Araştırmada Uygulanan Testler

Araştırmada antropometrik ölçümler, EHA, omuz izokinetik kuvvet, smaç hızı ve dikey sıçrama yüksekliği ölçümleri yapılmıştır.

3.3.1. Antropometrik ölçümler

Araştırmaya katılan sporcuların antropometrik ölçüm verilerinin belirlenmesi için vücut ağırlıkları ve boy uzunlukları alınmıştır. Buna göre bu testler şu şekilde yapılmıştır.

3.3.1.1. Vücut ağırlığı ölçümü

Sporcuların vücut ağırlığı ölçümleri, vücut kompozisyon analiztörü (X-scan Plus (Jawon Medical, Seoul, Korea) ile yapılmıştır.

Ölçümler, sporcular çıplak ayakla ve üzerlerinde sadece şort varken ölçüm yapılmıştır (Özer, 2009). Sporculardan tartıya çıkarak her iki ayağını tam ortada eşit tutarak, dengeli bir pozisyon almaları istenmiştr. Vücudun dik bir pozisyonda tutulması ve ölçüm bitene kadar bozulmaması istenmiştir. Ölçülen derece, kg cinsinden kayıt altına alınmıştır.

55

3.3.1.2. Boy uzunluğu ölçümü

Sporcuların boy ölçümleri, hassaslık derecesi 0.01 cm olan vücut kompozisyon analiztörü (X-scan Plus, Jawon Medical, Seoul, Korea) ile yapılmıştır. Ölçüm sırasında sporcuların çıplak aykla cihazın üzerine çıkmaları dengeli ve eşit şekilde ayak tabanını tamamen yere basmaları sağlanmıştır. Ölçüm; baş (Fankford düzleminde) ve vücut dik bir pozisyonda olacak şekilde, kollar yanda serbest bırakılmış ve gözler karşıya bakar durumda iken 0.01 cm hassasiyetinde kayıt altına alınmıştır (Özer, 2009).

3.3.1.3. Beden kitle indeksi (BKİ)’nin belirlenmesi

Sporcuların BKİ hesaplaması vücut ağırlığı/ boy uzunluğunun karesi (kg/m²) formülü kullanılarak yapılmıştır (Özer, 2009).

3.3.2. Eklem hareket açıklığı ölçümleri (EHA)

Eklem hareket açıklığı ölçümlerinde, mezura (F10-02DM, Muratec-KDS Corp., Kyoto, Japan) aleti kullanılmıştır. Eklem hareket açıklığının belirlenmesi için sağ ve sol omuz aktif internal rotasyon ölçümleri yapılmıştır.

3.3.2.1. Aktif internal rotasyon ölçümü

Omuz ve el cerrahları tarafından ‘geriye uzanma testi’ olarak da bilinen aktif internal rotasyon testi, kişinin eli ile sırtına uzanması şeklinde yapılmaktadır. Sporcudan dik duruş pozisyonunda omuzunu addüksiyona ve iç rotasyona getirerek başparmağı ile sırtına uzanması istenmiştir. Başparmak ile 7. servikal omurun spinöz çıkıntısı arasındaki mesafe mezura ile ölçülerek kaydedilmiştir (Başandaç, 2014).

56

Resim 3.1. Aktif internal rotasyon ölçümü.

3.3.3. Bir maksimal tekrarın (1 RM) ölçümü

Araştırmaya katılan sporculara uygulanan kuvvet egzersizlerinin şiddetini belirlemek için TRX ve dambıl gruplarının kendi antrenman prensipleri içerisinde bir maksimal tekrar (1RM) ölçümleri ayrı ayrı yapılmıştır.

3.3.3.1. Dambıl grubu bir maksimal tekrarın (1 RM) ölçümü

Geleneksel kuvvet antrenmanında uygulanmış olan Dumbell Chest Press, Dumbell Rowing, Dumbell Lunge, , Dumbell Front Raises, Crunch, Dumbell Internal Rotation, Hip Thrust ve Dumbell external Rotation hareketlerinin herbiri için kontrol gurubunda bulunan (N:12) her sporcuya ayrı ayrı 1 RM testi uygulanmıştır.

