Azerbaycan Turizminin Başlıca Sorunları

Daha önce denildiği gibi, Azerbaycan’ın turizm ihtiyatları devletimizde aktif turizmin güçlenmesi için yeterli olsa da bu ihtiyatlardan doğru ve karlı bir şekilde kullanabilmek için çok daha işlerin yapılması gerekmektedir. Dış ülkelerin, en azından yakın komşu ülkelerin bu alanda sahip olduğu deneyimi kullanarak günümüzün taleplerine cevap verebilecek turizm merkezlerini yaratmak gerekmektedir.

Uluslararası turizm hareketleri incelendiğinde ve çeşitli ülkelere gelen turist sayıları, bu ülkelerdeki konaklama kapasiteleri ve sağlanan turizm gelirleri ile karşılaştırıldığında, Azerbaycan’da, turizmin arzulanan ve olması gereken düzeyin çok gerisinde kaldığı görülmektedir. Azerbaycan’ın, uluslararası turizm olayı içinde önemli bir yere sahip olmadığı açıktır. Turizmin, ekonomik ve sosyal açılardan yarattığı olumlu etkilerden Azerbaycan ekonomisinin ve sosyal yaşamının tam anlamı ile yararlanamadığı da bilinen bir gerçektir. Tüm bunlar, Azerbaycan’da turizmin çeşitli sorunlarının bulunduğunun ve bugüne kadar izlenen turizm politikalarının tam anlamı ile başarılı olamadığının göstergeleridir. Bu sorunların ve başarısızlığın, ülke içinden ve dışından kaynaklanan ve dolayısı ile, denetim altına alınabilme olanağı bulunan ve bulunmayan çeşitli nedenleri söz konusudur.

2.2.3.1. Dış Etkenlerden Kaynaklanan Sorunlar

Azerbaycan dışındaki olayların, uluslararası turizm hareketlerinin ve bazı turizm dışı alanlardaki gelişmelerin Azerbaycan turizmini etkilemesi son derece doğaldır. Hatta bazı durumlarda bu dış etkenler, iç etkenlerden de önemli olmakta ve çok daha ciddi sorunlar ortaya çıkarmaktadır.

Azerbaycan turizmini etkileyen en önemli dış etken, uluslararası politik sorunlardır. Azerbaycan Ermenistan ilişkileri, Dağlık Karabağ sorunu ve Kafkaslar ülkelerinin bulundukları siyasi istikrarsızlık durumu gibi Azerbaycan’ın taraf olduğu

96 veya olmadığı uluslararası siyasi gerginlikler ve savaş tehlikesi, turizm talebini büyük ölçüde düşürmekte ve Azerbaycan turizmini büyük ölçüde etkilemektedir.

Ayrıca, turizm sektörü dışında, ülkede çıkan sosyal gerginlikler, 1992-1993 yıllarında genel asayişin bozulması, can ve mal güvenliğinin zayıflaması gibi ürkütücü sorunlar, Ermenistan’ın yaptığı olumsuz propaganda ve Azerbaycan’ın dış imajının olumsuz yönde oluşması, diğer dış etkenler arasında sayılabilir.

Bunların büyük bir kısmı, denetim dışı olmakla beraber, izlenecek başarılı bir turizm politikası ile en azından olumsuz etkilerinin azaltılması sağlanabilir.

2.2.3.2. Doğrudan Turizme İlişkin Sorunlar

Azerbaycan’da turizmin istenilen düzeyde gelişmesini engelleyen çeşitli iç etkenler bulunmaktadır? Bunlar, Azerbaycan’ın izlediği turizm politikalarından turizm sektörünün yapısal özelliklerinden ve Azerbaycan’ın sosyoekonomik yapısından kaynaklanan sorunlardır. Bu sorunların en önemlilerini yedi ana başlık altında toplanmıştır:

Turizme Gereken Önemin Verilmemesi ve Đnanç Eksikliği;

Azerbaycan’da turizme ilk yaklaşım 1930’lu yıllarda başlamış ve kamu örgütü içinde yerini almasından bu yana her dönemde turizm ile ilgilenilmiştir. Ancak, gösterilen ilgi ile uygulama birbirini tutmamış, turizme gereken önem inançlı bir biçimde verilememiştir. Hükümet programlarında, turizm sektörüne, genellikle, çok kısa değinilmekte, turizm hedef ve politikaları genel ifadelerle bir iki sayfayı geçmemiştir. Kanımızca, inanç olmadan yürütülen politikaların başarıya ulaşması da beklenmemelidir.

