3.3. ARAŞTIRMAYA İLİŞKİN BİLGİLER
3.3.2. Araştırmanın Önemi
2016 – 2017 yılların da Borsa İstanbul (BİST) kurumsal yönetim endeksinde yer alan firmaların verimliliklerini ve firmaların gereksinim duydukları iyileştirme oranlarını belirleme durumundan önemlidir. Son zamanlarda artan kurumsal sosyal sorumluluk bilincinin firmalarda da geliştiği ve önemli bir yer aldığı görülmektedir. Firmaların kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinde bulunmaları firmalar için maliyetlerinin yükselmesine neden olmaktadır. Bundan dolayı kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinde bulunan firmaların verimliliklerinin değerlendirilmesi ve BİST kurumsal yönetim endeksinde yer alan diğer firmalara göre verimlilik düzeylerinin ortaya konulması hem ilgili firmalar için hem de literatür için önem taşımaktadır. Çalışmada kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinde verimli olmayan firmaların yapmaları gereken iyileştirme politikalarının belirlenmesi firmalar açısından önemlidir. Bu politikalar, verimli olmayan firmaların verimli olabilmesinin yolunu göstererek yardımcı olmaktadır.
Veri zarflama analizi ile yapılan analizler sonucunda herhangi bir genelleme yapılamamaktadır. Sadece uygulamada yer alan KVB’ler ile alakalı sonuçlar elde edilebilmektedir. Bu yüzden araştırmada elde edilecek sonuçlar, yalnızca çalışmaya konu olan BİST kurumsal yönetim endeksinde yer alan firmaların verimlilik değerlerini göstermektedir. Bu sonuçlar itibariyle BİST’te farklı endekslerde faaliyet gösteren diğer firmalar ve verimlilik faaliyetlerinde bulunan fakat BİST kurumsal yönetim endeksinde yer almayan farklı firmalar için bir değerlendirme yapılamaz.
3.3.3. Araştırmanın Yöntemi
Çalışmada kurumsal yönetim endeksindeki firmaların kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarının girdi ve çıktıların incelenmesinde sağlıklı ve doğru sonuçları veren Veri Zarflama Analizi yöntemi seçilerek uygulanmıştır. Üretim fonksiyonunu Veri Zarflama Analizi analitik yapıda kabul etmez. Bu durumda verimlilik ölçümlerinin esnek bir ortamda yapılmasına imkân sağlar. Veri Zarflama Analizi uygulanırken girdilerin sabit çıktıların değiştirilebilir, çıktıların sabit, girdilerin değişebilir olabileceği durumları göz önüne alınmıştır. Kurumsal yönetim endeksindeki
firmaların kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri incelenirken girdi – çıktı miktarındaki farklılıkların nasıl olması gerektiği araştırılmıştır.
3.3.4. Araştırmanın Değişkenleri
Veri Zarflama Analizi yöntemi kullanılarak firmalarda yapılan incelemelerde kullanılan girdi ve çıktı değişkenleri incelenmiş olup girdi ve çıktı değişkenleri belirlenmiştir. Firmaların performansını etkileyen ölçütlerin genellikle kurumsal yönetim uyum derecelendirme oranları ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleriyle ilgili belirlenen başlıklarla ilgili değerlendirme oranları olmasından hareketle Tablo 3.1.’ de veri kümesi oluşturulmuştur.
Veri Zarflama Analizinin uygulanması, analizde kullanılan girdi ve çıktı değişkenleri kümesinde ifade edilmektedir. Farklı girdi ve çıktı değişkenlerinin uygulanması bütünüyle farklı sonuçlara yol açabilecektir. Girdi ve çıktı seçiminin belirlenmesinde firmalarla ilgili uzman görüşler, geçmiş deneyimler ve kurumsal bilgi yol gösterici olmaktadır. Birçok faktörün etkili olduğu etkinlik ölçümüne yönelik olarak yapılan ve analiz yapılmasında uygulanan girdi ve çıktılar belirlenmiştir.
