C. KUZEY DOĞU ASYA EKONOMİK FORUMU
5. Çevre
Japon Hükümeti Ekim 1992'de "Doğu, Kuzey Doğu Asya'nõn Çevre İşbirliği" konusunda uluslararasõ toplantõyõ Niigata şehrinde düzenlemiştir. Bu toplantõya üye devletlerin Çevre Bakam ve Bakan Yardõmcõlarõ da katõlmõştõr. Aynõ zamanda BM Çevre Programõ, BMKP, Asya Pasifik Ekonomik ve Sosyal Komisyonu gibi kuruluşlar gözlemci statüsüyle katõlmõştõr. Bundan böyle Kuzey Doğu Asya'nõn çevre işbirliği toplantõsõ her yõl düzenlenmekte, çevreyi korumak ve işbirliği geliştirmek gibi konularda karşõlõklõ bilgi alõşverişinde bulunulmaktadõr.
Toplantõlara BM ve Asya, Pasifik bölgesinin bu amaçla kurulmuş kuruluşlarõn temsilcilerinin katõlmasõnõ sağlanmalõdõr. Çevreyi koruma sorunu bugün bir iç sorun olmaktan çõkmõştõr. Bu yüzden Moğolistan çevre sorunuyla ilgili olarak her şeyden önce iki komşu devletle ikili ve üç taraflõ görüşmelere katõlmakta ve bu konuda fikir alõşverişinde bulunmaktadõr. Moğolistan bu tür toplantõlara sürekli katõlmaktadõr.
Moğolistan doğa ve ekolojik sorunlarõ, kirlenme ve çöp sorunu, orman, hava ve su gibi bir çok konuda fikir alõşverişinde bulunmaktadõr. Rusya ve Çin ile bu konudaki işbirliğini genişleterek Japonya ve Güney Kore ile ikili işbirliğini genişletecek
204 Ibid., s. 214.
205 Ibid., s. 215.
faaliyetlere aktif olarak katõlmaktadõr. Moğolistan bu faaliyetler sayesinde ekolojik güvenliğini Kuzey Doğu Asya'nõn bölgesel ekolojik güvenliğinin bir parçasõ haline getirmeye çalõşmaktadõr.206
SONUÇ
Moğolistan, dünyanõn en büyük yüzölçümüne sahip, Rusya Federasyonu ve dünyanõn en büyük nüfusuna sahip Çin Halk Cumhuriyeti olmak üzere iki süper güç arasõnda sõkõşmõş, başka herhangi bir ülke ile sõnõrõ olmayan, denize çõkõşõ da ancak komşularõ vasõtasõyla olabilen bir ülkedir.
Moğolistan "açõk kapõ", bir başka deyişle tarafsõz dõş politika izlemektedir.
Uluslararasõ ilişkilerin gelişimi ile evrensel ve bölgesel siyasi koşullarõ dikkate alarak belirlediği dõş politikasõnda esnek hedefler belirlemektedir. Moğolistan güvenlik ve ulusal çõkarlarõ konusunda siyasi ve diplomatik yollara öncelik vermekte; ekonomi, bilim ve teknolojiyi geliştirecek uygun dõş ortamõ oluşturarak çok yönlü bir dõş politika uygulamaktadõr. Moğolistan'õn ulusal çõkarõna herhangi bir şekilde zararõ dokunmadõkça komşu ülkeler arasõndaki herhangi bir anlaşmazlõğa tarafsõz kalmaktadõr. Herhangi bir askeri ittifaka katõlmamak, toprak ve hava sahasõnõ herhangi bir ülke aleyhine kullandõrtmamak, yabancõ silahlõ kuvvetlerin ve silahlarõn kendi ülkesinde bulundurulmamasõ ilkelerine sadõk kalmaktadõr.
Komşu ülkeleriyle ilişkileri iniş çõkõşlar yaşasa da Moğolistan dõş politikasõnõn ana eksenini oluşturmayõ sürdürmektedir. SSCB'de siyasi bunalõmlarõn yaşanmasõ ve ardõndan dağõlma sürecinin başlamasõyla Moğolistan ve Rusya arasõndaki ilişki durgunluk dönemine girmiştir. Bu durgunluk dönemi Rusya'da iktidara Putin'in gelmesine kadar devam etmiştir. Bu on yõl içinde, Pan-Moğol hareketleri, borç, vize uygulamasõ, sõnõr kaçakçõlõğõ, ticaretin aksamasõ, askeri alandaki anlaşmazlõk gibi birçok sorun baş göstermiştir. Kasõm 2000'deki Putin'in Moğolistan'a ziyareti hem bu sorunlarõn çözülmesine õşõk tutmuş hem de yeni bir
yüzyõlda iki ülke arasõndaki ilişkiyi şekillendirecek yeni anlaşmalar imzalanmasõnõ sağlamõştõr. Moğolistan yõllardõr Rus petrolüne bağlõ kalmõş ona ihtiyaç duymuştur.