Örgütlenme ve Koordinasyon Yetersizliği;

Turizm sektörü içinde özel ve kamu kesimleri arasında ve sektörü oluşturan işletmeler arasında da koordinasyon büyük önem taşır. Turizm açısından Azerbaycan kamu örgütü içinde en üst kuruluş olan Kültür ve Turizm Bakanlığı, ilgili diğer kuruluşların turizme yönelik faaliyetleri arasında koordinasyon sağlama yetkisine sahip bulunmadığından, turizmde yetki ve sorumluluklar dağınıklıktan kurtulamamıştır.

97 Azerbaycan’ın turistik bölgelerinde turistik tesislerin inşaatı ile ilgili “Baş Tasarım”ın olmamasından yararlanan bazı şahıslar, son yıllarda en güzel alanlarda özel kullanım amacıyla toprak alanları almaktadırlar. Örneğin Yalama – Nabran bölgesinde deniz kıyısında boş alan bile kalmadı. Doğrudur, hazırda bu bölgelerde çağdaş tesislerin inşaatı için devlet finansal güce sahip değil. Buna rağmen bu bölgelerdeki boş toprak alanlarının turizm yönlü kullanılma amacıyla ihtiyatta kalmalıdır.

Ülkede turizmin geliştirilmesine dair “Baş Tasarım”ın hazırlanmalı ve yeni inşa edilen turizm tesisleri sadece buna uygun şekilde inşa edilmelidir. Turizm tesisleri istenilen alanda istenildiği gibi değil, ayrılmış alanlarda ve yetkili makamlarda onaylandıktan sonra inşa edilmelidir.

Altyapı Eksiklikleri ve Kentleşme Sorunları;

Son yıllar Azerbaycan iş adamları turizm tesislerinin: pansiyonların, tatil köylerinin, otellerin inşaatı yönündeki faaliyetlerinde hızlanma duyulmaktadır. Ama turizm sektörünün daha hızlı gelişimi için gerekli altyapı hizmetleri yetersizdir. Örneğin, Azerbaycan’ın, Nabran gibi turistik bölgelerinde, hızlı ve plansız sanayileşme ve kentleşme sonucunda ortaya çıkan altyapı eksiklikleri, turizm açısından önemli bir sorun oluşturmaktadır. Özellikle Azerbaycan’ın kırsal kesimlerinde elektrik, su, doğal gaz, kanalizasyon, ulaşım ve haberleşme gibi temel altyapı hizmetlerinin yetersizliği, çevre, hava ve su kirliliği sorunlarının çözülememesi, turizmin gelişmesini, kurulan turizm işletmelerinin verimli çalışmasını ve yeni işletmelerin kurulmasını engellemektedir.

Günümüzde Azerbaycan’ın iş adamları kendi başına tüm altyapını yaratmak imkanına sahip değiller. Turizm sektöründe gelişmiş ülkelerin deneyimi göstermektedir ki, devlet turizmin gelişmesi için yararlı olan bölgeleri ayırt ederek, önce orada gerekli altyapını yaratır, sonra ise özel işletmeler bu bölgelerde turistik tesisler yaratır. Bu tür karşılıklı işbirliği yapılırsa Azerbaycan turizm sektörü de aktif hale gelebilir.