Sporcunun 5-10 tekrarlı hafif yükle ısınması sağlandı. 1 dakikalık dinlenme süresi verildi. Isınmada uyguladığı ağırlığa üst taraf için ek %5-10 yük, alt taraf için %10-20 yük ilave edildi ve 3-5 kez tekrarlaması istenmiştir. 2 dakikalık dinlenme süresi verilmiştir. Maksimale yakın ağırlık ile üst taraf için %5-10 yük, alt taraf için %10-20 yük artırılarak yaklaşık 2-3 tekrarlar yaptırılmıştır. 2-4 dakikalık dinlenme aralıkları verilmiştir. Ağırlık yine üst taraf için %5-10 yük, alt taraf için %10-20 yük artırılarak 1 RM denemesi için sporcuya talimat verilmiştir. Başarılı olan sporcuya 2-4 dk. dinlenmenin ardından aynı oranda yük artışı yapılarak 1 RM denemesi yaptırılmıştır. Başarılı olamayan sporcuya ise yük üst taraf için %2,5-5 oranında, alt taraf için

%5-57

10 oranında azaltılarak 1 RM denemesi yapması istenmiştir. Sporcu uygun teknikle (1RM) tamamlayana kadar ağırlık azaltılmaya ya da arttırılmaya devam edilmiştir. Her sporcunun 1RM sonucu beşinci test denemesi sonunda ölçülerek kaydedilmiştir (Muratlı ve ark., 2011).

3.3.3.2. TRX grubu çoklu maksimal tekrarın (10 RM) ölçümü

TRX 3D ekipmanı bir maksimal tekrar (1 RM) testini uygulamaya elverişli olmadığı için çoklu maksimal tekrar (10 RM) testi kullanılmıştır.

TRX kuvvet antrenmanında uygulanmış olan TRX Chest Press, TRX Rowing, TRX Lunge, TRX Front Overhead Deltoid, TRX Pike, TRX Internal Rotation, TRX Hip Trust ve TRX External Rotation hareketlerinin herbiri için deney gurubunda bulunan (N:13) her sporcuya ayrı ayrı çoklu maksimal tekrar (10 RM) testi uygulanmıştır.

Sporcunun 5-10 tekrarlı hafif eğimle ısınması sağlanmıştır. Ardından 1 dakikalık dinlenme süresi verilmiştir. Isınmada uyguladığı eğime üst taraf için ek %5-10 derece, alt taraf için %10-20 derece kadar eğim artırılarak 15-20 kez tekrarlaması istenmiştir. 2 dakikalık dinlenme süresi verilmiştir. Maksimale yakın eğim ile üst taraf için %5-10 derece, alt taraf için %10-20 derece artırılarak yaklaşık 12-15 tekrarlar yaptırılmıştır. 2-4 dakikalık dinlenme aralıkları verilmiştir. Eğim yine üst taraf için %5-10 derece, alt taraf için %10-20 derece artırılarak 10 RM denemesi için sporcuya talimat verilmiştir. Başarılı olan sporcuya 2-4 dk. dinlenmenin ardından aynı oranda eğim artışı yapılarak 10 RM denemesi yaptırılmıştır. Başarılı olamayan sporcuya ise eğim üst taraf için %2,5-5 oranında, alt taraf için %5-10 oranında azaltılarak 10 RM denemesi yapması istenmiştir. Sporcu uygun teknikle (1RM) tamamlayana kadar ağırlık azaltılmaya ya da arttırılmaya devam edilmiştir. Her sporcunun 10 RM sonucu beşinci test denemesi sonunda ölçülerek kaydedilmiştir (Muratlı ve ark., 2011).

3.3.4. Dikey Sıçrama Testi

Dikey sıçrama yüksekliği ölçümü Swift Speedmat (Swift Performance Equipment, Brisbane, Australia) cihazı ile yapılmıştır. Test sırasında sporcular cihazın aparatı üzerinde durarak squat pozisyonunda (dizler yaklaşık 90 derece bükülü), ellerini belde

58

sabit tutarak başlangıç pozisyonu almaları istenmiştir. Ardından yaylanma hareketi olmaksızın squat pozisyonundan olabildiğince yükseğe sıçrama yapamaları ve başlangıç pozisyonuna geri dönmesi istenmiştir. Her sporcu için 3 ölçüm yapılmış ve ölçümler arasında 1 dakika dinlenme yapıldıktan sonra bir sonraki ölçüme başlanmıştır. Yapılan 3 ölçüm arasından en yüksek yapılan sıçrama yüksekliği (cm) ve ortalama güç değerleri (Watts) istatiksel değerlendirmelerde için kullanılmak üzere kayıt altına alınmıştır (Markovic ve ark, 2004). Mat sistemine kablosuz ağ ile bağlı olan Ipad cihazına kaydedilen veriler anında kayıt edilmiştir (Resim 3.2.). Mat sisteminin bir kuvvet platformu ile karşılaştırıldığında sıçrama yüksekliği, uçuş süresi ve zemin temas süresi atlama ve yüksek güvenilirlik gösterdiği de tespit edilmiştir (uçuş süresi r = 0.95; zemin temas süresi = 0.99 ) (Markovic ve ark, 2004).