Moğolistan'da yaşanan derin ekonomik bunalõmõ sõrasõnda Moğolistan Rus petrolüne ne kadar bağlõ olduğunu anlamõştõr. Bu dönemde Rus petrolünün sürekli aksamasõ zaten kötü olan Moğolistan ekonomisini derinden sarsmõştõr. Bugün Moğolistan hala Rus petrolüne ihtiyaç duymaktadõr. Buradan yola çõkarak Moğolistan hemen batõsõnda bulunan, bağõmsõzlõklarõnõ yeni kazanan petrol zengini Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmektedir. Rus petrolüne bağlõ kalmasõ demek Moğolistan ekonomisinin Rusya'ya bağlõ kalmasõ demektir. Bununla birlikte Moğolistan hemen yanõ başõnda bulunan Rus eyaletlere ve cumhuriyetlere dikkatini yoğunlaştõrmaktadõr. Rusya'nõn Moğolistan'a ihracatõnõn % 80'ini bu eyaletlerden sağlanmaktadõr. Moğolistan da bu eyaletlerin ihtiyaç duyduğu et ürünlerini karşõlama imkanõna sahip olmasõna rağmen bugün bazõ teknik engeller yüzünden bu isteğine kavuşamamaktadõr.
ÇHC ile Moğolistan ilişkileri beklenen düzeyde olmasa da 1980'li yõllarõn sonuyla kõyasla uzun bir yol kat etmiş sayõlõr. Çinlilerin Moğolistan'õn kendisine bağlõ kalmasõnõ istediğini düşünen Moğol halkõ asõrlardõr Çinlilerden şüphelenmektedir. Birçok üst düzey ziyaretlerin gerçekleşmesine ve her defasõnda Çinli üst düzey yetkililerinin Moğolistan'õn bağõmsõzlõk ve egemenliğine saygõ duyduğunu belirtmesine rağmen bu şüphe giderilememiştir. İki ülke arasõnda gelişen ilişkiye rağmen Moğolistan'da bugün hala Çin Araştõrma Merkezi kurulmamõştõr. Bir çok Moğol gencinin Çin'e gidip Çin'de lisans ve lisans üstü eğitimini tamamlamasõna rağmen Çin üzerine yapõlan kapsamlõ araştõrmalarõn eksikliği göze çarpmaktadõr.
kalma gerçeğinden yola çõkarak iki komşu üzerindeki araştõrmalarõnõ yoğunlaştõrmaktadõr.
Yeni dönemde Moğolistan için yeni ilişkiler de söz konusudur. Bunlarõn başõnda ABD gelmektedir. ABD ile olan ilişki her geçen gün artmakta, ABD Moğolistan'a her türlü yardõmda bulunmaktadõr. Fakat gerçek şu ki ABD açõsõndan ÇHC ve RF arasõnda yer alan Moğolistan'õn konumu stratejik önem taşõmaktadõr. Bu durum ABD için önemli olduğu kadar iki komşu için de önemlidir. Moğolistan iki komşu devletin hiçbir zaman bu hassas bölgede üçüncü büyük devletin varlõğõnõ hissetmek istemeyeceği gerçeğini de unutmamalõdõr. Hiç kuşkusuz "dünya egemenliği"ne soyunan ABD'nin bu yolda alacağõ basan ve /veya başarõsõzlõklar Moğolistan dõş politikasõnõ ve onun ABD ile ilişkisini de etkileyecektir.
Moğol dõş politikasõnda ABD dõşõnda da önem verilen ilişkiler vardõr.
