Günümüz Fransa’sında “Prud’hommes” mahkemeleri yalnız bireysel iş uyuşmazlıklarından doğan davalara bakmaktadırlar. Toplu iş uyuşmazlıklarına ve sosyal sigorta ile ilgili uyuşmazlıklara genel nitelikli mahkemeler (tribunald’instance) tarafından bakılmaktadır. İlk derece mahkemesi niteliği taşıyan “Conseil de prud’hommes”, seçimle belirlenmiş iki işçi tarafını, iki de işveren tarafını temsil eden meslekten olmayan hakimden oluşur. Karar verirlerken oyların eşitliği halinde meslekten olan hakimin
4 Dictionary of France, http://about-france.com/dictionary/p.htm.
5 Michel Blatman, “Labour Court System in France”, TheEuropeanAssociation of Labour Court Judges web site, June 2006, http://ealcj.org/documents/francesummary.pdf, (08.09.2015), pp.7-8; Alan Gladstone,
“Settlement of Disputes over Rights”, Comparative Labour Law and Industrial Relations in Industrialized Market Economies, ed. Kluwer Law International, Alphenaan den Rijn, 2007, p.702.
6 Erkün, a.g.m., s.40.
7 Wolfgang Blomeyer, “Almanya’da İş Yargısı”, çev. Tankut Centel, Türk Endüstri İlişkileri Derneği III.
Uluslararası Endüstri İlişkileri Kongresi, TÜHIS, 1998, s.72.
6 katılımıyla yargılama yeniden yapılır.8 İş mahkemelerinin üyeleri yeniden seçilme hakkı saklı kalarak beş yılda bir seçilirler.9 Bu mahkemeler de kendi arasında tarım, ticaret, endüstri, idare ve karma işler olarak beş farklı alanda uzmanlaşmaya gitmiştir.10
“Proud’homme” mahkemelerinin kararlarına karşı dava konusu uyuşmazlıklar istinaf mahkemelerine (Courd’appel) iletilir. Hukuk mahkemesi niteliği taşıyan istinaf mahkemeleri işin niteliğine bağlı olarak ihtisas dairelerine ayrılmıştır. İstinaf mahkemelerinin yetkilerini aştıkları veya hukuka aykırı karar verdikleri iddiası ile davalar Fransız Yargıtay’ı (Cour de cassation) önüne getirilir. Temyiz mercii kararı sadece kanuna hukuka uygunluk yönünden denetler. Bu aşamada tahkikat yapılmaz. Ayrıca belirtmek gerekir ki istinaf ve temyiz mahkemesi üyeleri sadece meslekten hakimlerden oluşur.11
Eşit sayıda işçi ve işveren temsilcisinden oluşan “Proud’homme” mahkemelerinde ikili yapı Fransız iş hukukunda vazgeçilmezdir. Uzun bir tarih geleneğine sahip olan
“Proud’homme” mahkemeleri bu yapıyı yıllardan beri başarılı bir biçimde sürdürmüştür.
Mahkeme üyelerinin tarafsız davranarak mesleğin faziletine değer katmaları bu başarının ardındaki en büyük etkendir.12
Almanya’da iş yargılama sisteminin temelleri 19. yüzyılda atılmış olsa da yargı sistemin içinde iş mahkemelerinin özel bir branş olarak yer bulması 1926 tarihli Alman İş Mahkemeleri Kanunu’na dayanır (Arbeitsgerichtsgesetz). O zamana kadar medeni hukuk yargılamaları için kurulan genel mahkemeler iş hukuku davalarına da bakıyordu.
Günümüzde iş yargılamasına ilişkin prosedür 1953 tarihli olan, 1979’da revize edilen Alman İş Mahkemeleri Kanunu’na dayanır.13
Alman iş mahkemeleri üç basamaktan oluşmaktadır ve ilk derecedeki iş mahkemesinde işçi ve işveren temsilcisi bulunmaktadır.14 İlk derece mahkemelerinde (Arbeitsgerichte )bir meslekten hakim ve işçi, işveren tarafını temsil eden iki üye, Eyalet İş Mahkemelerinde (Landesarbeitsgerichte) yine bir meslekten hakim ve işçi, işveren tarafını
8 Blatman, a.g.m., p.13; Gladstone, a.g.e., p.706.
9 Blatman, a.g.m., p.7.
10 Blatman, a.g.m., p.8.
11 Özdemir, a.g.m., s.14.
