Bağlam Temelli Yaklaşım ve Öğrenci Başarısı

“Merdiven uygun bir metafor olacaktır… Bilim adamı olan birçoğumuz, eğitimimizin bir parçası olarak bu merdivene tırmanmaktan zevk alırız. En tepeden görünen ihtişamlı manzaradan mest oluruz. Ne yazık ki, birçok öğrenci merdiven basamakları arasındaki birbirini izleyen bağlantıyı göremez. Onlara neden ve nereye tırmandıkları söylenmez ve onlar bunu keşfedemez. Çok geçmeden onların [öğrencilerin merdivenin üst basamaklarına çıktıklarında] başı dönmeye başlar. Çoğu kez en tepeye ulaşmadan önce merdivenden düşerler ya da kendileri atlarlar. Onların bu deneyimden tek edindikleri ise bilimden hazetmeyiş olur (Schwartz, 2006).”

Pilot ve Bulte (2006), merdiven mecazıyla ilgili yazılarında Schwartz’ın merdivenden düşen öğrencisini Şekil 1’deki gibi resimle anlatırken, öğrencinin bu basamakların arasındaki boşluklar nedeniyle önlerindeki basamağı görmekte zorlandıklarını ve en tepeye ulaşma isteklerini kaybederek merdivende yol almada başarısız olduklarını ifade etmişlerdir.

Şekil 1. Pilot ve Bulte’ın (2006) Merdiven Mecazındaki Merdivenden Düşen Öğrenci Çizimi

Merdivenden düşen ya da kendisi atlayan öğrenci sayısını azaltmak için ise, öğrencilerden en üst noktaya ulaşmak için merdiven basamaklarını tırmanmalarını beklemek yerine, önlerini görmekte zorlanmayacakları bir patika yoldan ilerlemeleri için imkân yaratılması gerektiğini ifade etmişler ve bunu Şekil 2’deki gibi resimle anlatmışlardır. Patika yolun biraz daha uzun zaman alabileceğini kabul ederek, öğrencileri yolun yarısında kaybetmektense daha uzun yoldan giderek en üst noktaya daha fazla öğrencinin çıkmasını sağlamanın başarıyı arttıracak daha anlamlı bir uygulama olacağını ifade etmişlerdir. Pilot ve Bulte’a göre, patika yol bağlamlardan oluşmalıdır. Onlara göre bağlam, öğrencilerin eğitimleri sırasında başarıya daha kolay ulaşmalarını sağlar.

Şekil 2. Pilot ve Bulte’ın (2006) Merdiven Mecazındaki Merdiven Yerine Patika Yoldan İlerleyen Öğrenci Çizimi

Pilot ve Bulte’nin (2006) bağlam temelli yaklaşımla ilgili bu açıklamalarının uygulamada etkilerini incelemek için yapılan literatür taraması, bağlam temelli yaklaşımla yapılan öğretim uygulamalarının öğrenci başarısına etkisini araştıran çalışmalar özetlenerek Tablo 2.2’de sunulmuştur. Üç fizik, yedi kimya, bir biyoloji ve üç fen eğitimi alanında çalışma incelenerek bu çalışmaların örneklem gruplarının ortaokul öğrencilerinden üniversite öğrencilerine kadar çeşitlilik gösterdiği tespit edilmiştir.

Tablo 2.2. Bağlam Temelli Yaklaşımla Yapılan Öğretim Uygulamalarının Öğrenci Başarısına Etkisini Araştıran Çalışmalar

Araştırmacı Ders Örneklem Araştırmanın içeriği Ölçme Aracı Sonuç

Rayner (2005)

Fizik Fizyoterapi birinci

sınıf öğrencileri

Fiziğin, fizyoterapiyle ilgili bağlamlarla işlendiği bir ders

Fizik kavramları anketleri, Queensland Üniversitesinin yaptığı resmi sınavlar

Öğrencilerin fizik ve kendi uzmanlık alanları arasındaki ilişkiyi

anlamışlardır ve geleneksel yönteme göre gerçek problemleri çözmede daha başarılı olmuşlardır. Finkelstein

(2005)

Fizik Üniversite temel

fizik dersi

Elektrik ve manyetizma dersinin bağlam temelli olarak işlenmesi

Elektromanyetik dalgalarla ilgili performans testi, derslerin video kayıtları, öğrencilerin derslerle ve öğretimle ilgili yazılı değerlendirmeleri, öğrencilerin hazırlamış olduğu final projeleri, öğretmen ve öğrenciler tarafından hazırlanan etnografik alan notları

Öğrencilerin kavramları anlamasında ve derse ilgisinde gelişme olmuştur.

