Avrupa Birliği: ‘Küresel Eğitimin Avrupa’da Geliştirilmesi ve Yaygınlaştırılması’ Yaygınlaştırılması’

160

 Başkalarının bakış açılarını ve dünya görüşlerini tanıyıp, anlayıp ve takdir edeceğini,

 Kültürler arasında açık, uygun ve etkili etkileşimlere katılarak fikirleri, farklı kişilerle tartışacağını,

 Hem yerel hem de küresel olarak ortak refah ve sürdürülebilir kalkınma için harekete geçeceğini iddia etmişlerdir.

Küresel yeterlilik, OECD ve diğer GERM aktörlerinin oluşturduğu perspektifte ve sosyo-ekonomik ve kültürel temelli biçimlenmiştir. Kültürel yaklaşımın etkileri görülse de ekonomik küresel uyumun ve işgücü yetiştirmenin daha baskın olduğu görülen çalışmada, küresel yeterlilik için eğitimin uygulanmasında okul merkezli yönetimin bileşenleri öne çıkarılmıştır (OECD/Asia Society, 2018, s. 28-32): Öğretmenler, okullar, eğitim sistemi. Öğretmenlerin, GERM kapsamındaki yeni öğrenme paradigması çerçevesinde, küresel yeterlilik için öğretimin liderleri olarak ön saflarda yer almaları gerektiği belirtilmiştir. Öğretmenlerin başarısı için okulların bütün olarak sürece dahil olması ve öğretmenlere ve diğer unsurlara liderlik etmesi gerektiği ifade edilmiştir. Üst ölçek olarak eğitim sisteminin okulları ve öğretmenlerin mesleki gelişimini desteklemesi ve gerekli değişiklikleri sistemin öncelikleri haline getirmesi halinde küresel yeterliliğe ulaşılabileceği açıklanmıştır. GERM’in ileri sürdüğü ‘yeni öğrenme paradigması’, ortodoks eğitim reformu ve özel sektör kökenli kavram ve olgular doğrultusunda küresel bir okul tasarımının ana unsurlarının olması gerektiği belirtilmiştir: Vizyon, Görev ve Kültür, Öğrenme çıktıları, Örgüt ve Yönetişim, Mesleki Gelişim, Müfredat, Öğretim ve Değerlendirme.

2.2.5. Avrupa Birliği: ‘Küresel Eğitimin Avrupa’da Geliştirilmesi ve

161

yoluyla gerçekleştirmek istemektedir. Küresel sorunların çözüm ve dönüştürme aracı olarak okul örgütlenmesi öne çıkarılmaktadır. Bu doğrultuda küresel eğitim toplantılarının gündemleri benimsenerek Birlik çerçevesinde eğitim sistemlerinin dönüştürülmesi için faaliyet göstermektedir.

Birliğin üstlendiği misyon doğrultusunda, Avrupa Konseyi’nin benimsemiş olduğu evrensel değerleri Avrupa kıtasının ötesine yaymak iddiasıyla 16 Kasım 1989 tarihinde Lizbon’da Genişletilmiş Kısmi Anlaşma¹⁰⁵ ile Avrupa Konseyi Küresel Karşılıklı Bağımlılık ve Dayanışma Merkezi (Kuzey-Güney Merkezi)¹⁰⁶ kurulmuştur (coe.int, 2020). Kuzey-Güney Merkezi'ne, “kültürler arası diyalog ve küresel vatandaşlık eğitimi yoluyla sivil toplumu, özellikle de gençleri ve kadınları güçlendirerek, üye devletlerde ve komşu bölgelerde (Güney Akdeniz ülkeleri ve Afrika arasında) aktif bir rol üstlenme” görevinin verildiği açıklanmıştır (coe.int, 2020). Bu amaçla Kuzey-Güney Merkezi’nin esas olarak üç öncelik alanına odaklandığı dile getirilmiştir: Küresel Eğitim, Gençlik İşbirliği ve Kadınların Güçlendirilmesi.

Küresel eğitim toplantılarının amaç ve hedeflerini benimsediği görülen Kuzey-Güney Merkezi’ne göre küresel eğitim yaklaşımı iki boyutludur (NSCentre, 2012, s.