12 Özdemir, a.g.m., s.17.
13 Manfred Weiss-Marlene Schmidt, Labour Law and Industrial Relations in Germany, ed. Kluwer Law İnternational, Alphenaan den Rijn, 2008, p.149.
14 Pascal R. Kremp-SaschaMorgenroth,“Court Proceedings” Key Aspects of German Employment and Labour Law, ed. JensKirchner-Pascal R. Kremp-Michael Magotsch, Heildelberg, 2010, p.316.
7 temsil eden iki üye, Federal İş Mahkemesinde (Bundesarbeitsgericht) ise meslekten olan bir hakim başkanlığında iki meslekten hakim ile birlikte işçi ve işveren tarafını temsil eden iki üye bulunur.15
Meslekten yargıçlar mesleki faaliyetlerine kural olarak iş mahkemelerinde başlayıp devamlı olarak iş mahkemelerinde faaliyet gösterirler. Yargının farklı kollarına geçişlerine nadiren rastlanmaktadır.16
Temsilci üyeler ilk derece iş mahkemesi ve Eyalet İş Mahkemelerine beş yıllık süre ile atanırlar. Eyalet İş Mahkemelerine temsilci üye olabilmek için beş yıl boyunca ilk derece iş mahkemelerinde iyi bir performans gösterilmiş olunması gerekir. Ayrıca Federal İş Mahkemesinde temsilci üye olabilmek için temsilci üyelerin beş yıl boyunca Eyalet İş Mahkemelerinde iyi bir performansın yanında iş hukuku ile ilgili bilgileri iyice özümsemiş, davaların çözümlenmesinde basiret sahibi olmaları gerekir. Meslekten olmayan üyeler meslekten hakimler gibi bağımsız olup, meslekten alınmaları veya atamaları yapılamayıp, onları seçen üyelerin talimatlarına bağlı olma gibi bir durum hukuken söz konusu değildir.17
İsviçre’de ise, iş mahkemelerinin organizasyonu her kantonun kanunlarına göre farklı biçimde şekillenmiştir.18 Kantondan kantona iş mahkemelerinin yapısı farklılaşsa da kantonların neredeyse yarısında iş mahkemeleri ayrı bir uzmanlık mahkemesi olarak varlık kazanmıştır. Ayrı bir uzmanlık mahkemesi niteliğine sahip bu mahkemeler meslekten olan bir hakimin başkanlığında işçi ve işveren tarafını temsil eden iki temsilciden oluşmaktadır.19 Kantonlar arasında yargılama usulüne ilişkin birçok farklılık bulunmaktadır (Taraflar arasında kesin yetkili mahkeme belirlemesi, devlet ile birey arasında çıkan iş uyuşmazlıklarında bazı kantonlarda iş mahkemeleri yetkiliyken bazılarında olmaması gibi…). Kantonlarda ilk derece mahkemelerinin kararlarına karşı
15 Helmut Zimmermann, “LabourJurisdiction in Federal Republic of Germany”, TheEuropeanAssociation of Labour Court Judges web site, http://ealcj.org/docs/germanysummary.pdf, (14.10.2015), pp. 3-4; Knut Müller, “German Labour Court Procedure”, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Derneği 40. Yıl Uluslararası Toplantısı (İş Mahkemeleri Kanunu Tasarısı Taslağının Değerlendirilmesi), 14.05.2016, s.72.
16 Blomeyer, a.g.m., ss.74-75.
17 Weiss-Schmidt, a.g.e., p.152.
18 NielsPetersen, “National Labour Law Profile: The Swiss Confederation”, International Labour Organization web site, http://www.ilo.org/ifpdial/information-resources/national-labour-law-profiles/WCMS_158921/lang--en/index.htm, (03.02.2016).
19 Balz Gross-Roger Zuber, “Chapter 33: Switzerland” in The International Comparative Legal Guide to:
EmploymentandLabourLaw 2015, ed. Elizabeth Slattery- Jo Broadbent-Hogan Lovells, London, 2015, pp.233-234.
8 Kanton Mahkemeleri bulunmaktadır. Bu mahkemeler iş uyuşmazlıkları için uzmanlaşmış üst mahkemeler olmayıp genel niteliklidir. Davaya konu para miktarına bağlı olarak mağdur taraf Kanton Mahkemelerinin kararlarına karşı İsviçre Federal Mahkemesi’ne başvurabilmektedir.20