Bellekte Kalan Mekânlara İlişkin Özellik ve Ölçütler

Onyedi ailenin görüşme sırasında mekânın hatırlanmasına yönelik anlatımları içerisinden anlamlı veri birimleri saptanmıştır. Bu saptanan veriler arasında kodlama yapılabilmesi açısından taslak temalar belirlenmiştir. Bu belirlenen taslak temalara göre kodlama yapılmıştır. Verilerin geçerliliği ve güvenilirliği açısından taslak temaların kodları kontrol edilmiş ve kesinleştirilmiştir. Temalar arasındaki ilişkilerin ortaya konması ile kodlara ve temalara göre verilerin betimlenmesi, alıntılara yer verilmesi, örneklendirilmesi, açıklanması, yorumlanması, görsel hale getirilmesi mümkün olmuştur.

Görüşülen bireylerin mekân anlatımlarındaki anlamlı veri birimleri modelde belirlenen üç temel unsur etrafında toplanmıştır (Tablo 7.1.) : (I) Bireysel Özellikler (Algının, duyum ve duyuların, temel ihtiyaçların, cinsiyetin, aile yapısının, çocukluk evinde geçirilen sürenin ve kişisel uğraşlara ilişkin değerlendirmeler), (II) Fiziksel Çevre (Mahalle, sokak, ev çevresi, açık ve yarı açık alanları, evin yapısal özellikleri, mekan öğeleri, donatılar ve eşyaları, içerisinde yer alan eylemleri), (III) Sosyal Çevre (Sosyal etkileşim, komşuluk, olaylar, yaşanılan döneme ilişkin değerlendirmeler) Bireysel özelliklere bakıldığında görüşülen kişilerin çocuklukta anımsadıkları yaş aralığının 5-10 arasında değiştiği görülmektedir. Her iki cinsten bireyle görüşülmeye çalışıldığı, bellekte kalan mekânsal unsurlarda farklılık olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Çocukluk evlerinde yaşanan sürede üç grup oluşturulmuştur; 0-5 yıl, 5-

10 yıl ve 10 yıldan fazla o evde oturanlar. Görüşülen kişilerin büyük bir bölümünün geniş aile mensubu olduğu, ancak çekirdek ve parçalanmış ailelerinde olduğu görüldüğünden bunlar da kodlama sistemine dahil edilmiştir. Temel ihtiyaçlara ve eylemlere bakıldığında uyuma, yıkanma-hijyen, yeme içme, sohbet etme, oturma, yemek pişirme, oyun oynama gibi eylemlerin ön plana çıktığı görülmektedir. Bireysel özelliklerde kişisel uğraşlar başlığı altında piyano çalma, resim yapma, kitap okuma vb. eylemler toplanmıştır. Çocukluk evinin hatırlanmasında duyuların tüm görüşmeciler tarafından kullanıldığı görülmüştür. Bazı bireyler kokuları, bazıları sesleri anımsayarak mekânları ayrıntılamışlardır. Bireysel özelliklerde ortaya çıkan duyumlar; özgünlük, yasaklılık, farklılık, benzerlik, mutluluk, korku, gizem olarak kodlanmıştır. Görüşmecilerin büyük bir çoğunluğu bu duyumların çocukluk evi anılarında önemli yer tuttuğunu ifade etmişlerdir.

Fiziksel özelliklere bakıldığında tüm görüşmecilerin ev çevresi ve açık alanlara ilişkin anlatımlarında bahçeli ve avlulu ev tipolojilerinin ön plana çıktığı görülmektedir. Evin yönelimiyle ilgili olarak anlatımlar sokak, bahçe ve doğa manzarası olarak kodlanmıştır. Bireylerin anlatımlarında balkon ve teras gibi açık/yarı açık mekânlardan söz edilmektedir. Evin plan organizasyonunda sofa, avlu ve apartman dairesi şemalı anlatımlar yer almaktadır. Çocukluk evlerin kat sayısında tek, iki, üç ve dört kat olmak üzere dört grup oluşturulmuştur. Kişiler evlerini eğimli veya düz arazide olarak hatırlamaktadır. Mekân boyutları tüm görüşmecilerde küçük/büyük, alçak/yüksek, geniş/dar olarak kodlanabilmektedir. Yapı elemanları ve malzeme başlığı altında ahşap, kerpiç, kâgir, betonarme, taş, tuğla ve toprak gibi malzemeler gruplanmaktadır. Sirkülâsyon elemanlarının mekândaki konumlarına göre ön plana çıktığı görülmektedir. Bazı bireyler kapı ve pencereleri detaylı anımsayarak mekânı ayrıntılamışlardır. Mekânda yer alan mobilyalar ve eşyalar sabit ve hareketli olarak gruplanmaktadır. Evin konforu görüşmecilerin çoğunluğunda yer alması ile kodlama sistemine dahil edilmiştir.

