BESLENME ALIŞKANLIKLARI KONUSUNDA BİLGİ SEVİYESİ

Örneklemin beslenme alışkanlıklarının daha iyi anlaşılması adına beslenmeye yönelik bilgi seviyelerinin ele alınacağı bu bölümde ‘beslenme eğitimi’; ‘beslenmeye yönelik kaynakların okunması’; ‘Beslenme alışkanlıklarının şekillenmesinde ve gıda tercihlerinde gıda ve tıp uzmanlarının görüşlerini önemseme’ ve ‘sağlıklı beslenmeye yönelik bilgi ölçeğinin frekans değerlendirmesi’ konularına yer verilecektir.

2.1. Beslenme Eğitimi

Beslenmeye yönelik eğitim ya da ders denildiğinde, beslenme ve diyetetik uzmanları ile tıp alanında yetkin kişilerin sunmuş olduğu eğitim akla gelmektedir. Örneklemimizin dini eğitim almış olduğu kurumlar değerlendirildiğinde beslenme konusuna yönelik müstakil bir ders genel olarak verilmemektedir. Bununla birlikte anket çalışmasında ‘dini eğitim görürken yiyecek ve içeceklerle ilgili ayet, hadis ve fıkıh bilgileri dışında beslenme ile ilgili herhangi bir eğitim ya da ders alıp almadıklarına yönelik’ sorulan soruya verilen cevaplar değerlendirilecektir. Burada sağlıklı beslenmeye yönelik eğitim alanların ve almayanların örneklemde dağılımlarını görmek ve sağlıklı beslenmeye yönelik okunan kitap sayılarının dağılımını görmek amacıyla frekans analizi kullanılmıştır.

Tablo 23: Beslenme Eğitimi Alma Durumu için Frekans Analizi Sonuçları

Beslenme

eğitimi aldı mı f % Geçerli % Yığılmalı %

Hayır Evet Tolam 167 81,5 81,5 81,5 38 18,5 18,5 100,0 205 100,0 100,0

Yapılan anket çalışmasının sonuçlarına göre Tablo 23’de yer alan verilere göre; ankete katılan 205 kişiden 167’si (%81,5) din eğitimi aldığı kurumlarda (yiyecek ve içeceklere yönelik ayet, hadis ve fıkhî bilgi dışında) beslenmeye yönelik herhangi bir eğitim ya da ders almamışken; 38’i (%18,5) beslenmeye yönelik ders ya da eğitim almıştır. Bununla birlikte eğitim aldığını belirtenlerin hangi nitelikte bir beslenme

eğitimi aldıkları bilinmemektedir. Ereğli DİB çalışanlarından oluşan örneklemin kadınların Kur’an kursu öğreticiliği ve vaizelik gibi toplumda kadınlarla, annelerle ve geleceğin anneleri olacak kişilerle; erkeklerin ise imamlık, vaizlik, Kur’an kursu öğreticiliği gibi yine toplumda erkeklerle, babalar ve geleceğin babaları olacak bireylerle çok yakından iletişim kurmaları ve onların günlük hayattaki birçok problemlerine şahitlik ediyor olmaları ve yine birçok konuda onların öğreticiliğini üstleniyor olup topluma örneklik teşkil ediyor olmalarına rağmen %81,5’lik bir oranla özellikle dininde müdahil olduğu bir konu olarak beslenme konusunda hiçbir eğitim almamış olmaları dikkat çekmektedir.

Ereğli DİB çalışanlarından oluşan örneklemde beslenme eğitimi alma durumlarına göre, sağlıklı beslenme konusunda bilgi, tutum, davranış ve bunların genel ortalamaları arasında ne derece anlamlı farklılıklar olduğu, ‘bağımsız örneklemler t testi’ ile ortaya konmaya çalışılmıştır. Yapılan analiz sonucunda sağlıklı beslenmeye yönelik bilgi, tutum ve davranış ile bunların genel ortalamalarının beslenme eğitimi alımına göre anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir.

Tablo 24: Beslenmeye Yönelik Okunan Kitap Sayısı için Frekans Analizi Sonuçları

Kitap sayısı f % Geçerli % Yığılmalı %

Hiç kitap okumadım 1 kitap okudum 2 kitap okudum 3 kitap okudum

4 kitap veya daha fazla kitap okudum Toplam 96 46,8 46,8 46,8 68 33,2 33,2 80,0 23 11,2 11,2 91,2 6 2,9 2,9 94,1 12 5,9 5,9 100,0 205 100,0 100,0

Anket katılımcılarının bireysel olarak yaptıkları beslenmeye yönelik okumalara bakıldığında da Tablo 24’te görüldüğü gibi katılımcıların yarısına yakını beslenmeye yönelik hiç kitap okumadıklarını belirtirken; 4 ve üzeri kitap okuyan sayısı 12 ile yaklaşık olarak %6’lık dilime sahiptir. Diğer ayrıntılar ise tabloda yer almaktadır.

