Bu bölümde araştırmaya dahil edilen işletmelerin seçilmesi, anket formlarının hazırlanması, cevaplanan anketlerin kodlanması ve verilerin analiz edilmesinde kullanılan
yöntemler hakkında bilgi verilecektir. Araştırmada izlenen yöntem Şekil 5.1’deki gibi gösterilebilir.
Şekil 5.1. Araştırmada Uygulanan Yöntem
5.2.1. Araştırmaya Dahil Edilen İşletmelerin Seçilmesi
Araştırma çerçevesinde örnek büyüklüğünün seçilmesinde, araştırmacının uygun bir örnek kütle için, hem temsil yeteneği sağlayan bir örnek büyüklüğünü hem de maliyet, zaman ve veri analizi şartlarını dikkate alarak bir dengeye ulaşması gerekmektedir.283
283 Remzi Altunışık, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamaları, 2.Basım, Adapazarı: Sakarya Kitabevi, 2001, s.69.
Araştırmaya Dahil Edilen İşletmelerin Belirlenmesi
Literatür İncelemesi
Araştırmanın Amaç ve Hipotezlerinin Belirlenmesi
Pilot Çalışma Yapılması
Anket Formunun Tekrar Düzenlenmesi
Anket Formunun Gönderilmesi
Verilerin Kodlanması ve Düzenlenmesi
İstatistiksel Analizlerin Yapılması
110
Örneğin gereğinden büyük olması halinde, zaman ve olanaklar boşa harcanmış olacaktır. Buna karşılık, örneğin birim sayısı yetersiz olduğu takdirde, toplum parametreleri ancak çok geniş bir aralık içerisinde kestirilebilecektir. Araştırmacının verileri için öngördüğü hassasiyet derecesi, hoş görebileceği hata marjı, uygulayacağı istatistiki analizler ve nihayet evrenin büyüklüğü, örnek kütlenin büyüklüğünün temel belirleyicileridir. Ancak belli istatistiki tekniklerin uygulanabilmesi için en az 30 deneğin (anketin) olması gerektiği konusunda yaygın bir kabul vardır.284 Bu bağlamda örnek büyüklüğünün seçilmesinde izlenen prosedür aşağıdaki gibi açıklanabilir:
Araştırma Konya ilinde yapıldığından, araştırma kapsamı Konya Ticaret ve Sanayi odalarına kayıtlı bulunan 400 işletme ile sınırlı tutulmuştur. Ancak daha önce yapılan çalışmalarda Türkiye’de 50’den az çalışanı olan ve ekonomik kaynakları sınırlı olan işletmelerin düşük yenilik düzeyine sahip oldukları285 ve dolayısıyla bilişim teknolojileri ve ileri imalat teknolojileri kullanımının az olması beklendiğinden belirlenen 400 işletme içerisinden personel sayısı 30’dan az olan işletmeler araştırma kapsamı dışında tutulmuştur.286 Bu bağlamda araştırma 280 işletme üzerinde gerçekleştirilmiştir.
Hazırlanan anketler Aralık 2006 tarihinden itibaren Konya Sanayi ve Ticaret Odası aracılığıyla internet yoluyla ve KSO’ya seminerlere gelen işletmelere dağıtılarak işletmelere ulaştırılmıştır. Nisan 2007 tarihi itibarı ile değerlendirmeye uygun 84 adet anket formu elde edilmiştir. Bu %30’luk bir geri dönüş oranına karşılık gelmektedir. Bu konuda daha önce yapılan çalışmalar dikkate alındığında, ana kütleden seçilen örnekler üzerinde gerçekleşen geri dönüş oranının %20 ile %40 arasında değiştiği görülmektedir. Örneğin Bülbül tarafından Türkiye’nin 500 büyük sanayi şirketi üzerinde yapılan bir araştırmada geri dönüş oranının %25 olduğu görülmektedir.287 Zerenler tarafından yapılan bir başka çalışmada geri dönüş oranı %21 olarak gerçekleşmiştir.288 Bu bağlamda %30 düzeyindeki bir geri dönüşüm oranı kabul edilebilir bir oran olarak değerlendirilebilir.
