerekmektedir901.
Ceza yargılaması, gerek sanık gerek mağdur açısından temel hak ve özgürlüklere en açık ve doğrudan müdahale eden bir yargılama dalıdır. Yargılama faaliyetleri sırasında temel hak ve özgürlüklerin mutlak delil bulma anlayışı içinde feda edilmemesi gerektiği gibi hakların korunması adına hukuktan da vazgeçilmemelidir902. Sonuca ulaşmak adına, hukuka uygun her türlü olanağın değerlendirilmesinden de geri durulmamalıdır. Ceza muhakemesi hukukunda her şey delil olabildiğinden (CMK m.217/2), hâkim sadece önüne gelen delillerle yetinmek durumunda değildir; hâkim de delil toplayabilir903
. Hâkim, delilleri vicdani kanaatine göre takdir eder (ANY 138/1, CMK 217/1 c.2). Ancak bu, kararların keyfilikten uzak, hukuk kurallarının çizdiği çerçeve dışında olması anlamına gelmemektedir904
. Maddi gerçeğin ortaya çıkartılması ne pahasına olursa olsun gerçekleştirilemez905
. Yapılan araştırma ve soruşturma mutlak ve sınırsız değildir. Bu etkinlikler sırasında kişisel ve/veya toplumsal değerlerin korunması zorunludur906
.
Klasik delillerin aksine bilişim suçlarında delillerin toplanması, incelenmesi, muhafazası, taşınması, raporlanması özellik arz ettiğinden uzmanlarınca yapılması
898ŞAHİN, Cumhur; Ceza Muhakemesinde İspat, 2001, s.26. 899 ÜNVER–HAKERİ; Ceza Muhakemesi Hukuku, C.I, s.84.
900 YENER–HAKERİ; Ceza Muhakemesi Hukuku, C.II, 2013, s 168; YAŞAR, C.I, s.1339;
ÖZBEK/KANBUR/DOĞAN/BACAKSIZ/TEPE, s.84; ÖZTÜRK, Berna; “Ceza Muhakemesinde Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilmesi Sorunu”, Mecmua, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 1.Baskı, Ankara, 2008, s.665.
901AKYÜREK, Güçlü; “Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilmesi Sorunu”, TBB Dergisi, S.101,
2012, s.62.
902 AKYÜREK, s.80.
903HAKERİ–ÜNVER, Ceza Muhakemesi Hukuku, C.I, s.74. 904 HAKERİ–ÜNVER, Ceza Muhakemesi Hukuku, C.I,s.82. 905 ÖZTÜRK/TEZCAN/ERDEM, s.146.
906Yargıtay 4.CD. E:1994/7351 K:1994/7693 T:4.10.1994, Yargıtay Kararları Dergisi,Cilt:21 Sayı:9,
gerekmektedir. Günümüzde pek çok suçun bilişim ortamı ile birlikte incelenmesi gerektiğinden adli bilişimin rolünün sürekli artması kaçınılmaz olmaktadır.
Adli bilişimin temel çalışma alanları, veri kurtarma, veri imha etme, veri saklama, veri dönüştürme, şifreleme, şifre kırma ve gizlenmiş dosyaların bulunması şeklinde sıralanabilir907
.
Doğrudan bilişim sistemleri kullanılarak veya bilişim sistemleri vasıta kılınarak işlenen suçlara ilişkin deliller adli bilişim yoluyla ortaya konabildiği gibi adli bilişim, suç ve suçlu ile mücadele edilmesinde rol oynamakta, aynı zamanda suç ile ilgisi olmayanların korunmasına da yardımcı olmaktadır908. Dolayısıyla adli bilişimden amaç, özel teknikler kullanılarak, kimlik denetimi, analiz, fiil ile bilgisayar kullanıcısı ve veri arasında ne gibi bağlantıların bulunduğunun ortaya konmasıdır909
.
