BüyükĢehir Ġlçe Belediyelerinin Yetki Alanları ve Organları

5216 sayılı BüyükĢehir Belediye Kanun‟un 7. maddesinde büyükĢehir ilçe belediyelerinin yetkileri açıklanmaktadır. Bu maddeye göre ilçe belediyelerinin yetkileri Ģunlardır (5216 sayılı Kanun, 7. madde) :

 Kanunlarla münhasıran büyükĢehir belediyesine verilen görevler ile yukarıda büyükĢehir belediyesince yürütüleceği belirtilenler dıĢında kalan görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak.

 BüyükĢehir katı atık yönetim plânına uygun olarak, katı atıkları toplamak ve aktarma istasyonuna taĢımak.

 Sıhhî iĢyerlerini, 2. ve 3. sınıf gayrisıhhî müesseseleri, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.

 BüyükĢehir belediyesince yürütüleceği belirtilen hizmetlerden; 775 sayılı Gecekondu Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmak, otopark, spor, dinlenme ve eğlence yerleri ile parkları yapmak; yaĢlılar, özürlüler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetler sunmak; mesleki eğitim ve beceri kursları açmak; sağlık, eğitim, kültür tesis ve binalarının yapım, bakım ve onarımı ile kültür ve tabiat varlıkları ve tarihî dokuyu korumak; kent tarihi bakımından önem taĢıyan mekânların ve iĢlevlerinin geliĢtirilmesine iliĢkin hizmetler yapmak.

 Defin ile ilgili hizmetleri yürütmek.

 5216 sayılı Kanunun 7. Maddesinde verildiği üzere; BüyükĢehir Belediyelerinin Ġlçe Belediyelerine devredeceği bazı görevler aĢağıdaki gibidir:

 Mezar olarak tesis edilecek alanları belirlemek, bunları iĢletip defin ile ilgili bazı hizmetleri yerine getirmek

 Yolcular için terminal ve yük noktaları oluĢturmak ve ayrıca yaptırmak, iĢletmek ve ruhsat hazırlamak

 Farklı türden toptancı ve mezbaha yapmak, iĢletmek ve iĢlettirmek. Ve planlarda belirtilen yerlerde açılacak olan hal ve mezbahaları denetleyerek bunlara ruhsat vermek

 Bu kanuna dayanarak BüyükĢehir Belediyeleri; Kanunun 7.maddesindeki “l, s, t” bendindeki görevler ile adres numaralandırma ve temizlik görevlerini meclisin de kararı ile Ġlçe Belediyelerine devrini yapabilir, ya da birlikte yapabilirler.

KeleĢ‟ e göre, büyükĢehir belediyeleri ile ilçe belediyeleri arasındaki iliĢki dikkate alındığında, büyükĢehir belediyesinin ilçe belediyelerinin meclisleri tarafından alınan imar ve bütçeye iliĢkin kararlarda bir vesayet makamı gibi hareket etmesini sağlayan

düzenlemelerin olması yerel özerklikle bağdaĢmamaktadır. (KeleĢ, s.286) Mevcut durum yukarıda ifade edildiği gibi olmakla birlikte, büyükĢehir belediyesi modelinin ilk dönemlerine göre büyükĢehir belediyelerine tanınan bazı yetkilerin zaman için de az da olsa törpülendiği ve ilçe belediyelerinin karar verme özerkliklerinin arttırıldığı görülmektedir (Arıkboğa, 2012).

Bunların yanı sıra BüyükĢehir Belediyelerinin Ġlçe Belediyelerinin baz kararları üzerinde yetkileri de bulunmaktadır. Bunlar; Ġlçe belediyelerinin bütçe ve imar konularına iliĢkin kararları üzerinde kabul etme ve değiĢtirerek kabul etmek yetkisidir.

DeğiĢiklik yapılmadan önce ilçe belediyelerine ait kararları geri gönderme yetkisi de bulunmaktaydı. Bu doğrultuda bir örnek verecek olursak; Kocaeli BüyükĢehir Belediyesi sınırları dahilindeki 12 adet ilçe belediyesi tarafından 2006-2012 yılları arasında ilçe belediyesi meclisinde kabul edilen ve büyükĢehir belediye meclisine onaylanması için gönderilen 1997 adet imar plan ve tadilatının 635 tanesi değiĢtirilerek onaylandığı belirlenmiĢtir (Alıcı, 2012).