Sosyal özellikler açısından kodlamalar beş ana grupta toplanabilmektedir. Birinci grupta sosyo-ekonomik ve politik duruma göre Erken Cumhuriyet Dönemi ve Çok Partili Dönem’e ait anlatımlar ön plana çıkmaktadır. İkinci olarak; döneme ilişkin mimari ortamda geleneksel Anadolu Evi, Rum Evi ve apartmanlaşma görülmektedir. Görüşmecilerin anlatımlarında kentsel yaşama, kırsal yaşama ve kentsel burjuva

yaşama ait mekânlar kodlanmıştır. Dördüncü olarak; kişiler misafirlik ve komşuluk ilişkilerini, dini bayramları, aile sohbetlerini ve eğlenceleri anımsayarak mekânları ayrıntılamışlardır. Son grupta ise ev içinde, avluda, bahçede, sokakta ve mahallede oynanılan oyunlar ve mekan içerisinde geçen sevinçli/üzücü olaylar kodlama sistemine dahil edilmiştir.

Tablo 7.1: Bellekte Kalan Mekânlara İlişkin Özellik ve Ölçütler

Veriler Kodlar

Yaş 5-10 yaş arası

Cinsiyet Kadın Erkek

Evde Yaşanan Süre 0-5, 5-10,>10 yıl

Aile Yapısı Geniş, Çekirdek

Temel İhtiyaçlar ve Eylemler

Uyuma, Yıkanma-Hijyen, Yeme İçme, Oturma, Sohbet Etme, Yemek Pişirme, Oynama

Bireysel Özellikler Kişisel Uğraşlar

Duyular Görme, Koklama, Dokunma, Tat

Alma, İşitme,

Birey

sel Özellik

ler

Duyumlar Özgünlük, Yasaklılık, Farklılık,

Benzerlik, Mutluluk, Korku, Gizem..vb

Ev Çevresi ve Açık Alanlar Bahçeli

Avlulu Ev

Evin Yönelimi (Manzara) Sokak ve Bahçe, Doğa Manzarası,

Sokak

Yarı Açık, Açık Mekânlar Balkon

Teras

Evin Geometrik Özellikleri Plan Organizasyonu

(Sofalı/Avlulu/Apartman Dairesi), Katlar

(Tek Katlı/İki-Dört Katlı/Çok Katlı) Kotlar

Eğimde/Düz Arazide, Mekan Boyutları

Mekanlar Ev İçi Alanlar, Ev Dışı Alanlar

Eylemler Ev İçinde, Ev Dışında

Yapı Elemanları ve

Malzeme Ahşap/Kerpiç/Kagir/ Betonarme, Taş

Taş/Tuğla/Ahşap/Toprak/Kiremit Sirkülasyon Elemanları Ortada/Köşede/Dışarıda Merdiven/Basamak Kapılar ve Detayları Pencereler ve Detaylar

Mobilyalar ve Eşyalar Sabit Mobilyalar

Hareketli Mobilyalar, Eşyalar

Fizik

sel Özellik

ler

Evin Isınma Türü Soba (Kuzine, Peçko..vb)

Sosyo-Ekonomik ve Politik Durum

Erken Cumhuriyet Dönemi/Çok Partili Dönem

Döneme İlişkin Mimari Geleneksel Anadolu Evi/Rum Evi/Apartmanlaşma

Kültür Kentsel Burjuva Yaşamı/Kırsal

Yaşam/Kentsel Yaşam

İnsanlararası İlişkiler Misafirlik /Komşuluk

Ev İçinde Oyun/Avluda/Bahçede/ Mahallede Oyun/Oyuncaksızlık BELLE Ğ E YERLE Ş T İRMEDE ÖZELL İKLER VE ÖLÇÜTLER So sy al Özellik ler Oyunlar Sevinçli/Üzücü Olaylar