Elektronik delillerin parmak izinde olduğu gibi varlıkları görülebilir. Ancak bu delillerin elde edilmeleri ve değerlendirilmesi uzmanlık gerektirmektedir910. Şöyle ki, uzman kişilerce, delillerin içinde bulunduğu cihaza, işletim sistemine ve kayıt formatına bağlı olarak değişebilen uygun bir donanım veya yazılım aracının kullanılması şarttır. Diğer taraftan elektronik delil gizlenmiş olabilmektedir. İleri teknikler kullanılarak elektronik delil mahiyetindeki bilgiler masum bir fotoğraf, ses veya film dosyası içerisine gizlenebilmektedir911. Ya da işletim sisteminin normalde erişemediği ancak özel yöntemler ile ulaşılan alanlarda tutulan veriler olabilmektedir912. Bütün bunların keşfedilmesi, verilerin hassas yapısı dikkate alınarak elde edilmesi, saklanması ile ilgilenen bilim dalı adli bilişimdir913
.
907 KESER BERBER, Adli Bilişim, s.19 vd; TAN, “Adli Bilişim (Computer Forensic)”,
http://www. edirnebarosu.org.tr/kutuphane/makaleler/89-adli-bilisim-computer-forensic.html, (27.3.2011), s.2.
908 ÇAKIR-KILIÇ, s.24.
909YETİM, Dijital Kanıt, s.1203.
910 ÖZKAN, Halid; “Ceza Muhakemesinde Ekran Görüntüsü Çıktılarının Delil Niteliği”, s.265. 911Buna steganografi denilmektedir. Ayrıntılı bilgi için bkz. İkinci Bölüm Adli Bilişim Kapsamında
İncelenebilcek Öğeler altında “Saklı Bilgi: Steganografi” başlığı.
912 Örneğin yeni nesil sabit disklerde bulunan ve kullanıcı erişimine BIOS, İşletim Sistemi ve diğer
yollardan kapalı bulunan alanlardır. Bu disk alanları, saklı şekilde üreticiler tarafından içerisine bir kısım sürücü yazılımlarının veya ihtiyaç duyulabilecek yazılım araçlarının konulması amacıyla
Olay yerinde yapılacak her türlü çalışma ve adli analiz süreçleri yasal çerçevede cereyan etmelidir914. Yapılacak herhangi bir soruşturmanın amacı, olay yerinde sadece ne oldu ve kim/kimler tarafından gerçekleştirildiğinin araştırılması değil; aynı zamanda olayla ilgisi olmayan kişilerin yargı önüne getirilmesini önleyerek yargının meşgul edilmemesini sağlamak ile ilgisiz kişilerin mağduriyetinin önlenmesidir. Bu nedenle, ceza muhakemesine göre cereyan eden bir yargılamada, sadece delillerin değil, delillerin araştırılma sürecinin de göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Yapılan incelemelerde adli bilişim metot ve araçları adli bilişim uzmanlarına pek çok avantajlar sağlamaktadır. Bu nedenle, adli bilişimin mutlaka yasal çerçevede kullanılması, arama veya elkoyma kararı olmayan inceleme ve araştırmalara girişilmemesi gerekmektedir915
. Kaldı ki bu şekilde davranılması yasalarımıza göre suçtur.
Elektronik cihazlardan elektronik delillerin elde edilmesi, hem özel hem de kamu sektörü için araştırma ve soruşturmaların sıkı bir parçası haline gelmiştir916
. Pahalı ve karmaşık bir süreci gerektiren adli analizde delillerin elde edilmesi oldukça zor ve mahkeme önünde doğrulaması oldukça güçtür917
. Günümüzde bilişim cihazları ve bu cihazların haberleştikleri ağlar çeşitlenmiş olup bilişim suçlarına ilişkin delillerin bulunabileceği yerler artmıştır. Bu nedenle adli analiz, sürekli kendini güncelleyerek teknolojik gelişmeleri bünyesine adapte etmektedir.
ayrılmış alanlardır. Boyutları itibariyle verilerin saklanması için çok uygun alanlar olduklarından bilişim uzmanlarının mutlaka bakması gereken, titiz bir çalışma yapılarak suçla ilgili verilerin yer alabileceğinin öngörülmesi gereken alanlardır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Hidden Disk Areas: HPA and DCO, International Journal of Digital Evidence, Güz 2006, C.5, S.1, HPA: Host Protedted Area, DCO: Device Configuration Overlays.
913 SHINDER, s.546. 914 FISHER–FISHER, s.xxv. 915
BROUCEK–TURNER, s.5.
916 Practice Guide for Computer-Based Electronic Evidence, http://www.7safe.com/electronic _evidence/, (05.03.2014), s.3.