Çekiç Toroslu (2011)

Fizik Polatlı Atatürk

Lisesi ve Polatlı Anadolu Lisesi 10. Sınıf öğrencilerinden oluşan 50 kişilik deney grubu ile 45 kişilik kontrol grubu

Yaşam temelli yaklaşım ile desteklenen 7E öğrenme modelinin enerji

konusundaki başarı, bilimsel süreç becerileri ve kavram yanılgılarına etkisinin geleneksel yaklaşımla karşılaştırılması

Enerji konusu ile ilgili kavram yanılgısı testi, bilgi testi, bilimsel süreç becerileri testi

Yaşam temelli yaklaşım ile

desteklenen 7E öğrenme modelinin, geleneksel yaklaşıma göre kavramsal başarı ve bilimsel becerilerin gelişimine anlamlı bir katkı sağlamıştır. Ancak iki yaklaşım da kavram yanılgılarını gidermede etkili olmamıştır.

Tablo 2.2. Bağlam Temelli Yaklaşımla Yapılan Öğretim Uygulamalarının Öğrenci Başarısına Etkisini Araştıran Çalışmalar (Devamı)

Araştırmacı Ders Örneklem Araştırmanın içeriği Ölçme Aracı Sonuç

Edwards ve Whitelegg (t.y.) Fizik Üç okuldan 12. sınıfa giden 17 yaşlarında 38 öğrenci ve altı öğretmen Fizikte desteklenmiş öğrenme (Supported Learning in Physics – SLIPP) ile öğrenim gören öğrencilerin öğrendiklerini diğer bağlamlara ve bağlam dışı durumlara transfer etmedeki başarısı

Gözlem formu, ses kaydı, öğrencilerin hazırladıkları

materyaller, açık uçlu sorulardan oluşan görüşme ses kayıtları, sınıfın video görüntüleri, yazılı sınavlar

Kavramları öğrenmede günlük yaşamla ilgili bağlamlar önemlidir ve özellikle yüksek seviyede fizik öğrenmenin yolu günlük yaşamla ilgili bağlamlardır.

Ramsden (1997)

Kimya 16 yaşındaki lise

öğrencileri

Bağlam temelli Salters’ Science derslerine katılan öğrencilerle geleneksel yaklaşımla eğitim veren derslere katılan öğrencilerin performanslarının

karşılaştırılması

Kimya ile ilgili anket Araştırma sonucunda bağlam temelli yaklaşımın, geleneksel yaklaşım kadar kimya kavramlarını anlamada etkili olduğu görülmüştür. Ancak bazı konularda iki yaklaşım da etkili olmamıştır. Bağlam temelli yaklaşım öğrencilerin çalıştıkları konuyla ilgilenmelerini sağlamıştır. Barker ve

Millar (1999)

Kimya İngiltere’de 36

farklı okula giden 250 öğrenci

Salters Advanced Chemistry derslerine katılan

öğrencilerin temel kimya konularından kimyasal reaksiyonlarla ilgili düşüncelerinin nasıl değiştiği

Kimya kavramları tanı testi

Derslerin başlangıcında pek çok öğrencinin kimyasal reaksiyonlarla ilgili yanlış anlamalara sahip olduğu halde kurs süresince öğrencilerin anlamalarında sürekli gelişme olmuştur. Ancak öğrencilerin yanlış anlamalarının hepsi düzeltilememiştir. Barker ve Millar (2000) Kimya İngiltere’de 36

farklı okula giden 16 yaşında 250 öğrenci

Salters Advanced Chemistry derslerine katılan

öğrencilerin kovalent bağ, iyonik bağ, moleküller arası bağlar, bağlardaki enerji ve enerji değişimi hakkında görüşlerinin gelişimi

Kimya ile ilgili tanı testi Temel termodinamik konularını öğrencilerin öğrenmesinde anlamlı bir pozitif etki yaptığı tespit edilmiştir.

