Araştırmanın ikinci alt amacı “Türkiye ve ABD’de Eğitim Programları ve Öğretim alanında lisansüstü eğitim nasıl düzenlenmiştir?” şeklindedir. Bu alt amaca yönelik veriler önce Türkiye Üniversiteleri, sonra ABD üniversiteleri olmak üzere sırayla sunulmuş; elde edilen veriler karşılaştırılarak benzer ve farklı yönler belirlenmiştir.
4.2.1. Türkiye’de EPÖ Alanında Lisansüstü Eğitim
Türkiye’de EPÖ alanında lisansüstü düzeyde eğitim, üniversitelerin Eğitim Bilimleri Enstitüsü ve Sosyal Bilimler Enstitüleri tarafından sunulmaktadır. Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalına bağlı bilim dallarından biri olan EPÖ Bilim Dalında
lisansüstü düzeyde yüksek lisans ve doktora eğitimi sunulmaktadır. Ankara Üniversitesinde ise EPÖ Ana Bilim Dalı olarak düzenlenmiştir. EPÖ anabilim ve bilim dalında yüksek lisans ve doktora eğitimi sunulmaktadır.
Yüksek Lisans: Belirli sayıda ders ve tez çalışmasını içerir. Öğrencinin bir alanda uzmanlaşmasını ve araştırma yapma becerilerini geliştirmeye yönelik olarak 1-3 yıl süren yüksek lisans derecesidir.
Doktora: İleri düzeyde özgün araştırma yapmaya yönelik olarak alınan ders ve tez çalışmasından oluşan 3-6 yıl süren doktora derecesidir.
Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi’nde Eğitim Programları Ana Bilim Dalı olarak yapılandırılmıştır. Eğitim Bilimleri Enstitüsü’ne bağlı olarak Eğitimde Program Geliştirme Bilim Dalı alanında yüksek lisans ve doktora eğitimi sunmaktadır (AÜ5, 2013).
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalına bağlı olarak Eğitim Programları ve Öğretim, Eğitimde Program Geliştirme Bilim dallarında yüksek lisans ve Eğitim Programları ve Öğretim Bilim dalında doktora eğitimi sunmaktadır (GÜ4, 2013).
İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü’nde Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalına bağlı olarak Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalında yüksek lisans ve doktora eğitimi sunulmaktadır (İÜ4, 2013). Tablo 16’da EPÖ alanında sunulan yüksek lisans ve doktora dereceleri gösterilmiştir.
Tablo 16: Türkiye’de EPÖ Alanında Verilen Lisansüstü Dereceler Yüksek Lisans Doktora
Ankara Üniversitesi
Gazi Üniversitesi
İnönü Üniversitesi
Eğitim Programları ve Öğretim GÜ ve İÜ’de Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalına bağlı bilim dalı olarak yapılandırılmış iken, AÜ’de Eğitim Programları Ana Bilim Dalı olarak düzenlenmiştir.
4.2.2. ABD’de Lisansüstü Eğitim Programları
ABD’de Eğitim Programları ve Öğretim alanında yüksek lisans ve doktora düzeyinde verilen akademik dereceler Curriculum and Instruction (Eğitim Programları ve Öğretim) veya Teaching and Learning (Öğretme ve Öğrenme) ismiyle ifade edilmektedir. Eğitim Programları ve Öğretim bölümü Eğitim Fakültelerinin en önemli
bölümlerinden (department) biri olarak öğretmen ve öğretmen eğitimcisi yani akademik personel yetiştirmektedir. Bunun yanında eğitim ile ilgili geniş bir alanda ve ileri düzeyde lider, yönetici, araştırmacı yetiştirmektedir. Bu bilim dalı altında okul öncesinden lise düzeyine kadar okul öncesi, ilkokul ve ortaöğretim fen bilimleri sosyal bilimler, dil bilimleri, özel eğitim, alanlarına sertifika, yüksek lisans, doktora düzeylerinde dereceler verilmektedir.