Bu çalışmada kullanılan girdi-çıktı değişkenleri ve tanımlamaları Tablo 3.1.’de verilmiştir
Tablo 3.1. Araştırmada Kullanılan Değişkenler
Girdi Değişkenleri Tanımlama
1.Pay Sahipleri Firmanın kurulurken veya genişletilirken, firma ortakları tarafından konulan katılım paylarının içinde en az %10 paya sahip olan
2.Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık Düzenli, karşılaştırılabilir, güvenilir ve zamanında bilgiye erişim firmaların durumlarının ve gelecek dönemlerle ilgili olabilecek senaryoların değerlendirilmesine katkı sağlamaktadır
3.Menfaat Sahipleri Bir kararı ya da herhangi bir etkinliği etkileyebilen ve bunun sonucunda etkilenebilen veya etkilenen kişi ya da kuruluştur
4.Yönetim Kurulu Bir firmayı, işletmeyi yönetmekle ilgili görevli kişilerin oluşturduğu kurul
Çıktı Değişkenleri Tanımlama
1.Kurumsal yönetim endeksine toplam uyum
puanı Firmaların bütün kurumsal yönetim ilkelerine uyumuna ilişkin uygulanan değerlendirme sonucunda belirlenen notlar
2.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Firmaların veya kuruluşların ekonomik faaliyetlerine çevresel ve sosyal etkilerine yönelik faaliyet süreci
Seçilecek girdi–çıktı değişkenleri, firmaların verimliliklerini iyi bir şekilde temsil etmelidir. Analizde 4 girdi, 2 çıktı değişkeni kullanılmıştır. Girdiler Tablo 3.1.’de görüldüğü gibi Pay Sahipleri, Kamuyu Aydınlatma ve Şeffaflık, Menfaat Sahipleri, Yönetim kurulu; çıktılar ise Kurumsal Yönetim uyum derecelendirme puanı ve Kurumsal Sosyal Sorumluluk faaliyetlerinde belirlenen başlıklarla ilgili değerlendirmelerdir. Firmalarda bulunan pay sahipleri, kamuyu aydınlatma ve şeffaflık, menfaat sahipleri ve yönetim kurulu bulunmakla birlikte yani girdiye göre ve firmaların uyguladığı sosyal sorumluluk faaliyetlerinin kararını vermektedir. Bu durumu yansıtan çıktı değişkenleri ise firmaların faaliyet raporlarında sundukları kurumsal yönetim uyum derecelendirme puanları ve kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin belirlenmesindeki değerlendirmelerdir.
3.3.5. Araştırmanın Endeksi
İş dünyası ve toplum gözetiminde gerçekleştirilen araştırma Capital Dergisinde yayınlanan verilerden referans alınarak oluşturulmuştur. Saha çalışması 2017 yılında gerçekleştirilmiş olup iş dünyasında araştırmaya katılanların %20’si genel müdür ve genel müdür yardımcısı, %12,9’u pazarlama müdürü geriye kalan kesim ise farklı
bölümlerde çalışan müdür seviyesindeki kişilerden oluşmaktadır. Araştırmaya katılanların %17,3’ü hızlı tüketim, %10’u bankacılık ve finans, %8,4’ü otomotiv, %6’sı kimya ve ilaç, %5,5’i inşaat ve geri kalanı da diğer farklı sektörde çalışmaktadır (Capital Dergisi, Mart 2017: s.73).
Firmaların kurumsal sosyal sorumluluk endeksleri oluşturulurken eğitim, sağlık, doğa ve çevre, spor, kültür ve sanat, aile içi şiddet, insan hakları ve çalışana verilen değerler göz önünde bulundurularak oluşturulmuştur.
3.3.6. Uygulama
Verimliliklerin analiz edilmesi için veri zarflama analizi kullanılmıştır. İhlas holdingin verimlilik sonucu örnek olarak seçilmiştir.
Girdiler = pay sahipleri(y1), kamuyu aydınlatma ve şeffaflık(y2), Menfaat
Sahipleri(y3) Yönetim Kurulu(y4)
Çıktılar= kurumsal yönetim endeksine toplam uyum puanı (x1), kurumsal sosyal
sorumluluk (x2)
Veri Zarflama Analizi toplam faktör verimliliğinden yararlanır. Formüle edecek olursak;
Toplam Faktör Verimliliği=
Ʃ
(y1+y2+y3+y4)
Burada analizin doğru sonuç vermesi için firma sayısının girdi ve çıktı toplamın iki katından fazla olması gerekir.