Tablo 2.2. Bağlam Temelli Yaklaşımla Yapılan Öğretim Uygulamalarının Öğrenci Başarısına Etkisini Araştıran Çalışmalar (Devamı)

Araştırmacı Ders Örneklem Araştırmanın içeriği Ölçme Aracı Sonuç

Gutwill- Wise (2001)

Kimya Grinnell Koleji ve

California Üniversitesi’nden seçilen deney ve kontrol grupları Modüler Kimya Konsorsuyumu (Modular Chemistry Consortium) ve ChemLinks Koalisyonu tarafında geliştirilen bağlam temelli genel kimya dersi modüllerinin

(ChemConnections modular materials) kavramları anlamaya, muhakeme becerileri ve kimyaya karşı tutumlarına etkisinin geleneksel yaklaşımla karşılaştırılmasında ön bir çalışma

Gözlem formu, kavramsal anlama testi, tutum ölçeği, yazılı sınavlar

İki okuldaki deney grubu öğrencileri de kontrol grubu öğrencilerine göre kavramları anlamada ve bilimsel düşünmeyi gerektiren problemlerde daha başarılı olmuştur. Kolejdeki deney grubu öğrencileri

üniversitedeki deney grubu öğrencilerine göre dersin işlenişi konusunda daha olumlu tutuma sahipken her iki grup ta kendi okulundaki kontrol grubu

öğrencilerine göre derse karşı daha olumlu tutuma sahiptir.

Nentwig ve diğerleri (2007)

Kimya Alman eğitim

sistemindeki 8-13. sınıflar

Almanya’daki dört enstitünün işbirliğiyle geliştirilen Chemie im Kontext ile ilgili yapılan çalışmaların yorumları

Chemie im Kontext’in başarısı üzerine yapılmış araştırmaların yayınları

Kimya konularının anlaşılmasında anlamlı bir olumlu etkisi olmuştur. Bir önceki ders yılında kimyada düşük başarı gösteren öğrenciler, aynı yıl yüksek başarı gösteren öğrencilere göre bu çalışmada eğitim ve öğretim kalitesi açısından daha büyük başarı elde etmişlerdir. Kızlar ve erkekler arasında anlamlı bir fark

bulunmamıştır. Öğretmenlerin, zayıf öğrencilerin bu dersleri takip etmekte zorlanacağı konusundaki kaygılarına rağmen, öğrencilerin kendi

görüşlerine göre bu gerçekleşmemiştir.

Tablo 2.2. Bağlam Temelli Yaklaşımla Yapılan Öğretim Uygulamalarının Öğrenci Başarısına Etkisini Araştıran Çalışmalar (Devamı)

Araştırmacı Ders Örneklem Araştırmanın içeriği Ölçme Aracı Sonuç

Demircioğlu (2008) Kimya Sınıf öğretmenliği programının birinci sınıfına devam eden 35 öğretmen adayı

Sınıf öğretmeni adayları için “Maddenin Halleri” ile ilgili bağlam temelli yaklaşımı benimseyen bir materyal geliştirmek ve bu materyalin alternatif kavramları giderme, eksik bilgileri tamamlama ve başarıya etkisi

Kavram başarı testi, klinik görüşme formu, yarı yapılandırılmış görüşme formu, tutum ölçeği, yapılandırılmış sınıf içi gözlemler formu

Öğretmen adaylarının alternatif kavramlarını gidermede, kavramların anlamlı öğrenilmesini sağlayarak kalıcılığı arttırmada ve öğrenilen kavramların yapılandırılma işleminin öğretimden sonra da devam

etmesinde önemli katkılar sağlamıştır. Öğretmen adaylarının başarıları artmış ve tutumlarında olumlu etki görülmüştür.

İlhan (2010) Kimya Erzurum Anadolu

Lisesi 11. Sınıfa devam eden dört sınıftan 104 öğrenci, iki kimya öğretmeni

Kimyasal denge konusunun öğrenilmesinde yaşam temelli yaklaşımının etkisinin geleneksel yaklaşımla karşılaştırılması

Başarı testi, Kimya motivasyon anketi, yapılandırmacı öğrenme ortamı anketi, öğretmen görüşme formu ve öğrenci görüş anketi

Yaşam temelli yaklaşım, geleneksel yaklaşıma göre öğrencilerin başarıların ve motivasyonlarını arttırmada daha etkili olmuştur.