Yüksek lisans ve Doktora derecesi eğitim programları ve öğretim (Curriculum and Instruction) adı altında sunulmaktadır. Hem yüksek lisans hem de doktora derecesi için verilen diplomalar Curriculum and Instruction adı altında verilmektedir. Ancak bu genel isim altında öğrenci öğretmenlik alanlarından herhangi bir seviyede (okulöncesi, ilkokul, orta öğretim, lise) veya bir alanda (fen bilimleri, sosyal bilimler, matematik, edebiyat, sanat v.b.) program ve öğretim üzerine ders programını yapar. Yani EPÖ alanında yüksek lisans programına giren öğrenci bir öğretmenlik alanında (sınıf öğretmenliği, matematik, sosyal bilimler, fen bilimleri) çalışmalarını yürütür.
Eyaletler öğretmen yeterlilik standartlarını ayrı ayrı belirlediği için okullarda sunulan lisansüstü eğitim de özellikle yüksek lisans dereceleri (tezli, tezsiz, sertifika) buna göre şekillenmektedir. EPÖ alanında verilen lisansüstü eğitim dereceleri:
Eğitim Masteri (M.Ed. veya Ed.M. Master of Education): Öğretmenlik alanlarından birinde uygulamaya dönük uzmanlık derecesi.
Bilim Masteri (M.A. Master of Art): Sözel alanlarda verilen mastır derecesi genellikle tezli olarak yapılmaktadır.
Bilim Masteri (M.S. Master of Science): Sayısal alanlarda veya fen bilimleri alanında verilen mastır derecesi genellikle tezli olarak yapılmaktadır.
Eğitim Doktorası (Ed.D. Doctor of Education): Eğitimin farklı seviye veya alanlarındaki sorunların çözümüne yönelik araştırmalara odaklanan doktora derecesidir. Doktora (Ph.D. Doctor of Philosophy): İleri düzeyde araştırmaya yönelik doktora derecesidir.
Tablo 17: ABD’de Verilen Lisansüstü Dereceler Yüksek Lisans Doktora ILU M.A. M.S. Ed.M. Ph.D. Ed.D.
INU M.S. Ed.S. Ph.D. Ed.D.
Illinois Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Programları ve Öğretim bölümü dört bölümden biridir. Bölümde yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitim verilmektedir. Eğitim Programları bölümüne bağlı olarak; a) dil ve edebiyat, b) program estetik ve öğretmen eğitimi, c) matematik, fen bilimleri ve mühendislik ve d) öğrenme – öğretme için dijital ortamlar alanlarında yüksek lisans ve doktora eğitimi sunmaktadır (ILU6, 2013)
Indiana Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Eğitim Programları ve Öğretim dalında öğrenim gören öğrenciler bu alanlardan birinde uzmanlaşması zorunludur. Uzmanlık alanlar; sanat eğitimi, eğitim programları (program teori ve tasarımı, okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, sosyal bilimler, program ve kültürel çalışmalar, program ve cinsiyet çalışmaları, çok kültürlü eğitim, eleştirel pedagoji, okul reformu ve eğitim programlarının değerlendirilmesi), matematik eğitimi, fen bilimleri eğitimi ve özel eğitimdir (INU2, 2012).
Pennsylvania Eyalet Üniversitesi, Eğitim Fakültesinde Eğitim Programları ve Öğretim bölümü fakültedeki dört bölümden biridir. PSU eğitim programları ve öğretim bölümüne bağlı olarak beş dalda yüksek lisans ve doktora eğitimi sunmaktadır. Bunlar; a) eğitim programları ve denetim, b) okul öncesi eğitim, c) dil kültür ve toplum (dil ve edebiyat eğitimi, sosyal bilimler eğitimi, dünya dilleri eğitimi), d) matematik eğitimi, e) fen bilimleri eğitimidir (PSU6, 2013).
Eğitim Programları ve Öğretim alanı üç üniversitede de eğitim fakültesindeki akademik bölümlerden (department) biri olarak düzenlenmiştir. Eğitim Programları ve Öğretim bölümüne bağlı olan bilim dallarında yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitim sunulmaktadır.
