Bankaların İşlevi (Faaliyetleri)

1. Mevduat Kabul Etmek ve Tasarrufları Artırmak

Ticari bankalar genellikle, mudinin talebi doğrultusunda, bir bildirimle ya da belirli bir vade süresine bağlı olarak bankada mevduat birikimi oluşturmak isteyen gerçek kişilerin ve tüzel kişilerin mevduatlarını kabul etmektedirler (Ali Muhammed Hasan, 2014: 21-31)Ticari bankanın işlevi, gerçek ve tüzel kişiler tarafından sağlanan mevduatları kabul etmekle sınırlı olmayıp, bu mevduatı artırma seçeneği sunarak mudilerde tasarruf etmeye yönelik bir farkındalık oluşturmak ve yatırımcıları para biriktirmeye teşvik ederek bünyesine daha fazla mevduat çekmek ile de ilgilidir. (Yassin,1994: 11-12) Mevduat sahiplerinin (mudilerin) ticari bankalarda oluşturdukları mevduat türleri dörde ayrılarak incelenebilir:

 Cari Kredi Hesapları: (Borç Hesapları)

Ticari bankalardaki cari kredi hesapları, bankalar arası işlemleri, banka ile kişi ya da kişiler arasındaki işlemleri ya da yalnızca kişiler arasındaki işlemleri içeren hesaplardır. Gerçek kişiler (şahıslar) ya da tüzel kişilerin (şirketler, kurum ve kuruluşlar, diğer bankalar) ticari bankalarda yer alan mevduatları ya da diğer tarafa borçlu olunan meblağlara karşılık gelen bakiyeler bu kapsamda yer alabilir. Bu tür hesapların bazılarının bakiyeleri talep edilmiş ya da borçlanmış bakiyelerdir. Hesabın

tarafı olan banka müşterisi Ticari Banka’ya borçludur. Böyle bir durumda hesap bakiyesi ticari bankanın borçlu olduğu miktarda temsil edilebilir.

Ticari bankalar nezdindeki cari hesaplar, bankalar için önemli bir fon kaynağı olarak kabul görmektedir. Bundan dolayı, ticari bankalar gerçek ve tüzel kişileri cari kredi hesaplarına yöneltmekte ve bu bağlamda müşterilere uygun fırsatlar sunmaktadır. Bu bağlamda, bir banka müşterisinin çalışmakta olduğu bankaya yönelik davranışsal bir güdülenme içerisine girdiği görülmektedir (Muhammed El-Serafy, 2007: 15).

 Tasarruf Mevduatı (Tasarruf Fonu) Hesapları

Ticari bankalar genellikle düşük gelirli müşterilerine, tasarruf mevduatı hesabında tuttukları birikimleri için belirli bir yıllık faiz oranı getirisi sunmakta ve böylelikle müşterinin elde ettiği faiz getirisi ile birlikte müşterileri bu tür hesap açmaya teşvik etmektedirler. Söz konusu mevduat faizinin gerçekleştirilmesi için banka ile müşteri arasında belli bir süreye dayalı sözleşme oluşturulmaktadır. Banka, mevduatını belli bir süre bankada tutma sözü veren müşteriye mevduat faiz getirisi ödemektedir. Buna örnek olarak yıllık faiz oranı verilebilir. Bu bağlamda, ticari bankalar müşterilerini teşvik etmek amacı ile müşterilerine nakdi veya aynî (daire, araba) ödüller gibi birtakım avantajlar sunmaktadır. Böylece banka çok sayıda tasarruf mevduatı hesabı müşterisi edinmeyi amaçlamaktadır. Banka tarafından ilan edilen belirli dönemlerde bankalar bu tarz kampanyalar başlatabilir ve kazananlar banka tarafından duyurulur (Muhammed El-Serafy, 2007: 16)

 İhbarlı Mevduat Hesabı

Ticari bankalar, mevduat birikimini artırmak amacıyla gerçek kişilere ve tüzel kişilere yönelik mevduat hesaplarını çeşitlendirme yoluna giderler ve böylece müşteriler kendileri için en uygun mevduat hesabını seçebilirler.

