AraĢtırma amacını teĢkil eden araĢtırma sorularına cevap niteliğini de taĢıyan yarı yapılandırılmıĢ, yapılandırılmıĢ sorular, öğretmen formları, günlük soruları, yansıtma toplantısı soruları, eylem planı öncesi ve süresince uzman ve akademisyen görüĢleriyle elde edilmiĢtir. AraĢtırma kapsamında alan bilgisi ve nitel araĢtırma konularında uzman ve akademisyen görüĢlerine baĢvurulmuĢtur.
AraĢtırmanın her bir amacına yönelik olarak araĢtırmacı tarafından alanyazından yararlanılarak hazırlanan veri toplama araçları ve sorular, uzman ve akademisyenlerin görüĢleri neticesinde nihai haline ulaĢmıĢtır. I. evre ÖEPMTS ve II. evre ÖEPMTE sırasında kullanılan uygulamalar ve teknikler için alan uzmanlarının görüĢleri yanında
yıllar içerisinde araĢtırmacının katılımcı olduğu eğitimlerden faydalanılmıĢtır. AraĢtırma sürecinde de alan uzmanı kiĢilerin görüĢlerinden sürekli olarak yararlanılmıĢtır. Ayrıca özel eğitim alanında kullanılan güncel kaynaklardan veriler toplanarak araĢtırmacı tarafından karĢılaĢtırma yapılmıĢ ve geçerlilik güvenirlik tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır.
AraĢtırma sürecinde verilerin analizi düzenli olarak yapılmıĢ. III. evre öğretmen uygulama geliĢtirme süreci sırasında o haftanın verileri her uygulama sonrası betimlenmiĢ, böylelikle süreç elementlerinin birbiri ile olan iliĢkisinin irdelemenmesi sağlanmıĢtır. Mümkünlük dahilinde çalıĢma verileri uzmanlar ile paylaĢılıp revizasyon ve süreç odaklı bilgi paylaĢımında bulunulmuĢtur. Afyon Özel Eğitim Uygulama Okulu müdürü ve özel eğitim uzmanı Olcay Göçer ile sürekli iletiĢimde kalınarak özel eğitim ayağı güçlendirilmiĢtir. Ayrıca müzik terapist ve akademisyen olan Sayın Prof. Dr. Ayla Clark Varol (Amerika), Sayın Dr. Agniszka Rynkiewicz (Polonya) ve Sayın Tetiana Chernous (Ukrayna) ile sürekli etkileĢimde kalınarak pedagojik müzik terapi ayağı güçlendirilmiĢtir. Bu Ģekilde araĢtırmacının betimlemelerinin, sürecin ve çalıĢılan ortamın araĢtırmayı okuyanlar için daha rahat kavranabilmesine özen gösterilmiĢtir.
Süreç içerisinde eğitimde ve özel eğitimde gerçekleĢtirilmiĢ eylem araĢtırmalarına, bunun yanında konuya dair dokümantasyonlara ulaĢılmıĢ ve araĢtırmacı tarafından bir bibliyografya yapılarak bu çalıĢmalar kategorilendirilmiĢtir. Bu çalıĢmalardaki bilgilerin karĢılaĢtırılması ve sağlaması yapılarak araĢtırmanın I. ve II. evresini kapsayan 8 hafta ve araĢtırmanın III. evresini kapsayan 12 haftalık eylem sürecine dair yöntem geliĢtirilmesinde faydalanılmıĢtır.
