Araştırmanın Evren ve Örneklemi

Bu tez çalışması aşağıda ayrıntılı olarak açıklandığı gibi karma araştırma desenine dayanmaktadır. Araştırmada anket yöntemiyle nicel veriler toplanmış ve ardından geliştirilen açık uçlu soru formu yoluyla nitel veriler elde edilmiştir. Bu nedenle, araştırmanın iki aşamasında da farklı örneklem yöntemleri kullanılmıştır.

3.3.1. Nicel Araştırmada Evren ve Örneklem

Araştırmanın birinci aşamasını oluşturan ampirik kısmında İK yöneticisi olarak doğrudan İK uygulamalarından sorumlu olan şube müdürlerine anket uygulanmış ve ilgili şube müdürlüğünün çalışanları tarafından müdürlerinin liderlik davranışını değerlendirmeleri istenmiştir. Büyükşehir belediyelerinin hizmet alanları, hizmet sundukları nüfus, kurumsal kapasiteleri, bütçe ve personel sayıları birbirinden oldukça farklıdır. Büyükşehir belediyelerinde İnsan Kaynakları Daire Başkanlıklarında maaş, bordro ve tahakkuk, eğitim ve hayat boyu öğrenme gibi çok farklı isimler altında müdürlükler oluşturulmaktadır. Bu nedenle, “İK lideri” olarak, İK Daire Başkanı değil de doğrudan belediyenin İK uygulamalarını yürütmekten sorumlu olan ilgili İK Şube Müdürleri belirlenmiştir. Belediyelerin siyasi kurumlar olmaları nedeniyle daire

başkanlarının sıklıkla değişebilmesi, şube müdürlerine yönelmeyi zorunlu hale getirmiştir. Doğrudan insan kaynaklarıyla ilgili şube müdürlükleri, veri toplanabilen 15 büyükşehir belediyesinin 8’inde “İnsan Kaynakları”, ikisinde “Memur-Personel” olarak örgütlenmiş; diğerlerinde ise “İnsan Kaynakları ve Eğitim”, “Personel”, “Atama ve Yer Değiştirme”, “Personel ve Yazı İşleri”, “Özlük İşleri” olmak üzere 5 farklı isim altında yapılandırılmıştır.

Nicel araştırmanın evrenini Türkiye’deki 16 büyükşehir belediyesinin orta kademe yöneticileri olan İK şube müdürlüklerinin yönetici ve çalışanları oluşturmaktadır. Anketin uygulandığu dönemde 16 büyükşehir belediyesinde çalışan toplam 301 İK personeli tespit edilmiştir. Bu nedenle, nicel araştırmanın evrenini büyükşehir belediyelerinde görev yapan 16 İK yöneticisi ve 301 İK personeli oluşturmaktadır. İzin, görevden ayrılma, görev yeri değişikliği gibi kısıtlar nedeniyle 16 büyükşehir belediyesinin İK müdürlüklerinde çalışanların cinsiyet, eğitim ve yaş gibi değişkenler dikkate alınarak kotalı ya da sistematik örnekleme gibi olasılığa dayalı örnekleme yöntemlerinin kullanılması mümkün olmamıştır. Çalışanlara ilişkin bilginin gizli olması ve evrenin farklı bölgelerde yer alan ve birbirinden farklı özelliklere sahip 16 büyükşehir belediyesinin İK müdürlüklerinden oluşması nedeniyle araştırma örnekleminin belirlenmesinde “kolayda örnekleme” yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda, ilgili büyükşehir belediyesinde o anda orada bulunan ve ankete cevap vermek isteyen tüm İK yöneticileri ve çalışanlarına anket uygulanmıştır.

Araştırma kapsamındaki büyükşehir belediyelerine anket, Mayıs 2013-Mart 2014 tarihleri arasında anket uygulanmıştır. İlk etapta 10 büyükşehir belediyesinden beklenen yanıtlar alınabilmiştir. Kişisel girişimlerle diğer büyükşehir belediyelerinde de anketin hem İK yöneticileri hem de çalışanlar tarafından doldurulması sağlanmıştır. Ancak belirtmek gerekir ki, B1 Büyükşehir Belediyesi’nde tüm girişimlere rağmen, anket dağıtımı için gerekli izin alınamamıştır. B4 Büyükşehir Belediyesi’nde ise sadece İK çalışanlarına anket uygulanabilmiş, gerekli çaba gösterilmesine rağmen ilgili İK yöneticisinin ankete katılımı sağlanamamıştır. Sonuç olarak MLQ’nun, 15 büyükşehir belediyesinde çalışan 212 İK personeli ve 14 İK şube müdürü tarafından doldurulması sağlanmıştır. Tablo 9’da büyükşehir belediyeleri bazında ve toplamda araştırma evrenini oluşturan ve anketi dolduran personelin sayı ve yüzde olarak oranları gösterilmektedir.