Özellikle Japonya'yla kurulan ilişkiler 1990'lõ yõllarda Moğolistan'õn iç ve dõş politikasõnõ derinden etkilemiştir. Japonya, geçiş döneminde Moğolistan'a en çok ekonomik yardõmõ sağlayarak derin bunalõmlarõnõ daha az zamanda atlatmasõna katkõda bulunmuştur. Bölgedeki diğer önemli bir devlet olan Kore ile ilişkiler ise deyim yerindeyse tepetaklak olmuştur. Soğuk Savaş döneminde Kuzey Kore'yle yakõn ilişkide olan ve Güney Kore'den uzaklaşan Moğolistan, 1990 sonrasõnda sõnõrlõ ölçülerde de olsa Güney Kore'yle işbirliği içine girmiştir. Aynõ dönem Moğolistan’õn Kuzey Kore’yle ilişkileri ise uzaklaşmõştõr. Öte yandan her ne kadar Kuzey Kore tarafõndan olumsuz karşõlansa da Moğolistan iki Kore'nin birleşme sürecini desteklemektedir. Üstelik olasõ birleşme sürecinde "tarafsõz" bir bölge devleti olarak arabuluculuk rolü oynamaya da hazõrdõr.
Yeni dünya düzeninde eski ve yeni dönem arasõnda sürekliliğin temsilcisi olarak BM karşõmõza çõkmaktadõr. Moğolistan Soğuk Savaş boyunca BM'i SSCB'nin yanõnda bir propaganda platformu olarak görmüş ve bu yönde politikalar izlemiştir.
Bu, BM'de pasif bir tutum takõndõğõ anlamõna gelmez. Ancak, Soğuk Savaş'õn ertesinde BM’nin örgütsel ve işlevsel yapõsõnõn gözden geçirdiği ölçüde Moğolistan da bu yapõ içerisinde yeni bir oluşum sergilemiştir.
Moğolistan diğer üye ülkeleri gibi BM’i barõş, işbirliği ve kalkõnma için en güvenilir mekanizma olarak kabul etmektedir. Bu yüzden Moğolistan, BM ve özellikle onun reformcu faaliyetlerine sonuna kadar destek vermektedir. Kurulduğu zamandan bu yana BM küreselleşen, hõzla değişen dünyamõza ayak uydurarak yenilikçi ve reformcu olduğunu gösterebilmiştir.
Moğolistan ve BM işbirliğinin 45 senelik tarihçesine bakõldõğõnda Moğolistan gerçek anlamda bu örgütün aktif ve itibarlõ bir üye ülkesi olabilmiştir. Bu durum BM çerçevesinde Moğolistan’õn katõlmõş olduğu faaliyetler, girişimler ve önerilerden anlaşõlmaktadõr. Bu durumun en yakõn tarihteki delili ise BM tarafõndan 2006 yõlõnda gerçekleştirilen iki büyük kutlamasõndan birinin “Büyük Moğol Devleti’nin Kuruluşunun 800 Yõldönümü” olmasõdõr.
Moğolistan’õn, nüfus ve finansman açõsõndan kõsõtlõ imkânlara sahip olmasõna rağmen, BM amaçlarõ ve kararlarõnõ yerine getirmek için aktif ve özveriyle çalõştõğõ gözlenmektedir. Buna örnek verecek olursak “Bir Dünya” konferanslarõ serisi Moğol gençlerinin evsahipliğinde bütün dünya ülkelerinden katõlõmõyla gerçekleştirilmiştir.
Bu bağlamda insan haklarõ ve demokrasiyi güçlendirme Milenyum 9. Hedefinin fikir sahibi de Moğolistan olmuştur. Ayrõca Moğolistan V. Uluslararasõ Yeni
geçmesi ve güçlenmesine önemli katkõda bulunmuş ve bu doğrultuda somut, kalõcõ aktiviteler düzenlemiştir.
Moğolistan hükümeti serbest piyasaya geçiş sürecinde oluşan toplumsal krizin zararlarõnõ gidermeden kalkõnmayacağõ görüşünde olduğu için yoksulluğu etkin bir şekilde azaltmak, sağlõk hizmetleri ve eğitim sistemini iyileştirmek ve halkõn refahõnõ artõrmak için BM ile gelecekte aktif işbirliği yapacaktõr.
Öte yandan bu işbirliğinin özellikle dünyayõ son yõllarda tehdit eden küresel õsõnmaya karşõ mücadelede de sürdürülmesi beklenmektedir. Nitekim Moğolistan dondurucu soğuklardan en fazla zarar gören ülkelerin başõnda gelmektedir.
Ayrõca XXI. yüzyõlda kalkõnma için anahtar güç olan bilgi teknolojisinin Moğolistan’da yaygõnlaşmasõnda da BM ve onun alt organlarõnõn yardõm ve desteği önem taşõmaktadõr.