65): a) Küresel eğitim yoluyla insanların küreselleşmiş dünyanın gerçeklerinin farkına varmalarını sağlamak, b)Küresel eğitim yoluyla kalkınma, insan hakları, sürdürülebilirlik, barış, çatışma önleme ve kültürlerarası eğitimleri kapsamak. Bu yaklaşımda Avrupa’nın değerlerini ‘küreselleşmiş dünyanın gerçekleri’ ile harmanlama ve küresel sisteme uyum sağlama çabası öne çıkmaktadır. Bireysel kültürel, dini, etnik ve diğer farklılıkların ötesine geçilerek insanları tek eritme potasında bir araya getirecek küresel vatandaşlık için küresel eğitim bir araç olarak görülmektedir.

105 Genişletilmiş Kısmi Anlaşma, üye ülkelerin bu anlaşmaya katılma konusunda tercih sunarken Avrupa Konseyi olmayan ülkelerin anlaşmayı katılmasına izin vermektedir. Türkiye bu anlaşmaya dahil olmamıştır.

106 European Centre for Global Interdependence and Solidarity of the Council of Europe (North-South Centre)

162

Daha çok UNESCO’nun amaç ve hedeflerine paralel bir yaklaşım geliştiren Kuzey-Güney Merkezi’nin tüm programlarının bu çerçevede Avrupa Konseyi değerleri, standartları ve öncelikleri ile uyumlu olduğu ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma hedeflerinin (SDG 4-5-16-17) gerçekleştirilmesine katkıda bulunduğu savunulmaktadır (coe.int, 2020). Küresel eğitim toplantılarının gündemleriyle örtüşen Kuzey-Güney Merkezi’nin programları 1997 yılındaki Küresel Eğitim Şartı’na ve 2002 yılındaki Maastrich Küresel Eğitim Kongresi’ne dayandırılmaktadır.

İlk Kuzey-Güney Merkezi referans belgesi olarak nitelendirilen Küresel Eğitim Şartı (NSCentre, 2012, s. 72-86),¹⁰⁷ küreselleşmeyle yüzleşme, küresel eğitime uluslararası destek, küresel eğitimin tanımlanması ve küresel öğrenme, hedefler, pedagojik zorluklar, kurumsal zorluklar konularını öne çıkarmıştır. Küresel ekonomik sistemin ürettiği sorunlara çözüm arama çabasında olan Şart, küresel eğitim ve okul müfredat reformuna odaklandığını açıklamıştır (NSCentre, 2012, s. 72):

Küresel Eğitim, okul ve okul dışı faaliyetlerle ilgilidir. Bu Şart, Küresel Eğitimin Avrupa'daki okul politikalarından sorumlu organlar üzerindeki etkilerine odaklanmaktadır.

Küresel Eğitim, örgün sektörde çalışmanın genel eğitim değişikliklerini etkilemek için çok stratejik ve önemli bir yol olduğu gerçeğini dikkate alarak okullarda, müfredatta ve öğretmen eğitim kurslarında bir ilke haline getirilecektir.

Şart, politik ve eğitsel karar vericiler için bugün karşı karşıya kalmamız gereken zorlukların üstesinden gelmek ve yarın ile yüzleşmek için bir dizi argüman sunmaktadır.

Küreselleşmeyle ilgili sorunları okul programlarına dönüştürerek, eğitimin nasıl örgütlenmesi gerektiği konusundaki tartışmayı teşvik etmek, müfredatın nasıl daha fazla birbirine bağımlı bir toplumda hızlı değişimlere ayak uydurmak için oluşturulacağını tartışmayı amaçlanmaktadır.

Bu Şart'ın amacı, resmi okul programlarında küresel eğitimin fikirlerini ve ideallerini desteklemek üzere politika yapıcıları ve eğitimcileri teşvik etmektir. Şimdi ve gelecekte, okul müfredat reformunun önemli bir boyutunun, küresel konuları resmi müfredata entegre etmek olduğunu düşünüyoruz.

Küreselleşmeyle yüzleşme için küresel eğitimi bir fırsat olarak gören ve uluslararası desteğin önemli olduğunu belirten Şart, gerekli becerilerin edinilmesi ve geliştirilmesi için küresel eğitimin teşvik edilmesi gerektiğini ifade etmiştir. Toplumsal eşitleme kaynağı olarak görülen (küresel) eğitim, bir “öğrenme ve düşünce biçimi” olarak

107 Küresel Eğitim Rehberi Çalışma Grubu tarafından yazılmıştır: Alicia Cabezudo, Christos Christidis, Miguel Carvalho da Silva, Valentina Demetriadou-Saltet, Franz Halbartschlager, Georgeta-Paula Mihai.