4.3.2 BüyükĢehir ilçe belediyelerinin organları

BüyükĢehir ilçe belediyelerinin organları ile ilgili bilgilere 5393 sayılı Kanunu‟nun ikinci kısmında bulunan “belediyenin organları” kısmından ulaĢılabilir. Bu doğrultuda belediyenin organlarını; Belediye Meclisi, Belediye Encümeni, Belediye BaĢkanı olarak sıralayabiliriz.

4.3.2.1 Belediye meclisi

Belediyenin organlarından biri olan Belediye Meclisi, belediyenin en büyük karar organı olarak bilinmektedir. Belediye Meclisini oluĢturan üyeler, 5 yılda bir nispi temsil yoluyla doğrudan vatandaĢ oyuyla seçilmektedir (KeleĢ, 2012: 270). Bu doğrultuda oluĢan Belediye Meclisi karar iĢlevinin yanı sıra aynı zamanda yürütme organı olarak çalıĢmakta ve yerel yönetim birimini de denetleyerek görevini icra etmektedir (Arıkboğa, 2008).

Karar ve müzakere organı olan belediye meclislerinin görev süresi beĢ yıl olmakla birlikte Belediye BaĢkanı Meclise baĢkanlık etmektedir. Bu doğrultuda Meclis BaĢkanının meclis çalıĢmalarında düzeni sağlama yükümlülüğü bulunmaktadır

toplanmak üzere bir gün kararlaĢtırılır ve eğer resmi tatile denk geldiyse çalıĢmasına ara verilebilir. Bunun yanı sıra her yıl bir ay tatil karar verilebilir. Ayrıca meclis toplantıları halka açık gerçekleĢtirilmektedir (5393 sayılı kanun, 19. madde).

Tüm bu bilgileri yanı sıra Belediye Meclisinin bazı görev ve yetkilerinden bahsetmek gerekmektedir;

 Belediye‟nin stratejik plan, yatırım ve çalıĢma programlarını görüĢmek ve kabul etmek

 Belediyenin gerçekleĢtirdiği faaliyetleri ve personelin performans kriterlerini görüĢmek ve kabul etmek

 Hazırlanan bütçe ve kesin hesabı görüĢmek ve kabul etmek

 Belediyenin Ġmar planlarını görüĢmek ve onaylamak

 Belediyenin borçlanma konusuna karar vermek (5393 sayılı kanun, 19. madde).

Belediye Meclisi‟nin bazı hallerde feshedildiği durumlar vardır. Bu kapsamda; Belediye Kanunu‟nun 30. Maddesinde verilen bilgiye göre, Belediye Meclisine yasal olarak verilen görevleri belirlenen zaman dilimi içinde yapmazsa ve bu durum belediyenin faaliyetlerini geciktirirse, ĠçiĢleri Bakanlığı‟nın bildirmesi üzerine DanıĢtay‟ın da kararı alınarak feshi gerçekleĢtirilir. Böyle bir durumda feshi gerçekleĢtirilen meclisin yerine göreve gelen meclis bir sonraki seçime kadar olan süreyi tamamlamaktadır (Erdem, 2011).

4.3.2.2 Belediye encümeni

Belediyenin bir diğer organı olan Belediye Encümeni, belediyenin karar organı olarak görev yapmaktadır. Belediye encümeninin iki tür üyeden oluĢtuğu söylenebilir. Bunlardan birincisini oluĢturan üyeler, seçimle görev baĢına gelen üyeler olmaktadır. Diğer bir kısmı oluĢturan üyeler ise; atama yolu ile görev baĢına gelen üyelerdir. Ġlk türü oluĢturan üyeler, her yıl belediye meclisi üyeleri arasından gizli oylama ile seçilmektedir (Tortop, 2006).

Encümen üyelerinin toplantılarına belediye baĢkanı katılamadığı takdirde belediye baĢkanının görevlendirdiği baĢkan yardımcısı ya da encümen üyesi baĢkanlık eder. Gündemi oluĢturan konunun niteliğine göre, müdürlük yöneticileri, belediye baĢkanının isteği doğrultusunda görüĢlerine baĢvurulmak üzere çağrılabilmektedir.

