ùekil 2.5.&DUWagena Biyogüvenlik Protokolü’ne Taraf Olan Ülkeler
3.4.2. Avrupa Birli÷i
$YUXSD %irli÷i $% ’QLQ yaklaúÕmÕ biyogüvenlik kavramÕ ile ba÷lantÕlÕ olarak ortaya çÕkmaktadÕr. Biyogüvenlik kavramÕ, ønsan, hayvan ve bitki sa÷lÕ÷Õ ile çevre ve biyolojik çeúitlili÷i korumak için GDO ve ürünleri ile ilgili faaliyetlerin güvenli bir úekilde yapÕlmasÕnÕ, Biyogüvenlik sistemi ise Biyogüvenli÷in sa÷lanmasÕ için yürütülen her türlü faaliyet ile idari, hukuki ve kurumsal yapÕlanmanÕn tamamÕnÕ kapsamaktadÕr. AB ülkelerinde yerel, bölgesel ve ulusal çevre sorunlarÕna oldukça duyarlÕ yaklaúÕlmakta aynÕ zamanda JHQteknolojisi ile ilgili düzenlemelerle insan sa÷lÕ÷ÕnÕ ve biyolojik çeúitlili÷i de kapsayan çevrenin yüksek düzeyde korunmasÕnÕ garantilemeyi GH amaçlamaktadÕr
*'2’lara iliúNLQ $% mevzuatÕnÕn uygulanmasÕnda en yetkili iki kurum .RPLV\RQ YH Avrupa GÕda Güvenli÷i Otoritesi (European Food Safety Authority- EFSA)’dir. 2002 yÕlÕnda kurulan ()6$, AB’nin gÕda ve yem güvenli÷ine iliúkin
RODUDN ba÷ÕmsÕz risk de÷erlendirmelerinin yürütülmesinden sorumlu olan ana kuruluúXGXU
Yasal AltyapÕ
*'2 ve ürünlerine yönelik AB MevzuatÕ, uluslararasÕ ticaret engellerini kaldÕrmak, ulusal bir mevzuat düzenlemesiyle yeni geliúmeleri desteklemek ve yeni teknolojinin yarattÕ÷Õ risklerle baúa çÕkabilmek gibi temel amaçlarla oluúturulmuútur. AB’nin GDO’larla ilgili mevzuat yapÕlarÕ 1990’lÕ yÕllarÕn baúÕndan beri yürürlükte olup, birçok revizyona u÷ramÕútÕr. Özellikle yapÕlan düzenlemelerde sa÷lÕk ve çevrenin en üst düzeyde korunmasÕ amaçlanarak, 1990 yÕlÕnda yatay bir düzenleme getirilmiú, araútÕrma veya ticari amaçlÕ GDO’larÕn çevreye deneysel amaçlÕ salÕnÕm ve pazara sunumlarÕ ile ilgili zorunlu bildirim sistemi kurulmuútur.
Ek olarak, 1997 yÕlÕnda çÕkarÕlan Yeni GÕdalar ile ilgili düzenleme, GDO’lardan oluúan ya da GDO içeren gÕdalarÕn zorunlu olarak etiketlenmesini getirmiútir. Bu yeni
Özgen, M. ve ark. 2005:9.
28 Ocak 2002 tarih ve (EC)178/2002 sayÕlÕ Tüzük; Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin GÕda
yasasÕyla ilgili genel ilke ve úartlarÕ belirlemekte, Avrupa GÕda Güvenli÷i 2WRULWHVL’ni kurmakta ve gÕda güvenli÷i konularÕyla ilgiliiúlemleri belirlemektedir.
düzenleme ile GDO’lardan elde edilen bir gÕda maddesinin içerisinde, GDELUPDWHU\DO yoksa “geleneksel muadili112” gibi kabul edilmekte ve etiketleme zorunlulu÷undan muaf olmaktadÕr GDO’larla ilgili 2001 yÕlÕnda UHYL]H HGLOHQ $% mevzuatÕ, yeni PHY]XDW sistemi olarak adlandÕrÕlmaktadÕr. Bu mevzuatta GDO’larÕn etiketlenmesi ve izlenilmesini zorunlu kÕlan ve GDO’larÕn çevreye kasÕtlÕ salÕnÕmlarÕ ile ilgili 2001/18/EC sayÕlÕ Direktif yürürlü÷e girmiútir.