98 Psikolojik Faktörlerin ve Sosyal Yapının Dikkate Alınmaması;

Kırsal yerleşim ve yaşam düzeninin egemen olduğu, basit ve ilkel yaşam koşullarının kolaylıkla kabullenildiği, umursamazlık, sorumsuzluk, aşırı hoşgörü ve disiplinsizlik gibi huy ve alışkanlıkların yaygın bulunduğu Azeri Türkleri toplumunda, turizm bilincinin yaratılmasının çok önemli ve aynı zamanda çok güç bir görev olduğu açıktır. Bu görev yerine getirilmeden, Azerbaycan’da turizme uygun, diğer bir ifade ile, turist kabul etmeye hazır bir ortamın varlığından söz edilemez. Bu ortamın yaratılması için ise, kapsamlı, ciddi ve sürekli çalışmaları içerecek bir planlama zorunlu olmaktadır.

Nitelikli Yönetici ve Đşgören Sorunu;

Turizm, hizmet üreten ve pazarlayan bir sektördür. Bu alanda başarı, büyük ölçüde hizmetin kalitesine bağlıdır. Bu nedenle, Azerbaycan’da, turizmin uluslararası pazarlarda başarı sağlayabilmesi için, her şeyden önce kaliteli hizmet sunacak yönetici ve işgörenlere gereksinim vardır. Günümüzde, Azerbaycan’ın turizm işletmelerinde görev alacak yönetici ve işgörenlerin sayı ve nitelik açısından yetersizliği, bir darboğaz olarak ortaya çıkmaktadır. Azerbaycan’da gerek kamu kesiminde, gerekse özel kesimde turizm işletmeciliği ve otel yöneticiliği geleneği henüz oluşmamıştır. Bu sorunun çözümü, Azerbaycan’da turizmin geliştirilmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

Tanıtım Yetersizliği;

Rekabet koşullarının geçerli bulunduğu ekonomik düzenlerde reklam ve tanıtımın çok önemli bir etken olduğu, inkar edilmez bir gerçektir. Zamanımızda, bilgi sahibi olunmayan bir mal veya hizmetin sürüm şansı, o mal veya hizmet, hangi ölçüde değerli olursa olsun, bilinen ve tanınanlara oranla çok zayıf ve tesadüfi olmaktadır. Özellikle turizm alanında reklam ve tanıtım, iyi bir teknik ve mükemmel organizasyon isteyen, çok masraflı bir iştir. Azerbaycan’ın turistik zenginlikleri yurtdışında yetersiz tanıtılmakta, hatta 3-4 yıl önce hiç tanınmamaktaydı.

Günümüzde Azerbaycan’da turizm faaliyeti ile uğraşan teşkilatların sayısı 120’den fazla olmasına rağmen turizm sektörü hala çok zayıf bir gelişim

99 sergilemektedir. Seyahat işletmeleri, önce pasif turizmini üstün tutmaya başladı. Çünkü, pasif turizm’de büyük tanıtıma ihtiyaç olmadığından, bu turizm türü ile uğraşmak aktif turizmden daha kolay ve işletme bakımında karlıdır. Reklamla ilgili karşılayan taraf düşünmektedir. Güçlü reklam olmadan dünya turizm pazarında rekabet aparmak mümkün değildir.

Azerbaycan’daki seyahat işletmeleri daha çok dış ülkelerinin turizm imkanlarının propagandasını yapmaktadırlar. Bundan dolayı Azerbaycan’daki seyahat işletmeleri ulusal turizm sergilerinde iştirak etmekten kaçınmaktadırlar. Çünkü sergi stendlerinde ülkemiz hakkında sergileyebilecek günümüze uyumlu turizm reklamı bulunmamaktadır.

Turistik Tesislerde Servis ve Standart Düşüklüğü;

Büyük ölçüde kitle turizmini meydana getiren batı ülkelerine mensup turistler, çeşitli amaçlarla seyahat ettikleri yerlerde, kendi ülkelerinde alışmış oldukları belli ölçülerdeki tesis ve hizmet standartlarını aramaktadır. Azerbaycan’da, bazı lüks tesisler dışında, yabancı turistleri tatmin edecek düzeyde tesis ve hizmet standardı bulmak mümkün olamamaktadır. Konaklama tesislerinde su kayağı, tenis, mini golf, masa tenisi gibi, vakit geçirme, eğlence ve spor yapma olanakları da yetersizdir.