İnsan Haklarõnõn Korunmasõ ve Demokrasinin Güçlendirilmesi

İnsan haklarõnõ ne şekilde koruyabiliyor ve demokrasiyi ne kadar güçlendirebiliyor olmasõ uluslararasõ arenada o ülkenin itibarõnõ gösterir. Moğolistan

1990 yõlõndan beri demokrasiye ve serbest piyasa ekonomisine geçidini başarõyla gerçekleştirmekle kalmõyor aynõ zamanda BM ve onun diğer organlarõ ile aktif çalõşmaktadõr.⁸²

3.a. İnsan Haklarõnõn Korunmasõ

Moğolistan, BM İnsan Haklarõ Evrensel Beyannamesi'ni onaylandõğõ ilk günden beri desteklemekle birlikte 1966 yõlõnda Vatandaşlõk ve Siyasi Haklarõ Paktõ ve 1967 yõlõnda Uluslararasõ Ekonomi Kültür Toplum Paktõna taraf olmuştur. Şu an BM ve onun alt organlarõnõn insan haklarõ ve özgürlük konularõ ile ilgili çõkarmõş olduğu yaklaşõk kõrka yakõn anlaşma ve konseptlere Moğolistan’õn taraf olmasõ söz konusudur. Sadece son iki yõlda Moğolistan, Uluslararasõ İş Örgütü (ILO)’nün Mecburi ve Zorunlu İş ile ilgili 105. Konsept, Mecburi İşi Kaldõrmakla ilgili 29.

Konsept (15. 03. 2005) ve Yolsuzluğa karşõ BM Konseptine (27. 10. 2005) taraf olmuştur.⁸³

Moğolistan insan haklarõnõn korunmasõyla ilgili olarak Göçmen İşçiler ve Ailelerinin İnsan Haklarõnõn Korunmasõ, Mültecilerin Statüsü, Uluslararasõ Suçla Mücadele Konsept ve Protokollerine taraf olmak için incelemeler yapmaktadõr.

1990 yõlõndan bu yana siyasi, ekonomi ve toplumsal alanlarda hõzlõ gelişme sağlanmasõ sonucunda Moğolistan’õn yeni Ana Yasasõ 1992 yõlõnda onaylanmõştõr.

İnsan haklarõnõ sadece vatandaşlõk hak ölçüsünde sõnõrlõ tutan eski sistem anlayõşõ değiştirilmiş, Moğolistan topraklarõnda ikamet etmekte olan yabancõ ülke vatandaşlarõnõn ve uyruksuz kişilerin yasal konumlarõ Anayasada maddeler halinde düzenlenmiştir. Bu durum insan haklarõnõ evrensel anlamda geniş ölçüde ele alan

82 Gadaad Kh er giin Yam, op. cit, s. 61.

83 Ibid., s. 62.

yeni anlayõşõn ortaya çõkmasõna neden olmuştur ve gelecekte hazõrlanacak yasa tasarõsõnõn bu yönde değerlendirilmesi mümkün kõlõnmõştõr.

Ayrõca yeni Anayasa 10. Maddesi 1. nüshasõndaki “Moğolistan’õn kabul ettiği uluslararasõ herhangi bir anlaşma, ilgili yasanõn onaylandõktan veya yürürlüğe girdikten hemen ardõndan iç tüzük olarak geçerli sayõlacaktõr” ifadesi, uluslararasõ ilkeler doğrultusunda kabul etmiş olduğu görev ve sorumluluklarõnõ dürüstçe yerine getirmede Moğolistan’õn yasal temelinin olduğunu göstermektedir.

Hukuk üstünlüğü, uluslararasõ kabul görülen insan haklarõ ve temel özgürlüklere saygõlõ toplumun gelişmesini Anayasa ile kanunlaştõran Moğolistan yeni yasa düzenlemelerine gidilmeyi mecbur hissetmiştir. Böylelikle yeni Anayasa ilkelerine uygun toplumsal değişimleri göz önünde bulunduran yeni yasal yapõlanmaya gidilmiştir. Yeni yapõlanma çerçevesinde Moğolistan hükümeti, 1998 yõlõnda BM İnsan Haklarõ Yüksek Komiserliği ile karşõlõklõ anlaşma beyanda imza atarak insan haklarõnõ yerine getirme ve koruma konularõnda aktif çalõşacağõnõ belirtmiştir.

Bugün Moğolistan’da insan haklarõ ve özgürlüğü yeni Anayasa ve diğer kanunlarda yasallaştõrõlmõş durumda ve böylelikle insan haklarõ hakkõnda bir çok uluslararasõ konsept, anlaşma ve sözleşmelere taraf, kendi ülkesinde İnsan haklarõ Milli Komisyonu kurmuş, sözü edilen uluslararasõ anlaşma ve sözleşmelerde belirtilmiş olduğu yükümlülük ve görevlerini yerine getiren devlet olarak, devlet kuruluşlarõn da birbiri ile uyumlu ve işbirlikçi, kuruluşlar arasõnda saygõlõ ilişkiler geliştirilmiş, karşõlõklõ anlaşma sağlamõş, her birinin koymuş olduğu amaçlarõnõ başarõyla gerçekleştirmiş devlet kuruluşlara sahip ülke olarak, sadece ve sadece bu

şekilde hareket ederek toplumumuz ve her bir bireyimizin refah yaşantõsõnõ sağlayabileceği devlet bilincinde çalõşmak gerekmektedir.⁸⁴

3.b. V. Uluslararasõ Yeni Demokrasiler Konferansõ

Moğolistan, 10-12 Eylül 2003 tarihleri arasõnda Ulan-Batur’da V.