Ancak bu kiĢilerin oy hakkı bulunmamaktadır (5393 sayılı Belediye Kanunu, 33. madde).

Belediye encümeni, haftada birden az olmamak üzere önceden belirlenen gün ve saatte toplanır. Belediye BaĢkanı acil durumlarda encümeni toplantıya çağırabilir. Encümen üye tam sayısının salt çoğunluğuyla toplanır ve katılanların salt çoğunluğuyla karar verir. Encümenin 2886 sayılı Devlet Ġhale Kanunu uyarınca ihale komisyonu olarak yapacağı toplantılarda da bu hüküm geçerlidir. Oyların eĢitliği durumunda baĢkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır. Çekimser oy kullanılamaz (5393 sayılı Belediye Kanunu, 35. madde).

4.3.2.3 Belediye baĢkanı

Bir diğer belediye organı ise belediye baĢkanıdır. Belediyenin baĢı ve belediye tüzel kiĢiliğinin temsilcisi belediye baĢkanıdır. Ġlgili ilçe sınırları içerisinde yaĢamakta olan seçmenlerce tek dereceli ve çoğunluk sistemine uygun Ģekilde 5 yıl için seçilmektedir. Bu doğrultuda belediye baĢkanının doğrudan halkın oyları ile seçilmesinin, ona görevde bulunduğu süre boyunca güçlü bir liderlik vasfı kazandırdığı söylenebilir (Gökçe ve Bayrakçı, 2005).

Belediye baĢkanı, belediye teĢkilatının en üst düzey yöneticisi ve yürütme organı olması nedeniyle belediye meclisinde ve belediye encümeninde alınan kararları uygularken aynı zamanda bu kararların uygulanması ile ilgili sorumluluğu da üstlenmektedir (Derelioğlu, 2014).

Belediyenin sunduğu faaliyetlerin çoğu belediye baĢkanının koordinesinde ve gözetiminde yürütülmektedir. Belediye baĢkanı görev baĢında bulunduğu sürece, siyasi partilerin idari ve denetleme organında yer alamaz, profesyonel spor kulüplerinde baĢkanlık yapamaz ve idarisi de gerçekleĢtiremez (Belediye Kanunu, 37. madde).

Bu kapsamda; belediye baĢkanının ilgili görev ve yetkileri Belediye Kanunu‟nda belirtilmiĢtir. Buna göre;

Belediye baĢkanının görev özeti, “belediye idaresinin baĢı ve belediye tüzel kiĢiliğinin temsilcisi sıfatına sahip biri olarak belediye yönetimini sevk ve idare etmek, belediyenin haklarını ve menfaatlerini koruyup kollamak” olarak

gerçekleĢtirebilmek için bazı yetkilere de sahiptir. Bu yetkiler; meclise ve encümene baĢkanlık etmek, sözleĢme yapmak, ihtiyaç doğrultusunda belediyeye personel atamak, belediyenin alacaklarını ve gelirini takip ve tahsilini gerçekleĢtirmek Ģeklinde sıralanabilir (Gözübüyük, 2006).

Nihai olarak, belediye baĢkanlığı, ölüm ve istifa hallerinde kendiliğinden sona ermektedir. Ayrıca belediye baĢkanının baĢkanlık sıfatının sona erdiği durumlar aĢağıda verilmiĢtir:

 Belediye baĢkanının, yirmi günden fazla mazeretsiz ve kesintisiz olmak suretiyle görevinin baĢında olmaması ve bunun mahallin mülki idare amiri tarafından tespit edilmesi,

 Seçilme yeterliğini kaybetmesi,

 Sağlık anlamında görevini devam ettirmesine engel olacak nitelikte bir hastalık veya engellilik durumunun yetkili sağlık kuruluĢu raporuyla belgelenmiĢ olması,

 Belediye meclisinin feshine neden olan eylem ve iĢlemlere katılması, gibi yukarıda sayılan durumlardan bir tanesinin ortaya çıkması halinde ĠçiĢleri Bakanlığının baĢvurusu üzerine DanıĢtay kararıyla baĢkanlık sıfatı sona ermektedir (Erdem, 2011).