$%mevzuatÕnda GDO’lar; x Çevreye kasÕtlÕ salÕm,
x GÕda ya da hayvan yemi olarak tüketim (GDO ürünlerinin pazara sürülmesi), x KapalÕ kullanÕm,
x *'2uygulamalarÕ tedbirleri,
açÕlarÕndan ele alÕnmaktadÕr. $%’nin konuyla ilgili düzenlemeleri; x Ön bildirim,
x Bilgilendirme ve katÕlÕm, x øzleme ve kontrol,
ilkelerine dayandÕrÕlmaktadÕr.
%X NDSVDPGD $%’nde yasal çerçeveyi oluúturan temel düzenlemeler aúa÷Õda yer almaktadÕr(Bkz. ùekil 3.1.)
98/81/EC sayÕlÕ Direktif
*'2’larÕn kapalÕ kullanÕmÕ hakkÕndaki, 98/81/EC sayÕlÕ Direktifle de÷iútirilmiú 90/219/EEC sayÕlÕ Direktif, GDO’lar üzerinde, toplum ve çevreyle temastan kaçÕnÕlarak kapalÕ ortam úartlarÕnda yapÕlanaraútÕrma ve endüstriyel faaliyetleri düzenlemekte olup, laboratuvar çalÕúmalarÕnÕ da kapsamaktadÕr
Parental Equivalence:Ürünün genaktarÕmÕyapÕlmadan önceki hali ile olan benzerli÷idir.
7.%
düzenleme ile GDO’lardan elde edilen bir gÕda maddesinin içerisinde, GDELUPDWHU\DO yoksa “geleneksel muadili112” gibi kabul edilmekte ve etiketleme zorunlulu÷undan muaf olmaktadÕr GDO’larla ilgili 2001 yÕlÕnda UHYL]H HGLOHQ $% mevzuatÕ, yeni PHY]XDW sistemi olarak adlandÕrÕlmaktadÕr. Bu mevzuatta GDO’larÕn etiketlenmesi ve izlenilmesini zorunlu kÕlan ve GDO’larÕn çevreye kasÕtlÕ salÕnÕmlarÕ ile ilgili 2001/18/EC sayÕlÕ Direktif yürürlü÷e girmiútir.
$%mevzuatÕnda GDO’lar; x Çevreye kasÕtlÕ salÕm,
x GÕda ya da hayvan yemi olarak tüketim (GDO ürünlerinin pazara sürülmesi), x KapalÕ kullanÕm,
x *'2uygulamalarÕ tedbirleri,
açÕlarÕndan ele alÕnmaktadÕr. $%’nin konuyla ilgili düzenlemeleri; x Ön bildirim,
x Bilgilendirme ve katÕlÕm, x øzleme ve kontrol,
ilkelerine dayandÕrÕlmaktadÕr.
%X NDSVDPGD $%’nde yasal çerçeveyi oluúturan temel düzenlemeler aúa÷Õda yer almaktadÕr(Bkz. ùekil 3.1.)
98/81/EC sayÕlÕ Direktif
*'2’larÕn kapalÕ kullanÕmÕ hakkÕndaki, 98/81/EC sayÕlÕ Direktifle de÷iútirilmiú 90/219/EEC sayÕlÕ Direktif, GDO’lar üzerinde, toplum ve çevreyle temastan kaçÕnÕlarak kapalÕ ortam úartlarÕnda yapÕlanaraútÕrma ve endüstriyel faaliyetleri düzenlemekte olup, laboratuvar çalÕúmalarÕnÕ da kapsamaktadÕr
Parental Equivalence:Ürünün genaktarÕmÕyapÕlmadan önceki hali ile olan benzerli÷idir.