Yaklaşõk 45 senelik süreçte Moğolistan’õn BM faaliyetlerine yaptõğõ katkõlarõ ve BM’nin Moğolistan’õn kalkõnmasõ için yaptõğõ destek ve yardõmlar küçümsenmeyecek ölçüdedir. Gelecekte de Moğolistan BM çerçevesinde öncekinden daha geniş alanda ve daha verimli bir çalõşma hedefi koymuş bulunmaktadõr ve bu hedefine ulaşmak için de ciddi bir çaba içinde bulunmaktadõr.
Bugün bu çabanõn somut örneklerinden biri de Moğol askerlerinin Barõş Gücü Operasyonlarõna verdiği destektir. Bu destek Moğolistan'õn askeri birliğini güçlendirmesine yardõmcõ olmakta ve birçok yeni teknik teknoloji ile tanõştõrmaktadõr. Bu bağlamda Moğolistan askeri alanda ülkesel ve bölgesel güvenliği sağlayacak mekanizmalarõn oluşturulmasõnda ve uluslararasõ işbirliğinde mümkün olduğunca yer almak istemektedir denilebilir.
Sonuç olarak, yeni bir dünya düzeninin kurulduğu süreçte, daha önce olmadõğõ kadar sürecin içinde yer alan Moğolistan, iç politikasõnõn yanõ sõra dõş politikasõnõ da yenidünya koşullarõna uyarlama çabasõ içindedir. 199O'lõ yõllar ise bu çabaya sahne olmuştur. Yeni yüzyõlõn eşiğinde Moğolistan’õn bu çabasõnõ sürdüreceği söylenebilir. Ancak değişimin başarõya ulaşõp ulaşmayacağõ yalnõzca Moğolistan’õn çabalarõyla değil, aynõ zamanda yenidünya düzeninin seyrine bağlõ belirlenecektir.
KAYNAKÇA
RESMİ BELGELER Moğolistan Anayasa, 1992
Moğolistan Diş Politika Konsepti, 1994 Moğolistan Milli Güvenlik Konsepti, 1994 Moğolistan Silahli Kuvvetleri Kanunu, 2002
Moğolistan Milli Askeri Stratejik Ko nsepti, 1998
Moğolistan Bin Yõl Kalkõnma Hedefleri’ni Ona ylama Moğolistan Büyük Millet
Meclis 25. Kararõ, 2005.04.21.
KİTAPLAR
BALDOO, Badamtur, Mongol Ulsyn Gadaad Khariltsaa, Ulaanbaatar, Interpress, 2003.
BATBAYAR, Baterdene, Altan Gurvaljin, Ulaanbaatar, Interpress, 1999.
BATBAYAR, Tsedendamba, Mongolia's Foreign Policy in the 1990's, Ulaanbaatar, Inst itute for Strategic Studies, 2002.
BAYARKHUU, Dashdorj, Delkhiin Bodlogo ba Olon Ulsiin Khariltsaa, Ulaanbaatar, Uls Turiin Bo lovsro lyn Akademi, 1995.
BAYARKHUU, Dashdorj, Mongol Ulsiin Gadaad Bodlogo, Olon Ulsiin Khariltsaany Tuukhen Zarim Asuudal, Ulaanbaatar, MUIS Olo n Ulsiin Kharilt sanii Deed Surguuli, 1996.
BAYARKHUU, Dashdorj, Olon Ulsiin Khariltsaa Delkhiin Shine Deg Juram, Ulaanbaatar, MUIS Olo n Ulsiin Khariltsanii Deed Surguuli, 1998.
BOR, Jugder, Mongol Ulsyn Toriin Gadaad Bodlogo, Diplomatyn Ulamjlalyn Zarõm Asuudal, Ulaanbaatar, Ulsyn Khevleliin Gazar, 1988.
BOR, Jugder, Bilguun Diplomat Chinggis, Ulaanbaatar, Z.Gazriin Khevlel, 1994.
DAMDİNSUREN, Ts., Mongoliin Nuuts Tovchoon, Ulaanbaatar, Ulsyn Khevleliin Gazar, 1990.
DUGERSUN, M., KHOSBAYAR.O., Diplomat Ajillagaa, Diplomat Albany Undes, Ulaanbaatar, MUIS Olon Uls yn Kharilt saany Deed Surguuli, 1998.
ELBEGDORJ, Ts., Khokh Devter, Ulaanbaatar, Interpress, 2001.
GADAAD KHERGİİN YAM, Mongol Ulsyn Gadaad Bodlogyn Khukh Nom, Ulaanbaatar, Gadaad Khergiin Yam Khevle l, 2002.
GANDI, Tugsjargal, Uls Tur Setgel Zui Medeelel Shuteltsee, Ulaanbaatar, Naranbulag Print ing, 2000.