Uluslararasõ Yeni Demokrasiler Konferansõna ev sahipliği yaptõ. Konuşulan ana konular demokrasi, iyi yönetim ve sivil toplumdu. Konferansa 1988 yõlõnda Filipin’in Manila kentinde ilk düzenlendiğinde sadece 13 ülke katõlmõştõr. Fakat beşinci düzenlenen Ulan-Batur konferansõnda 119 ülkenin katõlõmõ Uluslararasõ Yeni Demokrasiler Konferansõnõn öneminin arttõğõnõ ve demokrasiye geçiş hareketinin dünyaya yayõlõyor olmasõnõn bir göstergesi olmuştur. Son yapõlan araştõrmalara göre yaklaşõk 80 ülkede demokrasiyi güçlendirme yolunda önemli adõmlar atõldõğõ sonucu çõkmõştõr.⁸⁵ Toplam 140 ülkede çok partili seçimler yapõlmaktadõr.

Daha önce düzenlenen konferanslara göre Ulan-Batur konferansõnda demokrasinin tanõmõ ve modelinden ziyade anlamõ ve kalitesi ön planda ele alõnmõştõr ve Ulan-Batur Bildirgesi ve eylem planõ yürürlüğe konmuştur.

Moğolistan Devleti, başkan olarak beşinci düzenlenen Uluslararasõ Yeni Demokrasiler Konferansõyla ilgili rapor ve bildirgeyi 58.inci (2003), faaliyet raporlarõnõ ise 60.inci Genel Kurullarõna (2005) sunmuştur ve bu kuruldan “Yeni Demokrasileşmiş ülke hükümetlerin demokrasiyi güçlendirme yolunda göstermiş olduğu çabalarõna BM’nin desteği” hakkõnda 58/13, 60/253 kararnamelerini onaylanmasõnõ sağlamõştõr. BM Genel Sekreteri, V. Uluslararasõ Yeni Demokrasiler

84 Ibid., s. 63.

85 M. Duger sur en , "Extern al En vir onmen t an d For eign Relation s of M on golia Fr om 1921-1990," Mon golia in th e Wor ld,Ulaan baatar , Ministr y of For eign Affair s of Mon golia, 2002, s. 39.

Konferansõnõn beklenildiğinden çok daha verimli geçtiğini, bu anlamda daha sonra yapõlacak faaliyetlerin önünü açan, faydalõ konferans olduğunu vurgulamõştõr.⁸⁶

Doha konferansõna katõlan çok sayõda ülke delegeleri Ulan-Batur konferansõnõn önemi ve Moğolistan’õn göstermiş olduğu çabasõnõ takdir etmişlerdir.

Ayrõca Moğolistan’õn tecrübelerinden yararlanmak ve diğer ülkelerle paylaşmak gerektiğini dile getirmişlerdir.

3.c. Demokratik Ülkelerin İşbirliği

Uluslararasõ Yeni Demokrasiler Konferansõ dõşõnda demokrasiyi güçlendirme konusunda dünya ülkeleri işbirliği yapmaktadõrlar. Bu amaçla Demokratik Ülkeler Örgütü kurulmuştur ve 2000 yõlõnda Varşova kentinde ilk örgüt konferansõ düzenlenmiştir. Moğolistan örgütün kurulduğu günden beri kuruluşa aktif olarak katõlmakta ve Eylül 2005 yõlõndan beri 16 ülkeden oluşan Yönetim Kurulu üye ülkesi olarak Asya Kõtasõnõ temsil etmektedir. V. Uluslararasõ Yeni Demokrasiler Konferans başkanõ olarak Demokratik Ülkeler Örgütüne destek vererek karşõlõklõ işbirliği geliştirerek çalõşmaktadõr. Bu amaç doğrultusunda Moğolistan geçmiş yõllardan beri Demokratik Ülkeler Örgüt Konseyi tarafõndan düzenlenen faaliyetlere düzenli olarak katõla gelmiştir. Örneğin bu yõlõn Şubat ayõnda örgüt tarafõndan Gürcistan’a gönderilen uzman grupta Moğollu uzmanlar yer almõştõr.⁸⁷

Demokrasiyi güçlendirme konusunda Moğolistan uluslararasõ ölçütte kayda değer katõlõm gerçekleştirmekle birlikte bu aktif katõlõmõndan dolayõ diğer ülkeler tarafõndan takdir edilmektedir. Buna bir örnek verecek olursak 19 Eylül 2006 yõlõnda New-York kentinde düzenlenen demokrasi oturumunda ABD Başkanõnõn önermesiyle Moğolistan Başbakanõ davet edilmiştir.