Çam (2008) Biyoloji Atatürk

Üniversitesi Bayburt Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği birinci sınıfa devam eden 41 kişilik deney ve 53 kişilik kontrol grubu

Yaşam temelli yaklaşımın öğrencilerin biyoloji derslerindeki başarısına, biyoloji dersine yönelik tutumlarına ve bilimsel işlem becerilerine etkisinin geleneksel yaklaşımla karşılaştırılması

Başarı testi, bilimsel işlem beceri testi, biyolojiye karşı tutum ölçeği, açık ve kapalı uçlu sorulardan oluşan görüşme formu

Yaşam temelli yaklaşımın, geleneksel yaklaşıma göre öğrencilerin biyoloji dersindeki başarıları, tutumları ve bilimsel işlem becerileri için önemli derecede daha olumlu etki

oluşturmuştur. Ünal (2008) Fen ve Teknoloji Bir ilköğretim okulunun altıncı sınıfındaki 46 öğrenciden oluşan deney ve kontrol grubu

“Madde ve Isı” ünitesinin yaşam temelli yaklaşımla işlenmesi ve bu yaklaşımın konunun öğrenilmesine etkisinin geleneksel yaklaşımla karşılaştırılması

Başarı testi, tutum ölçeği, bireysel görüşme formu

Kavram sorularında deney grubu lehine anlamlı bir farklılık görülürken, tutumda anlamlı bir farklılık görülmemiştir.

Tablo 2.2. Bağlam Temelli Yaklaşımla Yapılan Öğretim Uygulamalarının Öğrenci Başarısına Etkisini Araştıran Çalışmalar (Devamı)

Araştırmacı Ders Örneklem Araştırmanın içeriği Ölçme Aracı Sonuç

Oliver ve Oliver (1997) Fen (Küresel ısınma ve Ozon tabakası) Batı Avustralya bir okuldan 11 ve 12 yaşındaki öğrencilerden oluşan iki sınıfta toplamda 51 öğrenci

Bağlam ve toplumsal amaçlı bilgi vermeyi içeren öğretim başarısını bunları içinde barındırmayan öğretimin başarısıyla karşılaştırarak hangisinin daha etkili olduğunu tespit etme

Öğrencilerin bilgilerini ve konuyu anlamalarını ölçmek için hazırlanan bir test

Bağlam temelli olarak yapılan uygulama diğerine göre öğrenmeyi sağlamada daha başarılı olmuştur.

Tablo 2.2’deki çalışmaların sonuçları birbirleriyle benzerlik göstermektedir. Araştırmacılar, birçok ölçme aracı kullanarak, değişik seviyelerde ve derslerde bağlam temelli yaklaşımın öğrenmeyi arttırıcı etkisi olduğunu bulmuştur. Nentwig ve diğerleri (2007) de daha önceki senelerde yüksek başarı gösteremeyen öğrencilerin, dersler bağlam temelli yaklaşımla işlendiğinde daha yüksek seviyede başarı gösterdiklerini ve bu durumun cinsiyet ayrımı gözetmeksizin için geçerli olduğunu ifade etmişlerdir. Çekiç Toroslu (2011) ile Barker ve Millar (1999) ise bağlam temelli yaklaşımın kavramları öğrenmedeki olumlu etkisini ortaya koyarken, kavram yanılgılarını gidermede etkili olamadığını bulmuşlardır.

Tablo 2.2’deki çalışmalardan, başarının yanında öğrenci motivasyonunu da araştıranlar, bağlam temelli yaklaşımın öğrencilerin konuları öğrenmek için motivasyonunu arttırdığını bulmuştur. Başarının yanında tutumu da inceleyen çalışmalardan Ünal (2008) dışındakiler ise dersleri bağlam temelli olarak işlemenin öğrencilerin derse yönelik tutumlarını olumlu yönde etkilediğini bulurken; Ünal, bağlam temelli ders işleyen öğrencilerin tutumlarında anlamlı bir fark oluşmadığını bulmuştur.

Yukarıda değinilen araştırmalara göre, bağlam temelli yaklaşım öğrencilerin derslere yönelik motivasyonunu ve tutumunu olumlu yönde etkileyerek öğrenci başarısının artmasını sağlamaktadır. Bununla birlikte bağlam temelli yaklaşımla ilgili öğrenilen bilgilerin bir bağlamın içine sıkıştığı, bilginin başka bağlamlara transfer edilmesinde zorluklar yaşandığı gibi sorunların varlığına dikkat çeken çalışmalar da mevcuttur (Park, 1998; Whitelegg ve Edwards, t.y.).