Resim 3.2. Dikey sıçrama yüksekliği ölçümü

59

Resim 3.3. Sıçrama testine ilişkin verilerin alındığı sistemin ekran görüntüsü.

3.3.5. Smaç Vuruş Hızı Ölçümü

Samaç vuruş hızı Sports Radar Gun 3500 ölçüm cihazıyla yapılmıştır. Vuruş hızı ölçümü; smaç vurulacak 4 numaralı bölgede, 3-metre çizgisinin uzantısının ve yan çizginin 1 m. dışına yerleştirilen olan hakem kulesinin üzerine konumlandırılan radar gun aleti ile yapılmıştır. File yüksekliği yıldız erkekler file yüksekliği olan 2,43 m olarak ayarlanmıştır. Voleybolcular ısınma koşusu, açma-germe ve top ısınması ile toplam 15 dk ısınma yaptıktan sonra (Tablo 3.2.) 4 numaralı mevkiden fileye 5 metre geriden smaç adımlaması ile hız alarak, dominant kolları ile karşı sahanın çapraz köşesi olan 5 numaralı bölgede 4,5x4,5 m ölçülerindeki belirlenmiş alanın ortasında işaretlenecek 1x1 m lik hedefe doğru topa vuruş yapmaları istenmiştir (Ferris, 1995). 4,5 x 4,5 m lik alana vurulan atışlar geçerli sayılmıştır.

60

5 dakika dinamik esnetmeler, germeler ↓

5 dakika çabukluk ve koşu dirilleri

(ileri- geri- yana koşular, diz çekmeler, sıçramalar,) ↓

3 dakika smaç çalışması

↓

15 Dakika Vuruş Testi

Şekil 3.2- Smaç hızı testi öncesindeki ısınma modeli

Tüm vuruşlar nizami voleybol sahasında ve FIVB standartlarına uygun Mikasa MVA200 marka voleybol topu ile yapılmıştır. Topun basıncı 0.30-0.325 kg/cm² olarak ayarlanmıştır. Voleybolculara bir deneme hakkı verilmiş ve ardından kayıt altına alınacak vuruşlara başlanmıştır. Ölçümler 3 kişilik guruplar halinde yapılmıştır. 3 sporcu her bir atışını dönüşümlü olacak şekilde uygulamıştır. İki sporcunun atışı arasında geçen süre 60 sn olacak şekilde ayarlanmıştır. Bir sporcu bir sonraki atışını 2 dk aradan sonra yapmıştır. Sonuçlar km/sa cinsinden okunarak önceden hazırlanan forma yazılmıştır. Hedefe vurulan toplam 10 atış uygulanmıştır. Analizlerde en yüksek hızdaki 3 vuruşun ortalaması kullanılmıştır (Ferris, 1995).

Bu program, voleybol sporunun ısınma modeline uygun olacak şekilde planlanmıştır.

61

3.3.6. İzokinetik Omuz Kas Kuvveti Ölçümü

Sporcuların eğitim öncesi ve sonrası, smaç vuruşu yaptıkları dominant kollarında

omuz internal ve eksternal rotasyon izokinetik kas kuvvet ölçümleri yapılmıştır. Ölçümler Marmara Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Sporcu Araştırma Merkezi Labaratuarında ve Biodex 850 Multi-Joint System Pro marka (Biodex medical systems; New York) izotinetik kuvvet ölçüm cihazı ile yapılmıştır. Voleybol oyuncularında yapılan üst ekstremite araştırmalarında genellikle düşük açısal hızların (60°/sn ve 180°/sn) tercih edilmesi nedeniyle (Hadzic, 2014) araştırmamızda üst ekstremite ölçümleri 60°/sn ve 180°/sn derece açısal hızlarda uygulanmıştır. Tüm ölçümler aynı kişi tarafından alınmıştır.

