Büyükşehir İlçe Belediyelerinin Yetki Sorunu

6360 sayılı yasa ile büyükşehir belediye sınırı içerisinde bulunan tüm ilçeler büyükşehir ilçe belediyesi statüsü kazanmıştır. İlçe belediyelerinin sınırları, ilçe mülki idare sınırı ile eşitlenmiştir. Büyükşehir belediye sınırları içerisinde 27 tane yeni ilçe oluşturulmuştur. Büyükşehir belediye sınırları içerisindeki belde belediyelerinin ve köylerin tüzel kişiliklerine son verilmiş ve en yakın büyükşehir ilçe belediyesinin mahallesi konumuna getirilmiştir.

6360 sayılı yasa ile birlikte büyükşehir belediyesi ile büyükşehir ilçe belediyesi arasındaki yetki ve görev paylaşımında da değişiklikler olmuştur. Örnek olarak; afet riski taşıyan veya can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturan binaları tahliye etme ve yıkma ile sorumlu olan idare büyükşehir belediyesi iken 6360 sayılı yasa sonrası bu görev büyükşehir ilçe belediyelerine verilmiştir. Büyükşehir belediye sınırları genişlemeden önce ilçe belediyelerinin kendi sınırları içerisinde yaptıkları su ve kanalizasyon, toplu

büyükşehir belediyeleri ile su ve kanalizasyon idarelerine verilmiştir (T.B.B, 2014:

13,14).

6360 sayılı kanun ile daha önce büyükşehir belediyelerinin görevleri arasında bulunan aşağıdaki görevler müşterek yapılabilir veya devredilebilir (T.B.B, 2014: 14):

• Yolcu ve yük terminalleri, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek,

• Mezarlık alanlarını tespit etmek, mezarlıklar tesis etmek, işletmek, işlettirmek, defin ile ilgili hizmetleri yürütmek,

• Her çeşit toptancı hallerini ve mezbahaları yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek, imar plânında gösterilen yerlerde yapılacak olan özel hal ve mezbahaları ruhsatlandırmak ve denetlemek,

• Temizlik (büyükşehir belediyelerinin görev alanında bulunan yerlerdeki) • Adres ve numaralandırmaya ilişkin hizmetler,

Bu hizmetlerin devri büyükşehir belediye meclisinin kararına bağlıdır. Bu hizmetler ilçe belediyesine devredilebilir ya da bu hizmetleri büyükşehir belediyesi ve büyükşehir ilçe belediyeleri birlikte yapabilir.

Büyükşehir belediyesi ile büyükşehir ilçe belediyeleri arasındaki bu yetki devri, paylaşımı hususunda yetkili organ büyükşehir belediye meclisidir. Yani büyükşehir ilçe belediyelerine, yetkinin devri ya da yetkinin kendilerinden alınması, hizmetlerin birlikte yürütülmesi konusunda danışılmadan istekleri sorulmadan büyükşehir belediye meclisi kararı vermektedir (Şengül, 2017: 152).

Büyükşehir belediyeleri ile büyükşehir ilçe belediyeleri aynı kentsel alanda hizmet sundukları için yetki bakımından biri diğerinden daha üstün konumdadır. Ayrıca büyükşehir ilçe belediyeleri diğer ilçe belediyelerine göre yetki, görev ve sorumluluk bakımından daha sınırlı bir yapıya sahiptir. Çünkü büyükşehir ilçe belediyeleri il mülki idari sınırları içerisinde tek yetkili konumda olan yerel yönetim birimi değildir. Özellikle yerel yönetim birimlerinin en temel görevi olan mahalli müşterek ihtiyaçların

karşılanması noktasında büyükşehir belediyeleri daha etkin rol oynamaktadır (Alıcı, 2013: 129).

Keleş’e (2011: 334) göre, mevcut büyükşehir sisteminde büyükşehir belediyeleri asıl belediye olarak görülürken, büyükşehir ilçe belediyeleri ikincil belediye olarak görülmektedir. Yetki ve görev paylaşımı yapılırken de bu görüş çerçevesinde yapılmaktadır. Özgür’de (2008: 164) büyükşehir belediyelerini birinci kademe olarak adlandırmış, büyükşehir ilçe belediyelerini de mali ve idari kapasitesi düşük, yetki ve sorumlulukları sınırlandırılmış ikinci kademe olarak nitelendirmiştir. Zengin’e (2014:

107) göre de büyükşehir ilçe belediyeleri özellikle vergi gelirleri açısından kısıtlanmıştır.

Büyükşehir belediyesine vergi gelirleri toplamından aktarılan pay büyükşehir ilçe belediyelerinin gelirleri üzerinden yapılmaktadır. Büyükşehir ilçe belediyelerinin gelirlerinin %40'ı büyükşehir belediyesine aktarılmaktadır.

Büyükşehir belediyesi ve büyükşehir ilçe belediyeleri arasındaki yetki sorununa UKOME ve AYKOME komisyonlarının toplantılarında karar alma süreci örnek olarak gösterilebilir. Komisyon içerisinde büyükşehir belediyesi üyelerinin bariz çoğunluğa sahip olduğu ve çoğunluk karşısında diğer kurumların temsilcilerinin pasif durumda kalması, büyükşehir ilçe belediyelerinin ise bu komisyonlarda sadece kendi belediyesi ile ilgili konularda yer alabilmesi ve bir oy hakkına sahip olması önemli bir sorundur. Çünkü kararın alınmasında bir etki edemeyecek olan büyükşehir ilçe belediyesi alınan kararı uygulamak zorundadır (Alıcı, 2012: 100). Bu durumda büyükşehir ilçe belediyesi kendisini ilgilendiren bir konu hakkında yetkisiz durumdadır.

Büyükşehir ilçe belediyeleri hizmetlerin yerine getirilmesi noktasında büyükşehir belediyesine bağımlı durumda bırakılmaktadır. Büyükşehir belediyeleri, büyükşehir ilçe belediyelerinin teknik personel ve bütçe yetersizliğinden dolayı birçok görevi birlikte yapma kararı almakta ya da “madem destek vereceğim hizmeti ben gerçekleştiririm”

mantığı ile hizmetleri kendisi yapmaktadır (Çelikyay ve Arıkboğa, 2016: 80). Keleş’e (2011: 334) göre, bu durum karşısında büyükşehir ilçe belediyelerinin, yerel halkın seçtiği organlar eli ile yönetilmelerine rağmen özerk yapılarının kaybolduğu, büyükşehir belediyelerine bağımlı hale geldikleri ve neredeyse tüzel kişiliklerinin bile yok denilebileceği bir konuma getirildiğini savunmuştur.

Büyükşehir ilçe belediyelerini yetki ve sorumluluk açısından büyükşehir belediyelerine muhtaç bırakmak, aynı ildeki büyükşehir ilçe belediyeleri arasında hizmet sunma noktasında eşitsizliklere yol açmaktadır. Büyükşehir ilçe belediyeleri arasındaki siyasi görüş ve siyası duruş farklılıklarından dolayı, büyükşehir belediyelerinin ilçe belediyelerine olan tutumu farklılaşabilmektedir. Büyükşehir belediyesi kendisi ile aynı partiden olan ilçe belediyelerine idari, mali ve teknik anlamda destek olması, farklı partiden olan ilçe belediyelerine de destek olmaması hatta yapılacak işlere köstek olması gibi durumlar da yaşanabilmektedir (Zengin, 2014: 106-107).