Miguel Carvalho da Silva tarafından koordine edilmiştir (NSCentre, 2012, s. 3).

163

kurgulanmış ve insanları yerel, bölgesel ve uluslararası düzeyde karşılıklı ilişkilerini ortaya çıkarma ve eşitsizlikleri giderme olarak tanımlanmıştır. Eğitim, küresel ve bölgesel sorunlara uzun vadeli ve köklü değişiklikler getirecek güçlü bir araç olarak görülmüştür. Küresel eğitimin merkezinde yer verilen küresel öğrenme, kişinin hayatına yönelik konularda karar verme, sosyal yaşama katılma ve dezavantajlı gruplarla dayanışma içine girme özelliklerini geliştirme ile ilişkilendirilmiştir.

Şart, küresel eğitimin okullarda tanıtılmasını, yenilik ve reform kapsamında müfredat değişikliklerinin gerçekleştirilmesini tavsiye ettiğini belirtmiştir. Küresel eğitim, Şart kapsamında, okul merkezli yönetimin savunuları arasında yer alan okulların kurumsal gelişimi ve daha açık ve esnek bir müfredat, demokratik okul iklimi ve öğrenme ortamı için bir fırsat olarak görülmüştür. Eğitim politikası yetkililerinden ve okul yöneticilerinden, küresel eğimin benimsenmesi, uygulanması ve geliştirilmesi konusunda proje, kurumsal ve politika temelli dönüştürücü taleplerde bulunulmuştur.

15-17 Kasım 2002 tarihinde Maastrich’te Avrupa Çapında Küresel Eğitim Kongresi¹⁰⁸ toplanmıştır. Kongre delegeleri (Avrupa Konseyi üyesi ülkelerin parlamentolarının, hükümetlerinin, yerel ve bölgesel yetkililerinin ve sivil toplum örgütlerinin temsilcileri)¹⁰⁹ Johannesburg Zirvesi ve DESD Girişimi hedeflerine katkıda bulunmayı arzuladıklarını belirtmişlerdir. Kongre sonunda Bin Yıl Hedeflerine Ulaşmak İçin Sürdürülebilirliği Öğrenmek temasıyla Maastricht Küresel Eğitim Bildirgesi (NSCentre, 2012, s. 65-68) kabul edilmiştir. Zaman ve hedef bakımından küresel eğitim toplantılarıyla paralel hareket eden bildirge, Avrupa Strateji Çerçevesi niteliğiyle 2015 yılına kadar Avrupa’da küresel eğitimin artırılmasını ve geliştirilmesini hedeflediğini ilan etmiştir. Bildirgenin, Johannesburg Zirvesi taahhütleri ve Binyıl Kalkınma

108 Kongre, OECD Kalkınma Merkezi tarafından desteklenmiştir.

109 Kongreye Türkiye’yi temsilen Hollanda Büyükelçiliği Eğitim Müşaviri Özel Bağcı ile Türkiye Çevre Eğitim Vakfı temsilcisi Başak Tarhan katılmıştır.

164

Hedefleri, küresel eğitim için ulusal ve uluslararası taahhütler ile Kuzey-Güney Merkezi’nin küresel eğitim yaklaşımı üzerine inşa edildiği dile getirilmiştir.

Bildirgede, küresel eşitsizliklerin yaygın şekilde devam ettiği, eğitim hakkının sağlanamadığı kabul edilmektedir. Toplumsal gerilimler, bölüşümde yaşanan sıkıntılar, sosyo-ekonomik ilişkilerin küresel ekonomik sistemin olumsuzluklarından etkilenmesi Avrupa kıtasında da ciddi biçimde görülmektedir. Bunu çözebilmek için siyasi diyalog gerektiği ve sürdürülebilir kalkınma için ortak eyleme ihtiyaç duyulduğu iddia edilmektedir. Bildirgede küresel eğitime ilişkin belirli konularda taahhüt verilerek Avrupa Birliği vatandaşlarının geleceği biçimlendirilmektedir (NSCentre, 2012, s. 67):