≤ 1
Ʃ
(x1+x2)Toplam Faktör Verimliliği =
Ʃ Çıktı Miktarıi
Tablo 3.2: Analiz Girdi ve Çıktıları
Firmalar Çıktı Girdi
Anadolu Efes 0,125 9,58 9,53 9,85 9,95 9,26
İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı 0,875 9,341 9,149 9,846 9,566 9,021
Sütaş 0,375 9,421 9,529 9,778 9,645 8,992 Türk Telekom 0,25 9,175 8,692 9,766 9,564 8,932 Migros 0,375 9,501 9,545 9,756 9,951 9,095 Park Elektrik 0,5 9,078 8,79 9,725 8,781 8,951 Vestel 0,625 9,36 9,489 9,71 9,115 9,123 İş Finansal Kiralama 0,125 9,168 8,613 9,634 9,531 9,077 İş Yatırım 0,125 9,361 9,201 9,593 9,49 9,254 İzocam Holding 0,5 0,928 9,385 9,567 9,193 9,038
Yeşil Gayrimenkul Yatırım
Ortaklığı 0,125 9,187 9,041 9,567 9,228 9,004
Halk Bankası 0,25 8,685 9,506 9,31 8,207 7,858
Logo Yazılım 0,625 9,083 8,844 8,896 9,601 9,167
Şekerbank 0,625 9,19 9,177 9,167 9,534 9,081
Global Yatırım Holding 0,375 8,99 9,111 9,118 9,093 8,774
Pegasus 0,25 9,25 9,181 9,451 9,193 9,193
Halk Sigorta 0,125 8,685 9,506 9,31 8,207 7,858
Otokar 0,25 9,319 9,533 9,257 9,713 9,041
TÜPRAŞ 0,625 9,415 9,551 9,255 9,766 9,28
Yapı Kredi Bankası 0,5 9,342 9,586 9,254 9,345 9,231
ABC Faktoring 0,25 8,037 8,427 8,54 7,301 7,716
Dentaş Ambalaj ve Kağıt Sanayi 0,375 8,97 8,446 9,41 9,364 8,871 Egeli & CO Yatırım Holding 0,125 9,3 8,73 9,802 9,396 9,301 Mensa Sınai ticari ve mali
yatırımlar A.Ş 0 7,748 7,974 8,512 8,683 5,893
ÜNSPED Gümrük Müşavirliği ve
Lojistik Hizmetler A.Ş 0,375 7,299 8,486 3,421 9,69 8,196
Arçelik 0,75 9,52 9,52 9,72 9,91 9,22
Garanti Bankası 0,625 9,27 9,22 9,25 9,23 9,34
Albaraka Türk 0,5 8,75 8,83 9,04 8,56 8,58
İhlas Holding 0,5 8,08 8,08 8,11 7,56 8,29
Çalışmada kullanılan girdi ve çıktılar Tablo 3.2’de verilmiştir.