KHAİSANDAİ, L., Chingis Khaan ba İkh Mongol Ulsiin Gadaad Hariltsaa, Olo n Uls Sudlal №2, Ulaanbaatar, Admo nd Pres, 2002.
MİNİSTRY OF FOREİGN AFFAİRS MONGOLİA, Law of Mongolia on Diplomatic Service, Ulaanbaatar, Admond Press, 2002.
LKHAMSUREN, B., Mongoliin Gadaad Orchin, Turiin Tusgaa r
LOMBO, Janchivdorj, Mongol Uls, Bugd Nairamdah Solongos Ulsiin Khariltsaa 10 jil, Ulaanbaatar, The Kore Post, 2000.
MİNİSTRY OF FOREİGN AFFAİRS MONGOLİA, Diplomatic Bluebook, Ulaanbaatar, Admo nd Press, 2006.
MONGOL ULSYN UNDESNİİ STATİSTİKİİN GAZAR, Mongol Ulsyn Emegteichuud, Khuukhed, Ulaanbaatar, MUUSG Khevlel, 1995.
MONGOL ULSYN UNDESNİİ STATİSTİKİİN GAZAR, Mongol Ulsyn Statistikiin Emhtgel 2001, Ulaanbaatar, MUUSG Khevle l, 2002.
MUIS-İİN EDİİN ZASGİİN SURGUULİ, Mongol Ulsyn Ediin Zasag, Ulaanbaatar, Admo nd Press, 1999.
NAİDANSUREN Ch., SODNOMGOMBO., Mongol Ulsyn Undesnii Ayulgui Baidal, tuuniig Khangakh Zarõm Asuudal, Ulaanbaatar, Urlah Erdem, 2000.
ORHAN Kavuncu, Ankara Ticaret odasõ, Moğolistan, Ankara, Ge mi Kit abevi, 2005.
SHİNJLEH UHAANY AKADEMİ, Olo n Uls sudlaliin hureelen, Mongol ba Urnud Evrop, Ulaanbaatar, Bembi san, 2004.
SUKHBAATAR, G., Mongoliin tuuh sudlal, Ulaanbaatar, İnterpress, 2000
TSERENCHİMED, Ts., Mongol Ulsyn Edin Zasag,Ulaanbaatar,Niigmiin Khogjliin Sudalgaa, Una, 2000.
TÜRK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI (TİKA), Moğolistan Ülke Raporu, Ankara, Öncü Basõmevi, 2005.
TÜRK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI (TİKA), Avrasya Bült eni, Moğolistan Dosyasõ, Ankara, TIKA Yayõn Birimi, Nisan 2004/21.
MAKALELER
AYURZANA, H., "Mongo lia Russian Relat io ns," Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreign Affa irs o f Mongo lia, 2002, s. 88-94.
AYURZANA, H., "Mongo lia Chinese Relat io ns," Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreign Affa irs o f Mongo lia, 2002, s. 95-100.
BATBAYAR, Tsedendamba, "Mongo lia in 1992," Asian Survey, 33/1 (January 1993), s. 61-66.
BATBAYAR, Tsedendamba, "Mo ngo lia in 1993," Asian Survey, 34/1 (January 1994), s. 41-45.
BAZHANOV, Eugene and BAZHANOV, Natasha, "Russia and Asia in 1992,"Asian Survey, 33/1 (January 1993), s. 91-102.
BOR, Jugder, "Mo ngo l Uls ba Evropiin Kho lboo ny Khariltsaa, Khamt yn Ajillagaany Erkh Zuin Undes Tavigdsan ni," Altan Argamj Journal of Foreign Affairs and Studies, Ulaanbaatar, 4/2001, s. 36-54.
CHEN, Edward K.Y., "Foreign Direct Invest ment in East Asia," Asian Development Review, 5/3 (March 1992), s. 24-59.
DUGERSUREN, M., "External Environment and Foreign Relat io ns o f Mongo lia Fro m 1921-1990," Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreign Affairs o f Mongo lia, 2002, s. 32-87.
ENKHSAİHAN, J., "Mo ngo lia's Nuclear Weapo n Free Status," Asian Survey, 40/2 (March/April 2000), s. 342-359.
ENKHSAİFIAN, J., "Externa l Aspects of Mo ngo lia's Securit y, "
Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreign Affa irs o f Mongo lia, 2002, s. 131-150.