7.%
2001/18/EC sayÕlÕ Direktif
*'2’larÕn çevreye kasÕtlÕ salÕmÕ hakkÕndaki Direktif, iki çeúit faaliyeti düzenlemektedir:
x *'2’larÕn deneysel amaçlarla salÕnmasÕ, Direktifin “Bölüm B” hükümlerine, x *'2’larÕn pazara sürülmesi (örne÷in GDO’larÕn endüstriyel ürünler olarak
yetiútirilmesi, ithalatÕ veya dönüútürülmesi), esas itibarÕyla Direktifin “Bölüm C”hükümlerine tabiGLU
%X NDSVDPGD söz konusu direktifin GDO’ya izin verilmesini ve GDO’larÕn piyasaya giriúini düzenledi÷i anlaúÕlmaktadÕr.
2003/1829/EC sayÕlÕ Tüzük
*'2içeren veya GDO’dan meydana gelen gÕda ve yem ürünlerinin piyasaya sürülmesi, 2003/1829/EC sayÕlÕ GDO gÕda ve yemler hakkÕndaki Tüzü÷ün hükümlerine tabidir.
2003/1830/EC sayÕlÕ Tüzük
Geneti÷i de÷iútirilmiú gÕda ve yemlerin izlenebilirli÷i ve etiketlenmesine dair kurallarÕ belirlemektedir. 2003/1829/EC ile 2003/1830/EC sayÕlÕ Tüzükler, 2001/18/EC sayÕlÕ Direktifin gÕda ve yemlerle ilgili de÷iúiklik metinleri olarak adlandÕrÕlmaktadÕr.
2003/1946/EC sayÕlÕ Tüzük
*'2’larÕn ABüyesi ülkelerle üçüncü ülkeler arasÕndaki kasÕtlÕ ve kasÕtsÕz hareketleri, GDO’larÕn sÕnÕr ötesi hareketleri hakkÕndaki 2003/1946/EC sayÕlÕ Tüzük hükümlerine tabi olup, AB içindeki kasÕtlÕ hareketler bu Tüzük hükümlerinden muaftÕr.
2004/65/EC sayÕlÕ TüzüN
*'2’lar için bir ayÕrÕcÕ kimlik ve bu sisteminin geliútirilmesi ile ilgilidir.
2001/18/EC sayÕlÕ YH1LVDQWDULKOL'LUHNWLI 2-1R/
2003/1829/EC sayÕlÕ YH(NLPtarihli Tüzük: OJ No L 268/1.
2003/1830/EC sayÕlÕ ve 18 Ekim tarihli Tüzük: OJ No L 268/24.
2003/1946/EC sayÕlÕ ve 05 KasÕm tarihli Tüzük: OJ No L 287/1.
2004/65/EC sayÕlÕ ve 16 Ocak 2004 tarihli Tüzük: OJ No L 10/5.
2004/641/EC sayÕlÕ Tüzük
<HQL*'gÕda ve yemin iznine iliúkin uygulamalar, var olan ürünlerin bildirimlerini ve uygun bir risk de÷erlendirmesine göreyararlÕ oldu÷u belirlenen GD materyalin teknik olarak kaçÕnÕlmaz varlÕ÷Õndan veya avantajlarÕndan bahsetmektedir
2004/787/EC sayÕlÕ Komisyon Tavsiye KararÕ
*'2’lardan ve GDO’lardan üretilmiú 1830/2003/EC sayÕlÕ Tüzük kapsamÕndaki PDWHU\DOveya ürünlerden numune alÕnmasÕ ve bunlarÕn tespitine yönelik teknik usulleri içermektedir.
2003/556/EC sayÕlÕ Komisyon Tavsiye KararÕ
Organik tarÕmve konvansiyonel tarÕm ile geneti÷i de÷iútirilmiúürünlerin bir arada yer almasÕnda Ulusal Stratejileri geliútirmek ve en iyi uygulamalarÕ sa÷lamak hakkÕndaki Komisyon KararÕ’dÕr.