Yukarıda sunulan bilgiler doğrultusunda EPÖ lisansüstü eğitim ile ilgili programın eğitim fakültesi içerisinde nasıl yapılandırıldığı ve verilen dereceler ile ilgili önemli farklılıkların olduğu anlaşılmaktadır.
EPÖ alanında Türkiye ve ABD’de yüksek lisans ve doktora eğitimi ile ilgili önemli farklılıklardan biri olan EPÖ alanı ABD’de eğitim fakültesindeki department (bölüm) düzeyinde yapılandırılmışken Türkiye’de GÜ ve İÜ’de EPÖ Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalına bağlı Bilim Dalı olarak konumlandırılmıştır. AÜ’de ise Eğitim Programları Ana Bilim Dalı düzeyindedir. Eğitim Programları Ana Bilim Dalına bağlı olarak Eğitimde Program Geliştirme Bilim Dalı vardır. Her iki ülkede de yüksek lisans düzeyinde tezli veya tezsiz programlar mevcuttur. Tezsiz yüksek lisans programları uygulamaya dönük olarak yapılmakta, tezli programlar ise doktora yapmayı planlayan
öğrencilere önerilmektedir. Ancak, ABD’de tezsiz yüksek lisans programından sonra doktora eğitimine gitmek için herhangi bir engel yoktur. EPÖ yüksek lisans programları Türkiye’de farklı alan ve seviyedeki eğitim programlarının geliştirilmesi, değerlendirilmesi, uygulanması ile ilgili teori ve uygulamaya yönelik eğitim sunmaktadır. ABD’de sunulan EPÖ yüksek lisans programları Türkiye’de alan eğitimi adı altında lisansüstü eğitim sunan (fen eğitimi, matematik eğitimi, sosyal bilgiler eğitimi) ana bilim dallarının bağlı olduğu bilim dalı şeklindedir ve daha geniş yelpazede eğitimin her alan ve düzeyine yönelik eğitim programlarının öğretimi şeklinde düzenlenmiştir.
Yüksek lisans düzeyindeki bilim dalları doktora düzeyinde de benzer yapıda olup EPÖ (C&I) bölümü altında uzmanlık alanlarına göre eğitim sunmaktadır. Doktora düzeyinde görülen diğer bir farklılık ise ABD’de doktora (PhD) derecesi yanında bir de Eğitim Doktorası (Ed.D.) derecesinin verilmesidir. Eğitim Doktoru derecesi Ed.D. genellikle doktora (PhD.) derecesi için gerekli olan şartlar benzer olsa da tez ile ilgili yapılan çalışma farklılık göstermektedir. Doktora (Ph.D.) daha çok yeni bir bilginin ortaya çıkarılması için ileri düzeyde araştırma yapılmasına odaklı iken, Eğitim Doktorası (Ed.D.) ise eğitim alanında üst düzey yönetici yetiştirmeye yönelik dolayısıyla yapılan araştırmalarda eğitim ile ilgili var olan sorunlara çözüm aramaya dönük çalışmaları içermektedir.
Eğitim Programları ve Öğretim lisansüstü programları alanına Türkiye’de ağırlık eğitim programlarının geliştirilmesi ve değerlendirilmesi alanına odaklanmakta iken ABD’de EPÖ (C&I) daha geniş kapsamlı anabilim dalı (department) olarak yapılandırılmıştır. Bu programda yüksek lisans ve doktora yapan öğrencilerin en az bir uzmanlık alanını (okul öncesi eğitimi, ilköğretim, matematik eğitimi, fen bilimleri eğitimi, program çalışmaları vb.) seçmeleri gerekmektedir.
Türkiye’de özellikle son yıllarda alan eğitimcileri ile eğitim bilimleri özellikle eğitim programları ve öğretim alan öğretim elemanları arasında derslerin paylaşımı ile ilgili tartışmalar sürüp gitmektedir. Semerci bu tartışmalara yönelik olarak “Bu çatışmanın çözümlenebilmesi için alan eğitimi ile eğitim bilimleri disiplinlerine yönelik görev tanımları belirlenmelidir” (2013: 54) şeklinde görüşünü ifade etmiştir.