5.2.2. Anket Formunun Hazırlanması
Araştırma amaçları doğrultusunda hazırlanan anket formundaki soruların belirlenmesinde ilgili literatür ve bu konuda daha önce gerçekleştirilen çalışmalar dikkate alınmıştır (Örneğin bkz. Zerenler 2003, Ömürbek 2003). Anket soruları Tokol289 ve
284 Türker Baş, Anket, Ankara: Seçkin Kitabevi, 2001, s.97.
285 A.Uzun, Technological Innovation Activities In Turkey: The Case Of Manufacturing Industry:1995- 1997 Tchnovation 21 (2001), s.90.
286 Çağlıyan, a.g.e., s.92. 287 Bülbül, a.g.e., s.206. 288 Zerenler, a.g.e., s.329.
Seyidoğlu290 tarafından belirtilen ve anket formu hazırlanmasında dikkat edilmesi gerekli hususlar çerçevesinde hazırlanmıştır. Anketi oluşturan sorular tespit edildikten sonra, taslak anketteki sorular araştırmanın amaçları ve varsayımları ile karşılaştırılmıştır. Bu şekilde anket sorularının araştırmanın amaç ve varsayımları ile uyumlu olup olmadığı belirlenmiştir.
Ankete son şeklini vermeden önce, taslak anket konunun uzmanı akademisyenlere ve işletme yöneticilerine sunularak anket üzerinde görüş bildirmeleri istenmiştir. Bu süreç sonunda anketin bazı soruları ve açıklamaları yeniden yazılarak ankete son şekli verilmiştir. Bu kapsamlı pilot çalışmalar sonucunda son şekli verilen anket, toplam 6 sayfa ve 18 sorudan oluşmaktadır (bkz. Ek 1). Soruların büyük bir bölümü ankete cevap verenlerin soruyu cevaplandırmak için uygun şıkkı işaretlemelerini ya da uygun rakamı yazmalarını gerektiren "işaretlemeli soru"lardan oluşmaktadır. Ek 1'de görülen nihai anketi oluşturan soruları genel olarak üç grup altında toplamak mümkündür. Birinci grup sorular işletmeyi çeşitli açılardan tanıtıcı bilgileri içeren sorulardır. Bunlar işletmenin unvanı, çalışan personel sayısı, işletmenin pazar payı vb. konuları kapsayan sorulardır. İkinci grup sorular, araştırmaya katılan işletmelerin rekabet konumlandırmaları ve rekabet araçlarına verdikleri önemi belirlemeye yönelik sorulardır. Üçüncü grup sorular, araştırmaya katılan işletmelerin performansları ve teknoloji kullanım düzeylerini belirlemeye yönelik sorulardır.
5.2.3. Verilerin Kodlanması, Düzenlenmesi ve Analizi
Geri dönen anket formlarındaki cevaplar kodlanarak " SPSS (Statistical Package for Social Sciences - Sosyal Bilimler için İstatistik Paketi) / Windows 10.0 Sürümü" ile analiz edilmiştir. SPSS; sosyal bilimlere ilişkin araştırma sonuçlarının analizinde yaygın bir şekilde kullanılmakta olup, kapsamlı istatistiksel analiz tekniklerini içermektedir. Buna ilave olarak Excel sürüm 7.0 gerekli durumlarda verilerin analizinde ve grafik olarak sunulmasında kullanılmıştır.
Anket ile toplanan verilerin büyük bir çoğunluğu parametrik olmayan (non- parametric) veri olduğundan mümkün olduğu sürece parametrik olmayan testler kullanılmıştır.291
290 Halil Seyidoğlu, Bilimsel Araştırma ve Yazma El Kitabı, Geliştirilmiş 5.Baskı, İstanbul: Güzem Yayınları, 1993, s.33-35.
291 Yahşi Yazıcıoğlu, SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Teknikleri, İstanbul: Detay Yayıncılık, 2004, s.54.
112