İhlas holdingin amaç fonksiyonunu belirleyecek olursak:
Amaç Fonksiyonu: maksimum Z= 0,5(x1) + 8,08(x2)
Kısıtlar:
0.125x1+9,58x2- 9.53y1-9,85y2-9,95y3-9,26y4 ≤ 0
0,375x1+9,421x2-9,529y1-9,778y2-9,645y3-8,992y4 ≤ 0
0,25x1+9,175x2-8,692y1-9,766y2-9,564y3-8,932y4 ≤ 0
0,375x1+9,501x2-9,545y1-9,756y2-9,951y3-9,095y4 ≤ 0
0,5x1+9,078x2-8,79y1-9,725y2-8,781y3-8,951y4 ≤ 0
0,625x1+9,36x2-9,489y1-9,71y2-9,115y3-9,123y4 ≤ 0
0,125x1+9,168x2-8,613y1-9,634y2-9,531y3-9,077y4 ≤ 0
0,125x1+9,361x2-9,201y1-9,593y2-9,49y3-9,254y4 ≤ 0
0,5x1+0,928x2-9,385y1-9,567y2-9,193y3-9,038y4 ≤ 0
0,125x1+9,187x2-9,041y1-9,567y2-9,228y3-9,004y4 ≤ 0
0,25x1+8,685x2-9,506y1-9,31y2-8,207y3-7,858y4 ≤ 0
0,625x1+9,083x2-8,844y1-8,896y2-9,601y3-9,167y4 ≤ 0
0,625x1+9,19x2-9,177y1-9,167y2-9,534y3-9,081y4 ≤ 0
0,375x1+8,99x2-9,111y1-9,118y2-9,093y3-8,774y4 ≤ 0
0,25x1+9,25x2-9,181y1-9,451y2-9,193y3-9,193y4 ≤ 0
0,125x1+8,685x2-9,506y1-9,31y2-8,207y3-7,858y4 ≤ 0
0,25x1+9,319x2-9,533y1-9,257y2-9,713y3-9,041y4 ≤ 0
0,625x1+9,415x2-9,551y1-9,255y2-9,766y3-9,28y4 ≤ 0
0,5x1+9,342x2-9,586y1-9,254y2-9,345y3-9,231y4 ≤ 0
0,25x1+8,037x2-8,427y1-8,54y2-7,301y3-7,716y4 ≤ 0
0,375x1+8,97x2-8,446y1-9,41y2-9,364y3-8,871y4 ≤ 0
0,125x1+9,3x2-8,73y1-9,802y2-9,396y3-9,301y4 ≤ 0
0,375x1+7,299x2-8,486y1-3,421y2-9,69y3-8,196y4 ≤ 0
0,75x1+9,52x2-9,52y1-9,72y2-9,91y3-9,22y4 ≤ 0
0,625x1+9,27x2-9,52y1-9,25y2-9,23y3-9,34y4 ≤ 0
0,5x1+8,75x2-8,83y1-9,04y2-8,56y3-8,58y4 ≤ 0
8,08y1+8,11y2+7,56y3+8,29y4=1
İhlas Holding için Ek’1. ile Excel de doğrusal programlama modeli kurulmuştur.
İhlas Holding İçin Excele Verilerin Girilmesi
Ek’1’de görüldüğü gibi amaç fonksiyonun belirlenmesi için hücreler Topla.Çarpım formülünden faydalanılır.
Hesaplanan hücresindeki bütün sütundaki başlangıç hücreleri ile firmalar satırındaki girdiler ve çıktılar için Ek’2.’deki gibi Topla.Çarpım formülü kullanılır. Bu yapılan işlem firmalar için yapılmaktadır.
Excell’de formüllerin yapılmasından sonra; amaç fonksiyonunun altındaki hücre seçiliyken çözücü butonu tıklanırsa Ek’3.’teki Çözücü Parametresi sonucu karşımıza gelmektedir. Çözücü Parametresinde “Hedef Ayarla” sekmesi için amaç fonksiyonu altındaki formüllü hücre seçilir. “Hedef” olarak En Büyük butonu tıklanarak seçilir. “Değişken Hücreleri Değiştirerek” alanı için formüle edilerek hesaplanan sütunundaki değerler ≤ sağ taraf ve ölçeklendirme satırındaki hesaplananla sağ taraf eşittir olarak seçilir. “Kısıtlanmış Değişkenleri Pozitif Yap” kutucuğu tıklanarak işaretlenir. “Çözme Yöntemi Seçimi” Basit LP ya da Doğrusal Olmayan GRG seçilir. Daha sonra ise “Çöz” butonuna tıklandığında Ek’4.’teki gibi sonuç elde ederiz.
Ek’4.’te görüldüğü üzere Excell verilerden yola çıkarak bir sonuç bulmuştur. Amaç fonksiyonunda görüldüğü üzere İhlas Holding’in verimliliği “0,57” çıkmıştır. Raporlar bölümünden Yanıt, Duyarlılık ve Limitler için ayrıntılı sonuçlar alınabilir.