Ereğli DİB çalışanlarından oluşan örneklemde beslenmeye konusunda okunan kitap sayısına göre, sağlıklı beslenme konusunda bilgi, tutum, davranış ve bunların genel ortalamaları arasında ne derece anlamlı farklılıklar olduğu, ‘tek yönlü anova testi’ ile ortaya konmaya çalışılmıştır. Yapılan analiz sonucunda katılımcıların sağlıklı beslenmeye yönelik bilgilerinin, davranışlarının; bilgi, tutum ve davranışlarına ait genel ortalamalarının beslenmeye yönelik okunan kitap sayısına göre anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Buna karşılık katılımcıların sağlıklı beslenmeye yönelik tutumlarının beslenmeye yönelik okunan kitap sayısına göre anlamlı bir farklılık gösterdiği belirlenmiştir.

Tablo 25: Sağlıklı Beslenmeye Yönelik Tutumlarının Beslenme Konusunda Okunan Kitap Sayısına Göre Farklılığına İlişkin Tek Yönlü ANOVA Analizi Sonuçları

Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı df Kareler Ortalaması F p Gruplararası _{3.573 4 .893 2.955 .021} Gruplariçi 60.453 200 .302 Toplam 64.026 204

Tablo 25’te verilen veriler incelendiğinde beslenmeye yönelik okunan kitap sayılarına ve sağlıklı beslenmeye yönelik tutumlarına göre yapılan tek yönlü anova testi sonucuna göre beslenmeye yönelik kitap okuma sayısına göre oluşan gruplar arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (F = 2.955; p<.05). Elde edilen bulgulara göre hiç kitap okumayanların oluşturduğu grubun sağlıklı beslenmeye yönelik tutum puan ortalaması (X= 3.20), 1 kitap okuyanların oluşturduğu grubun sağlıklı beslenmeye yönelik tutum puan ortalaması (X= 3.31), 2 kitap okuyanların oluşturmuş olduğu grubun sağlıklı beslenmeye yönelik tutum puan ortalaması (X= 3.51), 3 kitap okuyanların oluşturmuş olduğu grubun sağlıklı beslenmeye yönelik tutum puan ortalaması (X= 3.43), 4 veya daha fazla kitap okuyanların oluşturmuş olduğu grubun sağlıklı beslenmeye yönelik tutum puan ortalaması ise (X= 3.65) olarak gerçekleşmiştir. Buna göre beslenmeye yönelik okunan kitapların sağlıklı beslenmeye yönelik tutumları etkilediği söylenebilir.

Anlamlı çıkan sağlıklı beslenmeye yönelik tutum ortalamalarının hangi sayıda kitap okuyan gruplar arasında anlamlı farklılaştığını belirlemek için yapılan Post Hoc testlerinden Gabriel testine göre sağlıklı beslenmeye yönelik tutumların 4 veya daha fazla kitap okuyanlarda, hiç kitap okumayanlara göre yüksek olduğu ve anlamlı farklılık gösterdiği belirlenmiştir.

2.2. Bilgi Düzeyi

Düzenlenmiş olan anket çalışmasında yer alan ‘Beslenme alışkanlıklarınızın oluşmasında en önemli faktör hangisidir.’ sorusuna 205 kişiden 23’ü (%11,2) ‘Gıda ve tıp uzmanlarının görüşleri beslenme alışkanlıklarımın şekillenmesinde en önemli faktördür.’ seçeneğini işaretlemiştir (Tablo 27).

Tablo 26: 'Gıda Tercihlerimi Uzman Görüşleri Etkiler' İfadesine Katılım

f % Geçerli % Yığılmalı % Kesinlikle katılmıyorum Katılmıyorum Kararsızım Katılıyorum Kesinlikle katılıyorum Toplam 5 2,4 2,4 2,4 16 7,8 7,8 10,2 22 10,7 10,7 21,0 111 54,3 54,3 75,1 51 24,9 24,9 100,0 205 100,0 100,0

Tablo 26’da yer alan veriler incelendiğinde ‘Gıda tercihlerimi uzman görüşleri etkiler.’ ifadesine 205 kişiden 111’i (%54,3) katılıyorum, 51’i (%24,9) kesinlikle katılıyorum ifadelerini; buna karşılık 5’i (%2,4) kesinlikle katılmıyorum, 16’sı (7,8) katılmıyorum ifadesini seçmişlerdir. Geriye kalan 22 (%10,7) kişi ise bu konuda kararsız olduklarını bildirmişlerdir. Dolayısıyla katılımcılardan çoğunluğunun gıda ve uzman görüşlerinden etkilendiği görülmektedir.

Ereğli DİB çalışanlarına yönelik düzenlenen anket formunda sağlıklı beslenmeye yönelik bilgi alt boyutunda 13 tane soru/ifade bulunmaktadır. Bu

ifadelerin frekans analizi sonuçları değerlendirildiğinde sağlıklı beslenmeye yönelik 13 bilgi ifadesinin sadece 4 tanesinde katılımcıların çoğunluğu doğru (puanlamada 3,5-5’e karşılık gelir şekilde) cevap vermiştir. Kalan soruların 5’inde katılımcıların çoğunluğu 2,5 puandan daha düşük bir ortalamaya sahipken; kalan 4 soruda ise katılımcıların çoğunluğu 2,5-3,5 puan ortalaması ile bu bilgi ifadeleri konusunda kararsız olduklarını ortaya koymuşlardır. (Frekans analiz tabloları için Ekler bölümünde yer alan Ek Tablo 6’ya bakınız.)