BÖLÜM: YÖNTEM

Bu bölümde; araĢtırmanın deseni, araĢtırma grubu, bilgi toplama araçları ve uygulama ile ilgili açıklamalara yer verilmiĢtir.

3.1. ARAġTIRMANIN DESENĠ

Bu araĢtırmada; ders kitaplarında ve yazınsal nitelikli kitaplarda geçen sözvarlığı öğeleri ile öğrencilerin konuĢma ve yazma uygulamalarında kullandığı sözvarlığı öğelerinin ortaya konulmasında, nitel araĢtırma yaklaĢımlarından “durum çalıĢması” yapılmıĢtır. “Nitel durum çalıĢmasının en temel özelliği bir ya da birkaç durumun derinliğine araĢtırılmasıdır. Yani bir duruma iliĢkin etkenler (ortam, bireyler, olaylar, süreçler, vb.) bütüncül bir yaklaĢımla araĢtırılır ve ilgili durumu nasıl etkiledikleri ve ilgili durumdan nasıl etkilendikleri üzerine odaklanılır.” (Yıldırım ve ġimĢek, 2006: 77)

Tez çalıĢmasına, 2009-2010 öğretim yılının Güz yarıyılında baĢlanmıĢtır. Bir dönem boyunca alanyazın taraması yapılmıĢtır ve kuramsal açıklamalar yazılmaya baĢlanmıĢtır. 2009-2010 öğretim yılının Bahar yarıyılında alanyazın taraması sürdürülmüĢ, tez çalıĢması kapsamında taranacak kitaplar ve yapılacak uygulamalar belirlenmiĢtir. 2010-2011 öğretim yılının Güz yarıyılında kitaplar taranarak bilgisayar ortamında Cibakaya 2.2 dizin programına aktarılmıĢ ve dizelgeler oluĢturulmuĢtur. Sözlük metninin yazımına baĢlanmıĢtır. 2010-2011 öğretim yılının Bahar yarıyılında ilköğretim okullarında uygulamalar yapılarak, dizelgeler düzenlenmiĢtir. Sözlük metnine son biçimi verilmiĢtir.

70

3.2. ARAġTIRMA GRUBU

Sakarya ili, Adapazarı ilçesinde 4 ilköğretim okulundaki 6. sınıf öğrencileri arasından, her okuldan 20 öğrencinin seçilmesiyle, toplamda 100 öğrenci araĢtırma grubunu oluĢturmuĢtur.

Ġlçe ve okullar; Sakarya Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü‟nde çalıĢan, bilgi iĢlem birimindeki uzmanların görüĢleriyle belirlenmiĢtir. Merkez konumundaki Adapazarı ilçesinin Sakarya ilini yansıtma gücü yüksektir. Okullar belirlenirken de; Seviye Belirleme Sınavı (SBS) ve Sakarya Eğitimde BaĢarıyı Arttırma Projesi (SEBAP) kapsamında düzenlenen Kazanım Değerlendirme Sınavı sonuçlarının, okullar üzerinden 6. sınıf düzeyindeki ortalamalarının alındığı sıralamadan yararlanılmıĢtır. Uzmanlar tarafından oluĢturulan sıralamada; Adapazarı ilçesinin, belirtilen sınavlardaki eriĢi puanları bakımından 4‟e bölünerek ele alınmasının uygun olduğu belirtilmiĢ ve her grubu en iyi yansıtacağı düĢünülen, her grubun sıralamasında ortada olan okullar araĢtırma grubuna seçilmiĢtir.

Okulları en yüksek düzeyde yansıtabilmesi için her okuldan alınan 20 öğrenci, o okulun 6. sınıflarındaki bütün Ģubelerinden birbirine denk olarak, gönüllü öğrenciler arasından ve öğretmenlerinin izniyle yansız seçilmiĢtir.

AraĢtırma grubunda yer alan ilköğretim 6. sınıf öğrencilerine yönelik yazınsal nitelikli metinler belirlenirken; düzeye uygun sözlük hazırlanacağı göz önüne alınarak 6. sınıf Türkçe ders kitaplarından, MEB tarafından önerilen ilköğretim öğrencileri için 100 Temel Eser‟den ve güncel/yazınsal nitelikli yapıtlardan yararlanılmıĢtır.

2010-2011 öğretim yılında Sakarya ilinde okutulmakta olan MEB Yayınları ve Koza Yayınları‟ndan 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki yazınsal nitelikli metinlerin tamamı çalıĢmada yer almıĢtır.