Tablo 3.3. Firmaların Verimlilik Değerleri
Firmalar Verimlilik Değeri
Anadolu Efes 0,98
İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı 0,41
Sütaş 0,67 Türk Telekom 0,79 Migros 0,67 Park Elektrik 0,58 Vestel 0,52 İş Finansal Kiralama 0,99 İş Yatırım 0,99 İzocam Holding 1,00
Yeşil Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı 0,98
Halk Bankası 0,98
Logo Yazılım 0,53
Şekerbank 0,52
Global Yatırım Holding 0,67
Pegasus 0,81
Halk Sigorta 0,90
Otokar 0,80
TÜPRAŞ 0,53
Yapı Kredi Bankası 0,59
ABC Faktoring 0,75
Dentaş Ambalaj ve Kağıt Sanayi 0,67
Egeli & CO Yatırım Holding 1,00
Mensa Sınai ticari ve mali yatırımlar A.Ş 1,00
ÜNSPED Gümrük Müşavirliği ve Lojistik Hizmetler A.Ş 0,69
Arçelik 0,47
Garanti Bankası 0,53
Albaraka Türk 0,53
İhlas Holding 0,57
Bütün bu yapılan işlemler her bir firma için yapılırsa Tablo 3.3.’deki sonuçlar elde edilir. Sonuçlara göre İzocam Holding, Egeli & CO Yatırım Holding, Mensa Sınai ticari ve mali yatırımlar A.Ş’nin verimlilikleri “1” çıkmıştır. Ele alınan girdi ve çıktı değerlerine göre firmalar içinde verimli olanları bu firmalardır.
SONUÇ
Kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal yönetim genel itibariyle birbiri ile bağlantılı olarak görülse de aslında farklı anlamları ifade etmektedir. Fakat bu iki kavram beraber uygulandığında birbirlerini tamamlamaktadır. Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı, dünya çapında işletmeler üzerinde oldukça önem kazanan bir kavram olmuştur. Bu doğrultuda işletmelerin verimlilik ve performansını etkin düzeyde sağlamak için kurumsal sosyal sorumluluk kavramını göz önünde bulundurması gerekir.
İş dünyasında kurumsal yönetim kavramı büyük önem arz etmektedir. Yaşanan ekonomik krizleri incelediğimizde işletmelerin ve ülkelerin ekonomik krizlerle başarılı bir şekilde baş edebilmesinde ki en önemli etkenlerden biri kurumsal yönetim politikalarına yer vermeleridir. Bu doğrultuda dünyada yaşanan krizlerden sonra kurumsal yönetim algısı yaygınlaşmaya başlamıştır. Kurumsal yönetim politikaları uygulanmadan önce niçin / neden uygulanması gerektiği konusunda analizler yapılması gerekmektedir. Bu değerlendirmeleri göz önünde bulunduran işletmeler yetkilerin yerinde kullanılması, yatırımcılara karşı hakların korunması, menfaat sahiplerinin sahip olduğu hakların korunması ve yönetimin sahip olduğu gücün gereksiz/keyfi kullanılmasını engelleyerek işletmeye yönelik büyük faydalar sağlamaktadır. Bu temel yararların yanı sıra işletme bünyesinde yer alan pay sahiplerine ve en önemlisi ülkeye de birçok yönden değer kazandırmıştır.
Kurumsal yönetim kavramı küresel piyasaların vazgeçilmez bir yapısını oluşturmaktadır. Şeffaflık, hesap verilebilirlik, eşitlik ve sorumluluk anlayışlarının sağlanması kurumsal yönetim ilkelerini oluşturmaktadır. Bu doğrultuda işletmelerin şeffaflık ve hesap verilebilirlik ilkelerini benimsemesi durumunda kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ile doğrudan ilişki içindedir. Kurumsal sosyal sorumluluğu ele aldığımızda yasal, etik, ekonomik ve gönüllülük olmak üzere dört temel niteliği bulunmaktadır. Bunlar işletmelerin kaynaklarının verimli kullanılması, stratejik planlamalarının yapılması, yasalara ve etik kurallara uygun olması, kar maksimizasyonun sağlanması ve toplumun refah artırıcı faaliyetlerine gönüllülük esasına dayanarak katılması kurumsal sosyal sorumluluğun yerine getirilmesinde önemli etkenleri oluşturmaktadır.
Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri bütün hissedar gruplarının menfaatlerini göz önünde bulundurularak oluşturulmuş bir yapıdır. Sosyal sorumluluğun işletme yönetimlerindeki etkisine baktığımızda genellikle mikro düzeyde ele alınmıştır. İşletmeler kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri adı altında çeşitli organizasyonlar gerçekleştirebilir. Eğitim, sağlık, doğa ve çevre, spor, kültür ve sanat, aile içi şiddet, insan hakları ve çalışana verilen değer gibi pek çok konuda hassas davranarak kendi varlık ve haklarına zarar vermeden topluma karşı yükümlü olduğu sosyal sorumluluklarını gerçekleştirir. İşletmeler açısından kurumsal sosyal sorumluluk meydana gelen sorunların çözümü ve politik, sosyal ve yasal çerçeveye ilişkin fırsatları genişletmek için oluşturulmuş stratejilerin bütünüdür. Günümüzde iş dünyasına katılan ve başarıyı amaçlayan her işletme kurumsal sosyal sorumluluk konusuna gereken hassasiyeti göstermesi gerekmektedir. Bu amaç doğrultusunda oluşturulacak stratejilerin büyük ölçekli işletmeler için tasarlanması gerekirken küçük nitelikli işletmelerde ise sosyal sorumluluk kavramına profesyonel bir yönetim anlayışı ile ele alınması gerekmektedir. Bu kavram, küresel açıdan gelişmelere kolay entegre olurken, bölgesel açıdan da gelişmelerin izlenmesinde kolaylık sağlamaktadır.
Çalışma BİST’te ve Kamu Aydınlatma Platformu’nda yer alan 30 firma için veri zarflama analizi (VZA) uygulanmıştır. Bunlar: Anadolu Efes, İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı, Sütaş, Türk Telekom, Migros, Park Elektrik, Vestel, İş Finansal Kiralama, İş Yatırım, İzocam Holding, Yeşil Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı, Halk Bankası, Logo Yazılım, Şekerbank, Global Yatırım Holding, Pegasus, Halk Sigorta, Otokar, Tüpraş, Yapı Kredi Bankası, Abc Faktoring, Demtaş Ambalaj ve Kâğıt Sanayii, Egeli & Co Yatırım Holding, Mensa Sınai Ticari ve Mali Yatırımlar Anonim Şirketi, ÜNSPED Gümrük Müşavirliği ve Lojistik Hizmetler Anonim Şirketi, Arçelik, Garanti Bankası, Albaraka Türk ve İhlas Holding firmalarıdır. Girdi olarak, pay sahipleri, kamuyu aydınlatma ve şeffaflık, menfaat sahipleri ve yönetim kurulu alınırken, çıktı olarak ise, kurumsal yönetim endeksine toplam uyum puanı ve kurumsal sosyal sorumluluk verimlilikleri alınmıştır.
Veri zarflama analizi uygulanarak seçilen firmaların verimlilik değerleri belirlenmiştir. Bu verimlilik değerleri belirlenirken Excell’de doğrusal programlama modeli kullanılmıştır. Çalışmada girdi olarak kullanılan, pay sahipleri, kamuyu
aydınlatma ve şeffaflık, menfaat sahipleri ve yönetim kurulu endeks verilerine ilişkilendirilerek üç farklı analiz gerçekleştirilmiştir. Böylelikle hangi firmaların daha kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinde başarılı olduğu ele alınmıştır. Son olarak da bütün girdi ve çıktıların kullanıldığı analizde ise genel olarak firmaların verimlilik düzeyleri belirlenmiştir. Analiz aşamasında kullanılan girdi ve çıktı gruplarında kullanılan firmalar BİST ve Kamu Aydınlatma Platformu’na göre oluşturulmuştur.