 Küresel eğitimin netleştirilmesine öncelik verilmesi ve küresel eğitim yaklaşımını tüm eğitim düzeyleriyle uyumlu hale getirme, küresel eğitimin kalitesinin artırılması,

 Eğitim fonlarının artırılması,

 Üye devletlerin ulusal sistemlerinden finansman, destek, eşgüdüm ve politika alanlarının iyileştirilmesi ve geliştirilmesi; 2015 yılına kadar ulusal eylem planları hazırlanması, politika yetkilileri ile uygulayıcılar arasında ağ kurulması,

 Johannesburg Zirvesi ve DESD Girişimi hedefleri için katkıda bulunulması.

12 Mayıs 2009 tarihinde toplanan Avrupa Birliği Konseyi bir sonuç bildirgesi yayımlayarak Eğitim ve Öğretimde İşbirliği İçin Stratejik Çerçeve (eur-lex.europa.eu, 2009)¹¹⁰ oluşturduğunu duyurmuştur. Avrupa’nın ve vatandaşlarının toplum ve ekonomi, nüfus, çevre, teknoloji alanlarında karşılaştığı sorunların aşılmasında eğitime, araçsal rol verilmiştir. Çerçeveye göre, eğitim ve öğretim yoluyla “insani sermayeye verimli yatırım yapılarak” -Lizbon Stratejisi’nin özünde yer aldığı ifade edilen- yüksek düzeyde sürdürülebilir, bilgiye dayalı büyüme ve iş sağlamak Avrupa Stratejisi’nin bir parçasını oluşturmaktadır (eur-lex.europa.eu, 2009).

2008 ekonomik krizinin gölgesinde ve Avrupa ekonomisine küresel ekonomi doğrultusunda yön vermeye çalışıldığı bir ortamda hazırlanan İşbirliği Çerçevesi,

110 28 Mayıs 2009 tarihinde Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayımlanan metnin adı: Council conclusions of 12 May 2009 on a strategic framework for European cooperation in education and training. Kısaca Education and Training 2020 (ET 2020) olarak bilinmektedir.

165

2020’ye kadar tüm üye devletlerde Avrupa vatandaşlarının kişisel, toplumsal ve mesleki olarak geliştirilmesini ve (demokratik değerler, toplumsal uyum, aktif vatandaşlık ve kültürlerarası diyalog sürerken) sürdürülebilir ekonomik refah ve istihdam edilebilirlik sağlanmasını destekleyecek eğitim ve öğretim sistemlerinin geliştirilmesini amaçladığını açıklamıştır (eur-lex.europa.eu, 2009). Üye devletler, Avrupa Birliği'nin

“dünya lideri bir bilgi ekonomisi” olma hedefine ulaşmasına yardımcı olmasını talep ettiklerini; küresel kalkınma ve refah için bir ön koşul olarak dünyaya açıklığın önemini kabul ettiklerini ilan etmişlerdir.

Çerçevede, okul dışında da ‘bilgi, beceri ve yetkinlik’ edinilebileceği düşüncesi kabul edilerek GERM’in ‘beşikten mezara kadar’ esnek işgücü yetiştirme hedefi benimsenmiştir. Bu kapsamda 2020 yılına kadar Avrupa düzeyinde eğitim ve öğretim işbirliğinin erkek çocukluk eğitiminden yükseköğretime kadar (mesleki eğitim ve öğretimi de kapsayacak biçimde) yaşam boyu öğrenme yaklaşımı içinde geliştirilmesi gerektiği belirtilmiştir. Ayrıca Eğitim ve Öğretim 2020 sosyo-ekonomik ilişkileri eşitlikçi reform temelinde yeniden kurgulayan dört stratejik hedefi öne çıkarmıştır (eur-lex.europa.eu, 2009): a) Yaşam boyu öğrenme ve hareketliliği gerçeğe dönüştürmek, b) Eğitim ve öğretimin kalitesini ve verimliliğini artırmak, c) Eşitlik, toplumsal uyum ve aktif vatandaşlığı teşvik etmek, d)Eğitim ve öğretimin her kademesinde, girişimcilik dâhil olmak üzere, yaratıcılığı ve yeniliği arttırmak.

166

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3. ÜLKE ÖRNEKLERİYLE EĞİTİMDE YERELLEŞME SÜRECİ YA DA