ERDENECHULUUN, L., "Glo bal Yortonts ba Mongo l Ulsyn Gadaad Bodlogo,"Atlan Argamj Journal of Foreign Affairs and Studies, 4/2001, s. 1-13.
ERDENECHULUUN, L., "Mongo lia: Four Decades at the United Nat ions,"Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreig n Affairs of Mongo lia, 2002, s. 151-157.
HAMULECKA, İwona, "Aid Po lic y of the EU," The Polish Quaterly of International Relations, 10/3 (Summer 2001), s. 100-114.
HANNAM, Peter, "Dragon's Breat h," Far Eastern Economic Review, (June 17,1993), s. 52.
GINSBURG, To m, "Mongo lia in 1996," Asian Survey, 37/1 (Januar y 1997), s. 60-64.
GINSBURG, To m, "Mongo lia in 1997," Asian Survey, 38/1 (Januar y 1998), s. 64-68.
GINSBURG, To m, "Po lit ical Reform in Mongo lia," Asian Survey, 35/1 (May 1995), s. 459-471.
GLASER, Bonnie S., "China's Securit y Percept ions," Asian Survey, 35/3 (March 1993), s. 252-271.
GOYAL, Hari D., "A Develo pment Perspect ive on Mo ngo lia,"Asian Survey, 39/4 (July/August 1999), s. 633-655.
GULGOU, J., "External Eco no mic Relat io ns," Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreign Affairs of Mongo lia, 2002, s.
121-130.
KANBOLAT, Hasan, ve AĞACAN, Kamil, "ÇHC'nin Kafkasya'ya Artan İlgis i ve Ekono mik Bo yut larõ," Stratejik Analiz, C. I, No. 7, Kasõm 2000, s. 55-61.
KAYE, Linco ln, "Leading Spirit," Far Eastern Economic Review, (September 14, 1995), s. 54-55.
KORSUN, George and MURRELL, Peter, "Po lit ics and Econo mics o f Mongo lia's Privat izat ion Programme," Asian Survey, 35/5 (Ma y 1995), s. 472-483.
LILLEY, Jeffrey "Turnen Teeters," Far Eastern Economic Review, (November 10,1994), s. 46-49.
LINTNER, Bert il, "Mo ngo ls Fear Hordes," Far Eastern Economic Revievv, (May 18, 1995), s. 30.
MURPHY, David, "No Room for No mads," Far Eastern Economic Revievv, (May 31.2001), s. 56.
ROSSAB, Morris, "Mo ngo lia: A New Opening?," Current History, 91/566 (September 1992), s. 278-283.
SANDERS, Alan J.K., "Mongo lia's New Const itut ion," Asian Survey, 32/6 (June 1992), s. 506-520.
SESEER, G., "Mongo lians Abroad," Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreign Affa irs of Mo ngo lia, 2002, s. 158-163.
SEVERINGHAUS, She ldon R., "Mongo lia in 1994," Asian Survey, 35/1 (January 1995), s. 70-75.
SEVERINGHAUS, She ldon R., "Mongo lia in 1995," Asian Survey, 36/1 (January 1996), s. 95-99.
SEVERINGHAUS, Sheldon R., "Mongo lia in 1998 and 1999," Asian Survey, 40/1 (January/February 2000), s. 130-139.
SEVERINGHAUS, Sheldo n R., "Mongo lia in 2000,"Asian Survey, 41/1 (January/February 2001), s. 61 -70.
THA YER, Nate, "Black Go ld," Far Eastern Economic Review, (October 31, 1996), s. 48-49.
THA YER, Nate, "Fo nvard Steppes," Far Eastern Economic Review, (March 27, 1997), s. 18-23.
TUMURHULEG, T., "The Proclamat io n o f Independence o f Mongo lia Under Bogdo Jhavzandamba Khutagt," Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreign Affairs of Mo ngo lia, 2002, s. 22-31.
ZIEGLER, Charles E., "Russia in the Asia-Pasifõc," Asian Survey, 34/6 (June 1994), s. 529-543.
UDVAL,L., "Interact ion o f Past and Future," Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreign Affa irs of Mongo lia, 2002, s. 101-114.
URTNASAN, N., "Internat io nal Cooperation in Culture, Educat ion and Science," Mongolia in the World, Ulaanbaatar, Ministry o f Foreig n Affairs of Mongo lia,2002, s. 115-120.
V/ILLIAM, Heaton R., "Mongo lia in 1991," Asian Survey, 32/ 1 (January 1992), s.50-55.