Ders kitabı dıĢındaki çocuk yazını yapıtları belirlenirken çocuk yazını alanındaki kitapları çocuğa uygunluğu açısından değerlendirerek düzeye göre önerilerde bulunan EK 1‟deki çalıĢmalardan yola çıkılmıĢ ve nesnel bir kitap dizelgesi oluĢturulmuĢtur. Çocuk yazını alanında üç uzmandan, oluĢturulan bu kitap dizelgesindeki yapıtların çocuğa görelik ilkesine uygun olma ve öğrencilerin

71

sözvarlığını geliĢtirme düzeyi ile ilgili görüĢ alınmıĢtır. Uzman görüĢleri doğrultusunda belirlenen kitaplarla ve kitapların türleriyle ilgili tablo, EK 2‟de yer almaktadır.

MEB tarafından önerilen ilköğretim öğrencileri için 100 Temel Eser‟deki 6. sınıf öğrencilerine uygun olduğu, 6. sınıf Türkçe dersi için hazırlanan Öğretmen Kılavuz Kitabı‟nda (2008) belirtilen 21 kitaptan 6‟sı (1‟i “Ģiir”, 2‟si “öykü”, 1‟i “roman”, 1‟i “masal”, 1‟i “söylence”) seçilmiĢtir.

Aynı yöntemle, güncel/yazınsal nitelikli kitaplardan 12‟si (1‟i “Ģiir”, 4‟ü “öykü”, 5‟i “roman”, 2‟si “masal”) yazınsal türler arasında denge gözetilerek seçilmiĢtir.

3.3. BĠLGĠ TOPLAMA ARAÇLARI

“Ġlköğretim 6. Sınıflar Ġçin Türkçe Sözlük”ü hazırlamak için gerekli olan bilgiler; a. Ġlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki yazınsal nitelikli metinlerin

tamamının taranarak Cibakaya 2.2 dizin programına aktarılmasıyla,

b. Ġlköğretim öğrencileri için 100 Temel Eser‟in 6. sınıf düzeyine uygun olduğu belirtilen ve uzman görüĢleri doğrultusunda seçilen yazınsal nitelikli kitapların taranarak Cibakaya 2.2 dizin programına aktarılmasıyla,

c. Güncel/yazınsal nitelikli yapıtlar arasından, bilimsel/akademik nitelikli kaynaklarda 6. sınıf düzeyine uygun olduğu belirtilen ve uzman görüĢleri doğrultusunda seçilen yazınsal nitelikli yapıtların taranarak Cibakaya 2.2 dizin programına aktarılmasıyla,

d. Öğrencilerin “Yazma Becerisine Yönelik Uygulama Konuları”ndan seçerek yaptıkları yazma uygulamasıyla,

e. Öğrencilerin “KonuĢma Becerisine Yönelik Uygulama Konuları”ndan seçerek yaptıkları konuĢma uygulamasıyla elde edilmiĢtir.

72

3.4. UYGULAMA

3.4.1. 6. Sınıf Düzeyindeki Sözvarlığı Havuzunun OluĢturulması

3.4.1.1. Yazınsal nitelikli metinlerdeki sözvarlığı öğelerinin belirlenmesi Yazılı metinlerde geçen sözvarlığı öğelerini saptamak için;

a. MEB ve Koza Yayınları arasından çıkan 6. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki yazınsal nitelikli metinlerin tamamı,

b. Ġlköğretim öğrencileri için 100 Temel Eser‟den; 6. sınıf Türkçe dersi Öğretmen Kılavuz Kitabı‟nda önerilenler arasından, bilimsel/akademik nitelikli araĢtırmalarla 6. sınıf öğrencilerinin düzeyine uygun olduğu belirtilen ve uzman görüĢleri doğrultusunda seçilen yazınsal nitelikli 6 (altı) kitabın her birinin %20‟si,

c. Güncel/yazınsal nitelikli yapıtlardan; bilimsel/akademik nitelikli araĢtırmalarla 6. sınıf öğrencilerinin düzeylerine uygun yayınların belirtildiği araĢtırma dizelgeleri arasından uzman görüĢleri doğrultusunda seçilen yazınsal nitelikli 12 (on iki) kitabın her birinin %20‟si taranarak Cibakaya 2.2 dizin programına aktarılmıĢ ve sözvarlığı havuzu oluĢturulmuĢtur.

Ġlköğretim öğrencileri için 100 Temel Eser‟den ve güncel/yazınsal nitelikli yapıtlardan seçilen toplamda 18 (on sekiz) kitabın her birinin sayfa sayısının %20‟si, kitapların baĢından, ortasından ve sonundan birbirine denk olarak seçilmiĢtir.