Tablo 9: Nicel Araştırmanın Evren ve Örneklem Sayısı

Büyükşehir

Belediyesi ^Daire Başkanlığı ^{Şube Müdürlüğü}

İK Personeli

Evren ^Örneklem

Sayı %

B1 İK ve Eğitim İnsan Kaynakları 14 0 0 B2 İK ve Eğitim Personel 25 25 100 B3 İK ve Eğitim Personel 11 6 54,5 B4 İK ve Eğitim İnsan Kaynakları 16 15 94 B5 İK ve Eğitim İnsan Kaynakları 4 3 75 B6 İK ve Eğitim İnsan Kaynakları 6 6 100 B7 İK ve Eğitim İnsan Kaynakları 10 4 40 B8 İK ve Eğitim Atama ve Yer Değişt. 3 3 100 B9 İK ve Eğitim İnsan Kaynakları 124 84 67,7 B10 İK ve Eğitim Memur Personel 22 18 81,8 B11 İK ve Eğitim Personel ve Yazı İşleri 8 8 100 B12 İK ve Eğitim İnsan Kaynakları 15 14 93,3 B13 İK ve Eğitim Özlük İşleri 6 6 100 B14 İK ve Eğitim Memur Personel 19 3 15,7 B15 İK ve Eğitim İK ve Eğitim 7 6 85,7 B16 İK ve Eğitim İnsan Kaynakları 11 11 100

TOPLAM 301 212 70,3

Tablo 9’dan da anlaşılacağı gibi İK personeli içinde ankete en düşük katılım B14 Büyükşehir Belediyesi’nde (%15), en yüksek katılım ise anketin tüm İK personeli tarafından doldurulduğu B2, B6, B8, B11, B13 ve B16 Büyükşehir Belediyeleri’nde sağlanmıştır. İK personeli açısından ankete katılım B14 ve B7 Büyükşehir Belediyeleri dışında %50’nin üzerindedir. Böylece araştırma evreninde yer alan İK personelinin %70,3’üne; İK yöneticisinin ise %87,5’ine ulaşılabilmiştir. İK yöneticisine ve İK çalışanlarına uygulanan MLQ anket formları Ek 2 ve Ek 3’de gösterilmektedir. Anketin uygulandığı büyükşehir belediyeleri B1, B2, B3, … B16 şeklinde sıralı olarak kodlanmıştır. Böylece soru formu yoluyla nitel veri toplanan büyükşehir belediyelerinin İK yöneticilerinin kimliklerinin gizli kalması amaçlanmıştır.

Belediyelerin İK müdürlüklerinin büyüklük bakımından birbirinden oldukça farklı olduğunun altı çizilmelidir. Sadece 3 çalışanı olan İK müdürlüğü (B8) olduğu gibi, 124 çalışanı bulunan İK müdürlükleri (B9) de vardır. Bu nedenle, örneklemin evreni temsil

etme kabiliyeti, örneklemi oluşturan çalışanların toplamı açısından değerlendirilmelidir. Araştırma evrenini oluşturan 301 kişi için istatistiksel olarak %5’lik belirlilik düzeyinde 169 kişiye anket uygulanmasının yeterli olduğu hesaplanmıştır (Altunışık ve diğerleri, 2012: 124). Ancak bu sayı ile yetinilmemiş olup toplamda 212 kişiye anket doldurtulabilmiştir.

3.3.2. Nitel Araştırmada Evren ve Örneklem

Karma yönteme dayalı araştırmanın ikinci aşamasında açık uçlu sorulardan oluşan bir soru formu aracılığıyla 15 büyükşehir belediyesinin İK yöneticilerinden nitel veri toplanması amaçlanmıştır. MLQ anketi, ne İK yöneticisi ne de İK personeline uygulanamadığından B1 büyükşehir belediyesi soru formu dağıtım listesine dâhil edilmemiştir. Araştırma evreni 15 kişiyi kapsadığı için herhangi bir örneklem alınmadan evrendeki tüm İK yöneticilerine ulaşılması hedeflenmiştir.

2016 yılının Mart, Nisan ve Mayıs aylarında 15 büyükşehir belediyesinin İK yöneticileri ile telefon aracılığıyla iletişim kurulmuş ve düzenlenen soru formu kendilerine ulaştırılmıştır. Formun doldurulması sürecinde de İK yöneticileri ile sürekli iletişime devam edilmiştir. Tüm çaba ve girişimlere rağmen İK müdürlerinin tamamına ulaşılamamıştır. 15 büyükşehir belediyesinden 9’unun (B2, B3, B4, B7, B10, B12, B13, B14 ve B15) İK yöneticisinden cevaplanmış olan soru formları teslim alınmıştır. Diğer İK yöneticilerine çeşitli yollardan ulaşılmak istense de başarılı olunamamıştır. Sonuçta hedeflenen 15 büyükşehir belediyesinin %60’ının İK yöneticilerinden soru formları temin edilebilmiştir.