YADAMSUREN, J., "Manai Uls Valyut Sankhuugiin Khyamrald Urtsen Uu, Yakh Yostoi Ve?," Manai Mongol, No.l, 2000, s. 42-50.
İNTERNET KAYNAKLAR http://www.un-mo ngo lia.mn/
http://www.parl.go v.mn
http://www.mfa.gov.mn/index.php http://www.gateway. mn/
http://intermongo l.net/
http://medeelel.mn/
http://www.mongo lianlaws.co m/
http://www.gov.yp.mn/
http://sonin.mn/
http://www.delmng.cec.eu.int/mg/index.asp 2007.03.21
http://www.ulkeler.net/mogo listan.ht m 2007.01.05
http://ec.europa.eu/externa l_relat io ns/mo ngolia/intro/ip03_0411.ht m 2006.11.28
http://ec.europa.eu/externa l_relat io ns/mo ngolia/intro/eu_mo ngo lia_co operation.pdf
2007.05.21
http://www.eurasianet.net/resource/mo ngolia/hyperma il/200009/0002.
ht ml
2007.07.15
http://www.ulkeler.net/mogo listan.ht m 2007.07.15
http://europa.eu.int/comm/external_relat io ns/tacis/index.ht m (27.01.2004).
http://europa.eu.int/comm/externa_relat io ns/mo ngo lia/intro/index.ht m (27.01.2004).
EK -1 MOĞOLİSTAN TEMSİLCİLERİNİN ÖNERİP BM GENEL
KURULUNDA ONAY ALAN BAZI KARARNAMELER
1. Silahsõz landõrma Haftasõ /33-34, 37-44. Toplant õ/
2. Uluslarõn Barõşçõl Yaşam Hakkõ /39-43. Toplant õ/
3. Ekonomi Geliş imi ve Çevre Korumasõ /17. Toplant õ/
4. Gelişmekte olan ülkelerin eko no mik kalkõnmasõnd a sektörlerin görevleri /32-35. Toplant õ/
5. Geliş mekte o lan ülkelerin toplums al ve eko no mik kalkõnmalarõnda işgücünün önemi /39 - 40. Toplant õ/
6. Kadõnlarõn hayat standart larõnõn yükselt ilmesi /31, 33.
Toplant õ/
7. Kõrsal kõs õmda yaşayan kadõnlarõn hayat standart larõnõn yükse lt ilmesi /37, 39, 40, 42, 44, 46, 48, 50,52, 54, 56, 58, 60. Toplant õlar/
8. Toplumsal geliş im açõsõndan sosyal - ekono mik kökten değişimin yapõlmasõnda milli tecrübe hakkõnda /36, 38, 40.
Toplant õlar/
9. Kooperatifliğ i destekle me /36, 44/, Sosyal-eko no mik gelişmede kooperatifliğ in görevi /48, 51/, Toplumsa l gelişmede kooperatifliğin ro lü /54, 56, 58, 60. Toplant õlar/
10.Okur-yazar toplum için alõnacak önlemler ve gayret ler
Toplant õlar/, Okur-yazar o lma konusunda BM’nin 10 sene lik çalõşma hakkõnda /54, 56, 59, 61. Toplant õlar/
11.Ko nut sahibi o lma yõlõ /40, 41. Toplant õ/
12.Ko nut sahibi o lma hakkõ /41,42. Toplant õlar/
13.Yaşam iç in sağlõklõ ortamõn sağlanmasõ /44. Toplant õ/
14.Toplu İmha Silahlardan Kaçõnma /38. Toplant õ/
15.Moğolistan’õn uluslar arasõ güvenliği ve nük leer silahlarda n arõndõrõlmõş bö lge statüsü hakkõnda /53, 55, 57, 59, 61.
Toplant õlar/
16.Uluslar arasõ anlaşma sağlama prensipleri ve yö nleri /52, 53.