Çalışmanın analiz kısmına baktığımızda; İzocam Holding, Egeli & Co Yatırım Holding, Mensa Sınai Ticari ve Mali Yatırımlar Anonim Şirketinin verimlilik değerleri “1” olarak bulunmuştur. En düşük üç değere sahip firmalar; 0,41 ile İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı, 0,47 ile Arçelik ve 0,52 ile Vestel ve Şekerbank şirketleridir. Analiz ile verimlilik değeri 1’in altında olan firmalar için referans firmalar belirlenmiştir. Firmaların en yüksekten en düşüğe doğru verimlilik sırası şu şekildedir: 0,99 ile İş Yatırım, İş Finansal Kiralama; 0,98 ile Yeşil Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı, Halkbank ve Anadolu Efes; 0,90 ile Halk Sigorta; 0,81 ile Pegasus; 0,80 ile Otokar; 0,79 ile Türk Telekom; 0,75 ile ABC Faktoring; 0,60 ile ÜNSPED Gümrük Müşavirliği ve Lojistik Hizmetler Anonim Şirketi; 0,67 ile Dentaş Ambalaj ve Kâğıt Sanayii, Global Yatırım Holding, Migros ve Sütaş; 0,59 ile Yapı Kredi Bankası; 0,58 ile Park Elektrik; 0,57 ile İhlas Holding; 0,53 ile Garanti Bankası, Albaraka Türk, Tüpraş ve Logo Yazılım; 0,52 ile Şekerbank ve Vestel; 0,47 ile Arçelik; 0,41 ile İş Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı firmalar verimlilik değerine sahiptir.
Firmaların verimlilik değerleri uygulanan kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine göre farklı değerler almaktadır. Bunun nedeni firmaların kendi iç sistemleri ve çevrelerinin etkisine bağlı kalmalarının sonucunda farklılık göstermektedir. Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin uygulanmasında kurumsal yönetimin herhangi bir eksikliği ya da kontrolsüzlüğü firmalarda verimliliğin düşüşüne neden olmaktadır. Analizler sonucunda elde edilen verimlilik değerlerinin yanında verimliliği düşük olan firmalar için referans olarak verimliliği yüksek firmalar örnek alınabilir. Firmalar arasında kıyaslama ile gerek duydukları ve kullanmaları için yeterli olan girdi miktarları üstüne çalışılabilir. Bütün verilerin uygulamaya dâhil edilmesiyle analizde firmaların verimlilik değerleri artmaktadır. Girdi – çıktı sayılarının artmasından
dolayı analizin duyarlılığı azalacak ve çıkan sonuçları olumsuz etkileyecektir. Bütün girdi ve çıktılar ile analiz yapılması için firma sayısının arttırılması yoluna gidilebilir.
Firmalarda, kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin uygulanmasıyla ilgili kurumsal yönetimde söz sahibi olan kişilerin ya da grupların bilgilendirilmesi gerekmektedir. Kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerinin önemli ve gerekli durumların haricinde uygulanmasının önüne geçilmeli ve kurumsal yönetim tarafından daha etkili bir şekilde yapılması ve denetiminde olması gerekmektedir. Verimliliğin düşük olmasının pek çok sebebi olabilir, verimliliğin iyileştirilmesine yönelik birtakım öneriler şu şekilde ifade edilebilir:
Ölçeğe göre yükselen getiri varsayımından dolayı firmaların ölçeklerini büyütmeleri gerekmektedir. Verimliliği düşük olan firmalar çıktı miktarının az olması için fazla sayıda girdi kullanmaktadırlar.
Düşük verimlilik gösteren firmaların yönetimi karmaşık bir organizasyonel yapıya sahip olduğu için yetki ve görev dağılımının net bir şekilde olması gerektiği büyük önem taşımaktadır. Kurumsal yönetimin gerekli önlemleri alması ve her zaman kontrolünde olması gerekir.
Ülke genelinde firmaların en büyük sorunlarından biri olan profesyonel kurumsal yönetim çalışmalarından eksik olmasıdır. Bu durumun yanında profesyonel yöneticilerin yeterli sayıda ve düzeyde olmamasının sıkıntısı bulunmaktadır. Firmaların verimlilik düzeylerinin arttırılması ve gerekli bir seviyede olması için daha profesyonel kurumsal yönetim sistemine bırakılmalıdır.
Verimsizliğin temel nedeni girdi miktarının kullanımında yetersizliktir. Uygulanan girdiler daha etkin ve etkili bir şekilde kullanılmalıdır.
Veri Zarflama Analizi firmalar arasında göreli etkinlik ölçümünü uygulayıp belirlediği için, verimlilik oranları düşük olan firmalar diğer verimli olan firmaları örnek alarak, kendi eksikliklerini tamamlamalıdırlar.