$%’ye üye ülkeler adÕ geçen düzenlemelere uygun iç mevzuatlarÕnÕ hazÕrlamakta ve uygulamaktadÕr. Bu kapsamda AB’de onay almÕú *'2’larÕn gÕda ve yem olarak NXllanÕlmasÕna onay verilmektedir
2004/641/EC sayÕlÕ ve 07 Nisan 2004 tarihli Tüzük: OJ No L 102
2004/787/EC sayÕlÕve 24 KasÕm 2004 tarihli Komisyon Tavsiye KararÕ 2-1R/
(&VD\ÕlÕYH 7HPPX]WDULKOLKomisyon Tavsiye KararÕ 2-1R/
2004/641/EC sayÕlÕ Tüzük
<HQL*'gÕda ve yemin iznine iliúkin uygulamalar, var olan ürünlerin bildirimlerini ve uygun bir risk de÷erlendirmesine göreyararlÕ oldu÷u belirlenen GD materyalin teknik olarak kaçÕnÕlmaz varlÕ÷Õndan veya avantajlarÕndan bahsetmektedir
2004/787/EC sayÕlÕ Komisyon Tavsiye KararÕ
*'2’lardan ve GDO’lardan üretilmiú 1830/2003/EC sayÕlÕ Tüzük kapsamÕndaki PDWHU\DOveya ürünlerden numune alÕnmasÕ ve bunlarÕn tespitine yönelik teknik usulleri içermektedir.
2003/556/EC sayÕlÕ Komisyon Tavsiye KararÕ
Organik tarÕmve konvansiyonel tarÕm ile geneti÷i de÷iútirilmiúürünlerin bir arada yer almasÕnda Ulusal Stratejileri geliútirmek ve en iyi uygulamalarÕ sa÷lamak hakkÕndaki Komisyon KararÕ’dÕr.
$%’ye üye ülkeler adÕ geçen düzenlemelere uygun iç mevzuatlarÕnÕ hazÕrlamakta ve uygulamaktadÕr. Bu kapsamda AB’de onay almÕú *'2’larÕn gÕda ve yem olarak NXllanÕlmasÕna onay verilmektedir
2004/641/EC sayÕlÕ ve 07 Nisan 2004 tarihli Tüzük: OJ No L 102
2004/787/EC sayÕlÕve 24 KasÕm 2004 tarihli Komisyon Tavsiye KararÕ 2-1R/
(&VD\ÕlÕYH 7HPPX]WDULKOLKomisyon Tavsiye KararÕ 2-1R/
ùekil 3.1. AB’de GDO’larla ølgili Yasal Düzenlemeler
.D\QDN Liu, Y., 2012’den faydalanÕlarak yazar tarafÕndan oluúturulmuútur.
Yasal Düzenlemeler
2001/18/EC sayÕlÕ Direktif
GDO’larÕnçevreye kasÕtlÕ salÕmÕ)
98/81/EC SayÕlÕ Direktif
GDO’larÕnkapalÕ kullanÕmÕ)
2003/1830/EC sayÕlÕ Avrupa Parlamentosu ve Konsey Tüzü÷ü
GDO’larÕnizlenebilirli÷i ve etiketlenmesi)
2003/1829/EC sayÕlÕ Avrupa Parlamentosu YHKonsey Tüzü÷ü
(GD gÕda ve yemler)
65/2004/EC sayÕlÕ Tüzük
GDO’laraait ayÕrÕcÕ kimlik)
2003/1946/EC sayÕlÕ Tüzük
GDO’larÕnsÕnÕrötesiKDUHNHWOHUL
641/2004/EC sayÕlÕ Tüzük
(2003/1829/EC sayÕlÕ Yönetmeli÷in uygulanmasÕ)
2004/204/EC sayÕlÕ Komisyon KararÕ
(Tescil øúlemleri)
2004/787/EC sayÕlÕ Komisyon Tavsiyesi
GDO’larÕntanÕmlanmasÕ ve numune alÕnmasÕnda teknik rehber)
882/2004/EC sayÕlÕ Tüzük
(GÕda ve Yem Kanunu için Resmi Kontroller)
2010/C200/01 sayÕlÕ Komisyon Tavsiyesi
%LUOLNWH0HYFXGL\HW
1981/2006/EC sayÕlÕ Tüzük