Bazı müşteriler, belli bir süre ihtiyaç duymayacakları mevduatlarını bankada muhafaza altında tutmak isteyebilirler. Bu müşteriler, belirli bir süre boyunca bankada kalan parayı o sürenin sona ermesi itibariyle çekme hakkına sahiptirler. Müşteriler, paralarını mevduat hesaplarına vade süresini önceden bildirmek suretiyle yatırırlar ve banka bu hesap sahiplerine söz konusu sürenin sonunda belirli bir mevduat faiz getirisi öder. Ticari bankaların yüksek oranlarda faiz ödemesi ve müşterilerine güvenilir bir

kâr getirisi sağlaması, Ticari bankada bu tür fonların çoğalmasına neden olmaktadır. (Muhammed El-Serafy, 2007: 16)

 Vadeli Mevduat Hesabı

Bazı müşteriler, belirli bir süre için ihtiyaçları olmadığını düşündüğü mevduatlarını bu belirli süre boyunca bankada muhafaza altına almak isteyebilirler ve yalnızca söz konusu bu belirli sürenin yani vadenin sona erdiği an itibariyle mevduat birikimlerini bankadan çekebilirler. Banka bu tür yatırımları yöneterek, belirlenen süre içerisinde müşterinin kâr etmesini sağlar ve müşteriye faiz öder. Bu tür hesaplarda mevduat vadesi ne kadar uzun süreli olursa banka bu mevduattan o kadar yüksek kazanç elde eder ve dolayısıyla mudilere daha fazla faiz getirisi ödeyebilir. (Muhammed El-Serafy, 2007: 17)

2. Kalkınma Planı Hedeflerine Ulaşmak İçin İç Ve Dış Finansman Süreçlerinin Yürütlmesi Olacak

Ticari bankaların iktisadi projeleri finanse etmek, ekonomiye ve kalkınmaya hizmet etmek için başvurdukları en önemli yatırım türleri arasında şunlar bulunmaktadır:

Kısa vadeli kredi olanaklarının sağlanması. Ticari bankalar; üretim, iç ve dış pazarlama faaliyetlerini finanse etmek için müşterilerine kredi ve avans sağlamaktadır. Ticari bankalar, müşterilerinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde ya da mevcut risklerden doğacak diğer sonuçların etkilerini önlemek için müşterilerine yeterli teminat sunmalarını şart koşar.

Bankalar, yeni projelerin ortaya konulmasına katkıda bulunmak ya da bu projelerin sermayesine ortak olarak mevcut projelerin pozisyonunu desteklemektedir. Böylece ticari bankalar hisse senedi veya tahvil gibi menkul kıymetleri satın alma yoluna giderler ya da uzun ve orta vadeli krediler sağlayarak projelerin gerçekleştirilmesine katkıda bulunurlar. Böylelikle bankalar, ulusal ekonomiyi destekler ve kalkınma planlarının hedeflerine ulaşmasına yardımcı olurlar.

Bankalar, kısa vadeli yatırım için finansal tutarlılığından emin oldukları hisse senedi, devlet tahvili ve şirket tahvili gibi yatırım araçlarına başvururlar. Bir ticari banka, genellikle kayıp riski olmadan kolayca nakde çevrilebilen çeşitli menkul

kıymetler içeren bir portföy oluşturur ki bu durum likidite ve güvenlik faktörleri ile tutarlılık içerisindedir. (Muhammed El-Serafy, 2007: 17)

Bu bağlamda, mevduat sahiplerinin paralarını bankaya yatırırken tercih edecekleri yöntemin seçiminde bankanın yatırım politikalarını onaylarken dikkate almaları gereken üç ana faktör vardır ve bu faktörler birbiri ile denge halinde bulunmalıdır. Söz konusu faktörler şunlardır:

 Kârlılık:

-Bir ticari banka, mevcut ve potansiyel yatırımları mümkün olan en yüksek kâr getirisini sağlayan kaynaklara yönlendirmeyi amaçlar. Böylece banka, mevduat sahiplerine daha yüksek faiz getirisi ödemekle birlikte diğer ilgili yükümlülükleri de yerine getirme kabiliyetine sahip olur. Bununla birlikte bankanın finansal pozisyonunun desteklenmesi ve güçlendirilmesi ile bankanın mevduat ve sermaye sahiplerine kârdan paylarına düşen miktarı dağıtabilmesi için yeterli birikim ve kâr oranları elde edilebilir. (Muhammed El-Serafy, 2007: 19)