Firmaların kurumsal yönetim ve çalışanları arasında firma ile ilgili bütün gerekli bilgiler verilmeli ve çalışanlar bilgilendirilmelidir.
Verimliliğin arttırılması ve etkinliğin sürdürülebilmesi için kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetlerine önem verilmelidir.
Yapılan analizler doğrultusunda, sosyal sorunları önlemek ya da azaltmak ve verimliliği artırmak amacıyla kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal yönetim ile alakalı bütün firmalara uygun uygulama alanları oluşturulmalı ve gerekli miktarda teşvik edilmelidir. Bu destek verme faaliyetleri sosyal sorumlulukla ilgili yapılan projeleri hayata geçirmek için topluma ve firmalara düşen görevler yerine getirilmelidir. Bu durumların gerçekleşebilmesi için planlı ve bilinçli, uzmanlık bilgisine sahip ve proaktif bir tutum sergileyen yöneticilerden meydana gelen bir kurumsal yönetim kurulu oluşturularak firmaların daha verimli bir duruma gelmeleri sağlanmış olmaktadır. Kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal yönetim arasında hiyerarşik bir bağlantının olmadığı; ancak birbirini her durumda tamamlayan ve verimlilik açısından son derece önemli iki kavram olarak kullanılmasının daha uygun ve doğru bir yaklaşım olacağı saptanmıştır.
KAYNAKÇA
ADEYEMİ, Semiu and Temitope, FAGBEMİ, (2010). Audit quality, corporate governance and firm characteristics in Nigeria. International Journal of
Business and Management, 5(5), 169-179.
AKHÜSEYİNOĞLU, Arzu, (2010), “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Projelerinin Yürütülmesinde Kurumsal İletişim Araçlarının Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
AKIN, Adnan, (2004), “Mülkiyet Sahipliğinden Kaynaklana Yönetim Hakkının Devri Açısından Post- Modern Yönetsel Kontrol Yaklaşımları ve Stratejileri”,
Erciyes Üniversitesi İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Dergisi, s. 22, 133.
AKTAN, Can, (2005), Kurumsal Şirket Yönetimi, Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası
Mercek Dergisi.
AKTAN, Can ve Deniz, BÖRÜ, (2007), Kurumsal Sosyal Sorumluluk, İstanbul: İGİAD Yayınları.
AKTAN, Coşkun Can ve Deniz, BÖRÜ, (2007), “Önemli Bir Tanımlama Öğesi:
Paydaşlar (stakeholders)”.
ALACAKLIOĞLU, Haluk, (2009), Kurumsal Yönetim ve Aile Şirketleri, İstanbul: Global Kobi "Yayınları
ALPARSLAN, Ajar, (2012), “Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Firma Performansı Arasındaki İlişki: Türk Sermaye Piyasası Üzerine Bir İnceleme”, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
ALTAN, Ozan, (2007), “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Ulusal 30 Endeks Şirketlerinin Sermaye Piyasası Kurulu Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyumunun Değerlendirilmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
ARGÜDEN, Yılmaz, (2002), “İyi Yönetişim” , Dünya Gazetesi, 20.09.2002.
ARSOY, Aylin, Özer, ARABACI ve Aydem ÇİFTÇİOĞLU, (2012)” Corporate Social Responsibility and Financial Performance Relationship: The Case Of Turkey”
Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ocak. Pp. 159-176.
ATAN, Murat, (2005), Üretim ve Verimlilik Arttırma Teknikleri, Eğitim Notları. AYANOĞLU, Yıldız, Murat, ATAN ve Umut, BEYLİK, (2010), Hastanelerde Veri
Zarflama Analizi (VZA) Yöntemiyle Finansal Performans Ölçümü ve Değerlendirilmesi, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 2, sayfa 40-62, Editörler Tosun, N., Aydın, S., Çinal, A., Şencan, İ., Erkoç, Y., Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
AYDAGÜN, Alper, (2003), “Veri Zarflama Analizi. Hava Harp Okulu”, Havacılık ve
Uzay Teknolojileri Enstitüsü Yılsonu Semineri, İstanbul.