(2003/1829/EC sayÕlÕ Yönetmeli÷in 32'QFL maddesinin uygulanmasÕ)
2QD\Prosedürü
$%’nde GDO’lu bir ürünü esas itibarÕyla ticari maksat gözeterek pazara sürmek isteyenler, 2001/18/EC sayÕlÕ Direktif hükümlerine göre yazÕlÕ izin almak zorundadÕr. Bu kapsamda pazara sürülen GDO, “GDO’dan meydana gelen ürün” YH\D “GDO içeren ürün”úeklinde tanÕmlanmasÕ gerekmektedir. Bu izin prosedürü, deneysel amaçlÕ salÕm izninin aksine, tamamen ulusal nitelikte olmayÕp, bütün AB üye devletleriQL ilgilendirmektedir. Zira, bir GDO’nun pazara sürüm iznine sahip olmasÕ, izne konu olan ürünlerin, AB genelinde serbestçe dolaúabilece÷i anlamÕna gelmektedir. DolayÕsÕyla, izin bütün üye devletleri ilgilendirmektedir.
Söz konusu GDO’lu ürünün pazara sürülmesi hakkÕnda olumlu rapor çÕkmasÕ GXUXPXQGD bildirimi alÕp de÷erlendirme raporunu hazÕrlayan üye devlet, Avrupa Komisyonu vasÕtasÕyla di÷er üye devletleri durumdan haberdar etmektedir. Di÷er üye devletler ve Komisyon de÷erlendirme raporunu inceledikten sonra, gözlem veya itirazda bulunabilmektedir. Di÷er üye devletler veya Komisyon herhDQJL ELU LWLUD]GD bulunmazsa, ilk de÷erlendirmeyi yapan yetkili ulusal makam ürünün pazara sürülmesine izin vermektedir. øznin verilmesinin akabinde, söz konusu ürün, izinde belirtilen úartlar çerçevesinde AB’nin tamamÕnda pazara sürülebilmektedLU øzin azami “10 yÕl” süreli olarak verilmekte ve belirli úartlar yerine getirilmek kaydÕyla uzatÕlabilmektedir. øtirazda bulunuldu÷u takdirde üye devletler, Komisyon ve bildirimci arasÕnda bir uzlaúma süreci öngörmektedir. Bu aúamada, çözüme kavuúturulmamÕú problemlerin aúÕlmasÕna çalÕúÕlmaktadÕr. Uzlaúma sürecinin sonunda taraflar itirazlarÕnda Õsrar ederlerse karar Avrupa düzeyinde alÕnmaktadÕr. Komisyon öncelikle, EFSA’dan görüú istemektedir. Bu aúamada Komisyon, üye devletlerin temsilcilerinden oluúDQ Düzenleme Komitesi (Regulatory Committee)’ne bir Karar Tasla÷Õ sunarak görüú istemektedir. ùayet, Komite nitelikli ço÷unlukla olumlu görüú bildirirse.RPLV\RQEX kararÕ benimsemektedir. Görüúün olumsuz olmasÕ halinde, Karar Tasla÷Õ, nitelikli ço÷unluklD NDEXO YHveya reddedilmek üzere, Bakanlar Konseyi’ne sunulmaktadÕr.
%u sisteme göre, herhangi bir ABkararÕnÕn kabul edilmesi için Birlik nüfusunun yüzde 65’ini temsil
eden en az onbeú üye devletin uzlaúmasÕ gerekmektedir. Karar almayÕ engelleyecek azÕnlÕ÷Õn, Avrupa Konseyi’nin en az dört üyesinden oluúmasÕ veya nitelikli ço÷unlu÷a eriúilmesi gerekmektedir.