3.4.1.2. Öğrencilerin konuĢma ve yazma uygulamalarındaki sözvarlığı öğelerinin belirlenmesi

Öğrencilerin etkin sözvarlığı öğelerini saptamak için;

a. Sakarya ili Adapazarı ilçesinde, farklı baĢarı düzeyindeki 4 (dört) ilköğretim okulunun 6. sınıfından yansız seçilen öğrencilerle EK 3‟te yer alan “Yazma Becerisine Yönelik Uygulama Konuları” yoluyla bir ders saati süresince (40 dakika) yazma uygulaması,

73

b. Sakarya ili Adapazarı ilçesinde, farklı baĢarı düzeyindeki 4 (dört) ilköğretim okulunun 6. sınıfından yansız seçilen öğrencilerle EK 4‟te yer alan “KonuĢma Becerisine Yönelik Uygulama Konuları” yoluyla 2-3 dakikalık konuĢma uygulaması yapılmıĢtır.

Yazma ve konuĢma becerisine yönelik olarak; 6. sınıf öğrencilerinin düzeyine uygun, günlük yaĢamlarında yer alan, duygu, düĢünce ve izlenimlerini rahat bir biçimde anlatabilecekleri, ilgi ve gereksinmelerine uygun konuların belirlenmesi yoluna gidilmiĢtir. Bu bağlamda alandaki uygulamaya yönelik bilimsel çalıĢmalar, etkinlik önerileri de göz önüne alınarak yazma ve konuĢma becerisine uygun ayrı ayrı konu baĢlıkları oluĢturulmuĢtur. Örneğin; Sever (2004: 23), öğrencilere konuĢma becerisi kazandırabilmek için “Gezi, gözlem ve olayların konuĢma ilkelerine uygun olarak anlatılması çalıĢmaları”, yazma becerisi kazandırabilmek için “Anı, gezi ve deneme yazma çalıĢmaları” (2004: 26) yaptırılabileceğine yer vermiĢtir. OluĢturulan konu baĢlıklarıyla ilgili iki Türkçe öğretmeninden, bir çocuk geliĢim uzmanından çocukların etkin ve edilgin sözvarlığı öğelerini devindirecek, rahat bir biçimde anlatım yapmalarına olanak sağlayacak konuları belirleme ve uygulamaların süreleri konusunda görüĢleri alınmıĢtır. Kapsam geçerliğini sağlama doğrultusunda, uzmanlardan formun çalıĢmanın amacına hizmet etme durumunu belirtmeleri istenmiĢtir.

Uygulamalar; EK 5‟teki Sakarya Ġl Milli Eğitim Müdürlüğü‟nden alınan izinle, 2010-2011 öğretim yılının 2. döneminin ilk ayında, araĢtırmacının kendisi tarafından öğretmenlerin gözetiminde yapılmıĢtır.

3.4.2. “Abecesel Madde BaĢı Öğeler Dizelgesi”nin Hazırlanması

Yazınsal nitelikli yapıtların taranması sonucunda sözvarlığı havuzu oluĢturulmuĢtur. Öğrencilerle yapılan yazma ve konuĢma uygulamalarındaki sözvarlığı öğeleri, “sıklık” ve “yaygınlık” değerleriyle, yazınsal nitelikli yapıtlardan elde edilen sözvarlığı öğelerine eklenmiĢtir. Sürecin sonunda, sözvarlığı havuzundaki “a” harfi ile baĢlayan madde baĢı öğeler abecesel olarak sıralanarak dizelge oluĢturulmuĢtur. OluĢturulan dizelgedeki madde baĢı öğeler, bağlam içindeki kullanımlarıyla birlikte bir sözlükbilim, bir çocuk yazını, bir de çocuk geliĢimi uzmanının görüĢüne

74

sunulmuĢtur. Uzmanlardan, madde baĢı öğeleri öğrencilerin düzeyine uygunluğu bakımından değerlendirmeleri istenmiĢtir. Uzman görüĢleri doğrultusunda, 6. sınıf öğrencilerinin düzeyinin üzerinde olduğu düĢünülen madde baĢı öğeler, dizelgeden çıkartılmıĢtır.

3.4.3. Ġlköğretim 6. Sınıflar Ġçin Türkçe Sözlük Metni’nin OluĢturulması Sözlük Metni OluĢturulurken Uyulan Ġlkeler

1. Ġlköğretim 6. sınıf düzeyi göz önünde bulundurularak hazırlanan bu sözlük; yalnızca “a” harfi ile baĢlayan maddeleri içermektedir,

2. Herhangi bir nesnenin veya kavramın adı olarak tanımlanan ve “sözlük