Oluşabilecek sakatlıkların önlenmesi amacı ile test öncesi tüm katılımcılara bir ısınma protokolü uygulanmıştır. Herbiri 6-8 tekrardan oluşan (omuz fleksiyonu, ekstansiyonu, abduksiyon, addüksiyon, internal rotasyon ve eksternal rotasyon) dinamik egzersizlerden oluşan 10 dakikalık ortak bir ısınma protokolü araştırmacı tarafından birebir yaptırılmıştır (Wang, 2004). Buna göre ısınma programında uygulanan hareketler sırasıyla şöyledir:

 Kollar omuzdan içe dairesel hareket 6 tekrar  Kollar omuzdan dışa dairesel hareket 6 tekrar  Öne Shrug hareketi 8 tekrar

 Geriye Shrug hareketi 8 tekrar  Flexion çift kol altarnate 6 tekrar  Extansion tek kol 6 sağ 6 sol tekrar

 Yukarıda baş üstünde çift kol germe 8-10 sn 3 tekrar  Abduction - adduction çift kol 6 tekrar

 Skapulaya tek kol uzanma 6 tekrar

 Öne sürkümdüksiyon çift kol antarnate 6 tekrar  Geriye sürkümdüksiyon çift kol antarnate 6 tekrar  El bisikleti ile 15 sağ ve 15 sol kol ileriye çevirme  Voleybol topu ile çift kol atış 6 tekrar

62

3.3.6.1. Omuz internal ve eksternal rotasyon izokinetik kuvvet ölçümü

Öncelikle ölçüme alınacak sporcuların yaş, boy ve vücut ağırlığı bilgileri

izokinetik kuvvet ölçüm cihazına kaydedilmiştir.

Ölçümlere başlamadan önce dinamometre ayarı için omuz adaptörü, göğüs ve pelvis kemeri, diz kemeri, dirsek dayama aparatı, bağlantı noktaları için sabitleyici aparatlar hazırlanmıştır. Dinamometre yüksekliği 11 birim, cihaz şaftı yere 90° açıda, makine eğimi 5°, sandalye sırt açısı 70° olarak ayarlanmıştır. Sandalyenin yüksekliği, dinamometreye uzaklığı, sandalyenin ileri-geri, dinamometrenin uzaklığı ve kol dayama aparatının uzunluk ayarı kişiden kişiye farklılık gösterdiği için test öncesi her sporcu için tek tek ayarlanıp kayıt altına alınmıştır. Bu şekide 8 hafta sonra yapılan ölçümlerde de aynı birebir uygulanması sağlanmıştır.

Stabilizasyon için dinamometre sandalyesinin sırt açısı 70° olarak ayarlanmıştır. Sporcular dinamometre sandalyesine dik oturur pozisyonda sırt ve belde boşluk bırakmadan yaslanmış, göğüs, pelvis ve quadriceps üzerinden sabitleyici kayışlar ile bağlanmıştır. Omuz eklemi ile dirsek eklemi ve dinamometre şaftının rotasyon ekseni aynı doğru üzerinde olacak şekilde omuz 90° abdüksiyonda ve dirsek 90° fleksiyonda distal uç elle tam kavranacak şekilde (Resim 3.3.) sabitlenmiştir (Adaş, 2008).

Dinamometrenin kalibrasyonu her sporcu için test öncesinde yapılmıştır. Test sırasında omuz internal rotasyonuna yönelik hareket açıklığı 0°-90°, eksternal rotasyonu hareket açıklığı ise 90°-0° şeklinde uygulanmıştır.

Tüm katılımcılar 60°/sn ve 180°/sn açısal hızlarda randomize olarak teste alınmıştır. Katılımcılara ölçüm yöntemini anlamaları için 3-5 kez submax tekrar yaptırılmıştır. 60° açısal hızda 5 tekrar ve 1 dk. dinlenme verildikten sonra ikinci ölçüm uygulanmıştır. Hızlar arasında 3 dk. dinlenme verilmiştir. Ardından 180° açısal hızda 10 tekrar ve 1 dk. dinlenme yapıldıktan sonra, ikinci ölçüm uygulanmıştır. Test sırasında sporcular sözle motive edilerek maksimal güçlerini kullanmaları için teşvik edilmişlerdir. Test sonuçlarından Peak Tork (PT), Ortalama Peak Tork, Peak Tork /Vücut Ağırlığı, Toplam İş gücü (TW), İnternal Rotasyon / Eksternal Rotasyon Oranı tespit edilmiştir (Düzgün, 2010).

63

Resim 3.5. Omuz izokinetik kuvvet ölçümü.