Toplant õlar/
17.Denize çõkõş õ o lmayan geliş mekte olan ülke sorunlarõ /50, 52, 54. Toplant õlar/
18. Yeni Demokrasileşmiş ülke hükümet lerinin demokrasiyi güçlendirme yo lunda göstermiş o lduğu çabalarõna BM desteğ i /58, 60. Toplant õlar/
19.Büyük Moğol Devlet i’nin Kuruluşunun 800. Yõl Dönümü hakkõnda /60. Toplant õ/
EK - 2 MOĞOLİSTAN’DA BM İLE ORTAK DÜZENLENEN
TOPLANTI VE KONFERANSLAR
1965 Toplumda Kadõn Ro lü, Ulus lar arasõ seminer
1983 Gelişmekte olan ülkeler için yeni geliş im yo lu ve bu Ko nuda Moğolistan tecrübeler i, Bö lge Semineri
1987 UNISCO ile ortak düzenlenen uluslar arasõ “Okur-Yazar Olma yõlõna hazõrlõk” sempozyumu
1995 BM’nin Asya-Pasifik Bö lge Ekono mi ve Toplum Ko mis yo nu VIII Yönet im Kurul Toplant õsõ
1997 Denize çõkõş õ o lma yan ülkenin geçit taşõmacõlõğõ hakkõnda Kuzey Doğu Asya ülkeler toplant õsõ
1998 Bilim ve eğit im açõs õndan kadõnlarõn yaşam standart larõnõ Yükselt me ye yö nelik BM Enst itüleri ile o rtak düzenlenen Ulusal seminer
2000 İnsan Haklar õnõn Korunmasõ ile ilgili Uluslararasõ ko nferans
2001 Kõrsal kõs õmda yaşa yan kad õnlarõn yaşam standart larõnõ Yükselt me hakkõnda BM uzmanlar toplantõs õ
2002 Kooperatifliği desteklemek için uygun ortamõn Oluşturulmasõ; BM uz manlar toplant õsõ
2003 V Uluslar arasõ Yeni Demokrasiler Ko nferansõ
Ko misyo nu ile birlikte Kuzey Doğu Asya’nõn ortak elektrik üret im mekanizmasõnõ o luşturan yetkili kişiler toplant õsõ
2005 Moğolistan ve Yo lsuzlukla mücadele BM anlaşma sõ konulu seminer
2005 Terörizm ve diğer suçlara karşõ uluslar arasõ anlaşmanõn yasa l u ygulama seminer
EK - 3 BM GENEL KURUL 60.inci TOPLANTISI
Görüşülecek konu 42:
“Medeniyet ler arasõ Diyalo g için Küresel Ajanda”
“Büyük Moğol Devleti’nin Kuruluşunun 800. Yõl Dönümü”
Genel Kurul,
Medeniyet ler arasõ Diya log iç in Küresel Ajanda’nõn 56/6 (9 Kasõm 2001) kararõna göre,
Medeniyet lerin başarõlarõ; insanoğlunun gelişimi için daima ilha m kaynağõ o lmuştur ve bö ylelik le tüm insanlõk mirasõnõn ana hazinesin i oluşturduğunun kanõt õ o larak,
Medeniyet lerin asõl gerçeğini anlamak, medeniyet ler arasõ yapõc õ ilişkileri ve işbirliğini gelişt irmek gerekt iğini vurgulayarak,
Göçebe uygarlõğ õn zengin mirasõ ve medeniyet inin yapõcõ ilişkiler i ve işbirliğini gelişt irmede yapt õğõ katkõsõ takdirle belirt ilerek,
Göçebe uygarlõğõ, Asya ve Avrupa’nõn birçok toplumunda kend i kalõnt õlarõnõ bõrak mõş o lmak la birlikte Doğu ve Bat õ medeniyet lerinde n etkilenmiş izler taşõyan dünya medeniyet leri bağla yan bir köprü olduğunu kabul ederek,
Geniş t icaret ağõn gelişt irilmesi, yö net im, kültür, din ve t icaret in ana merkezlerin o luşturulmasõ, sağlam, uzun ö mürlü zemin oluşturmada göçebe u ygarlõğõn ö ne mi ve etkisi büyük o lduğunu kabu l ederek,
Göçebe uygarlõğõnda gelenek hale gelmiş, doğa ile uyum halinde yaşa m tarzõnõn ö nemi günü müzde gitt ikçe önem kazanmakta o lduğuna dikkat çekerek,
1. Modern toplumlarda göçebe kültür ve gelenekleri gelişt ir me ve koruma için, Moğolistan’õ içeren üye devlet lerinin çabalar õnõ destekleyerek
2. Bunun yanõnda, 2006’da Moğol Devlet i’nin 800.
Yõldö nümünü kut lamak için Moğo l Hükümet i tarafõnda n giriş ilen çabalar õ destekleyerek
3. BM, üye devlet leri, kendi kurum ve diğer organizas yo nlarõ, kamusal ve sivil toplum organizasyo nlarõ, bö lges e l organizasyo nlar, kuruluşlar ve akademis yenlerine, Moğolistan tarafõndan organize edilen etkinlik ler ve kut la ma törenlerinde akt if ro l alma larõ çağrõsõ yap õlmõşt õr.