 Güvenlik (Garanti / Teminat):

-Yatırımcıların elde edeceği kâr oranları, yatırımın risk derecesi ile doğru orantılıdır. Ticari bankalar, proje ve operasyonlarının finansmanı için büyük ölçüde mevduat sahiplerinin fonlarına bağlıdır. Bu nedenle, ticari bankaların kârlılık ile finansman süreci neticesinde maruz kaldıkları risk derecesi arasında bir denge kurmaları ve bu dengeyi sürdürmeleri büyük önem taşımaktadır (Muhammed El- Serafy, 2007: 19).

 Likidite:

-Ticari bankalar, büyük ölçüde mevduat sahiplerinin sağladığı kısa vadeli fon kaynaklarına bağlıdır. Mevduat sahipleri, bankadaki mevduatlarını talep etmeleri halinde ya da vade süresinin sona ermesini takiben bankadan çekme hakkına sahiptir. Böyle bir durumun kontrolsüz bir biçimde yaşanması, ticari bankanın büyük bir zorlukla karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır.

-Tek bir seferde çok yüksek meblağda mevduatın bankadan çekilmesine yönelik talepler banka için sorun teşkil edebilir. Ticari bankalar, toplam kısa vadeli borç yükümlülükleriyle doğru orantılı bir likidite hacmini muhafaza etmelidir. Banka,

olsaydı bankanın kâr elde etmesi mümkün olmazdı. Bu bağlamda likiditenin, çeşitli yatırım enstrümanlarını hızlı ve kayıpsız bir biçimde nakde çevirebilme yeteneği olarak tanımlanması mümkündür (Muhammed El-Serafy, 2007: 19).

Bankacılık Hizmetlerinin Sağlanması

Ticari bankalar, müşterilerine sundukları bankacılık hizmetlerini çeşitlendirmekle birlikte müşterilerin bu hizmetlerden daha kolay yararlanmaları için birbirleriyle büyük bir rekabet içerisine girerler. Ticari bankalar tarafından müşterilerine sunulan en önemli bankacılık hizmetleri şu şekilde sıralanabilir:

-Komisyon ve hizmet ücretleri karşılığında, müşterilerin ticari evraklarını toplayarak, kredi oranlarında indirim sağlayarak ve ticari evraklarına teminat sağlayarak müşterilere kredi olanakları sağlamak.

-Müşterilerine menkul kıymetlerle ilgili bazı hizmetlerin sağlanması. Bu hizmetler şu şekilde sayılabilir: Menkul kıymetlerin müşteri adına alım ve satımının gerçekleştirilmesi, kendi nam ve hesaplarına tahvil çıkartılması, şirketler adına menkul kıymet ihraçlarının gerçekleştirilmesi, müşterilere menkul kıymetler ile ilgili kredi ve teminat sağlanması.

Yukarıda sayılanlara ek olarak bankalar, yabancı para alım satımı, kasa kiralama ve ithalat – ihracat işlemlerinde müşterilerine teminat mektubu ve akredite sağlanması gibi hizmetler de sağlamaktadır (Muhammed El-Serafy, 2007: 20).

Modern Bankacılık hizmetleri ile ilgili olarak da aşağıdaki örnekleri sıralamak mümkündür:

Tüketici kredileri.

Finansal tavsiye ve hizmet danışmanlığı . Proje nakit yönetimi .

Finansal kiralama (Leasing) .

Riskli projelerin finansmanlarının desteklenmesi . Sigorta hizmetleri satışı.

Hisse senetleri spekülasyonları için yatırım hizmetlerinin sağlanması. Yatırım fonları ve dönemsel fonların sağlanması.

Yatırım bankaları ve uzmanlaşmış bankalar şeklinde özel hizmetler . Mutemetlik hizmetleri (Menkul kıymetler pazarlama garantisi) . Franchise projelerinin finansmanı (Muhammed El-Serafy, 2007: 20)