AraĢtırma maddelerinin geliĢtirilmesi ve bu maddelerin geçerliliği ve güvenirliği konuyla ilgili alanda çalıĢan uzmanlara sunulmuĢ ve cümle listesi oluĢturulması istenmiĢtir. Zira eylem araĢtırmasında yapılan uygulamaların sürekli analiz edilerek bir sonraki sürece aktarımının gerekliliği neticesinde nitel araĢtırma konusunda uzman akademisyen görüĢlerine ihtiyaç duyulmaktadır. GörüĢ beyan eden akademisyenler YaĢar Üniversitesi (Ġzmir), Erciyes Üniversitesi (Kayseri), Southern Vermont Music Therapy NPO (Amerika), ve Osman Gazi Üniversitelerinde (EskiĢehir) görev yapmaktadır. Akademisyenler araĢtırmanın I. evre, II. evre, III. evre veri toplama araçlarının oluĢturulmasında ve her evre için oluĢturulan soru envanterlerinin geçerlilik ve güvenirliğinin sağlamasında gerek mail yolu, gerek telefon konuĢması, gerek kamera
görüĢmesi, gerekse yüz yüze olarak iletiĢim kurulmuĢtur. Akademisyen elde edilen bu listede alanyazından elde edilen soru havuzuna eklenerek benzer maddeleri çıkarılmıĢtır. Elde edilen yeni liste hem akademisyen hem de uzman görüĢlerine tekrar sunulmuĢtur. Uzman görüĢleri neticesinden araĢtırmacı tarafından nihai bir envanter elde edilmeye çalıĢmıĢtır.
Buna ek olarak Necmetttin Erbakan Üniversitesinden (Konya), farklı aralıklarla akademisyenlerin görüĢlerine baĢvurularak araĢtırmanın eylem süreci ve araĢtırmanın uygulama evreleri gerekli görüldüğü zaman düzeltmelere gidilmiĢtir ve araĢtırma nihai haline ulaĢmıĢtır.
Araştırmacının Konumu ve Deneyimi Hakkında Bilgiler: AraĢtırmacı araĢtırma sürecinde hem gözlemci hem de kendi çalıĢmalarını uygulamaya dahil etmesi bakımındanda uygulayıcı katılımcı konumundadır. AraĢtırmacının konu üzerindeki birikimi aĢağıda verilmiĢtir.
2008-2009 Avrupa Komisyonu Asistanlık (Staj) Programı: LLP:2009/2007- TR-70.
2010-2011 Grundtving Asistanlık programı: 2011-1-TR-Gru11-28059. Kapsamında “Specjalny Osrodek Szkolno-Wychowawczy” (Polonya) adlı özel eğitim kurumunda Dr. Agniszka Rynkiewicz‟in himayesinde müzik terapi asistanlığı,
2018 Nordoff-Robbins müzik terapi eğitimi, Uzman Dr. Simon Procter, Ġngiltere (Lviv Katolik Psikoloji Üniversitesi Sanat ve Müzik Terapi Bölümü- Ukrayna),
2018 Modül I. 2019 Modül II. 2020 Modül III. Orff müzik terapi eğitimi Uzmanı Tetiana Chernous. Ukrayna (Ana Yaratıcı Sanat ve Müzik Terapileri Derneği-Türkiye),
2017 Müzik ve hareket terapisti Christine Schönherr. Almanya. (Nitra Müzik Üniversitesi-Slovakya).
2018 Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Hizmet Ġçi Eğitim Programları Özel Eğitimde Duygu Bütünleme Terapisi Uygulayıcılığı Sertifika Program (Türkiye)
2018 Yine aynı kurumun; Özel Eğitim Uygulama ve YaklaĢımlar Sertifika Programı (Türkiye)
2019 Sağlık Bakanlığı GETAT Dair BaĢkanlığı Müzik Terapist Sertifika Programı (Türkiye)
AraĢtırma sırasında yapılan uygulamaların tamamında yıllar içerisinde; “Müzik Terapist Dr. Ayla Clark Varol, Amerika. Uzman Psikoterapist Müzik ve Sanat terapisti Tateiana Chernous, Ukrayna. Müzik Terapist Dr. Agnieszka Rynkiewicz, Polonya, Nordoff-Robbins Müzik Terapi Uzmanı Dr. Simon Procter, Ġngiltere. Orff-Schulwerk eğitmeni ve YaĢlılık Dönemi Müzik Terapi Uzmanı Christine Schönherr, Almanya.” atölyelerinden edinilen uygulama bilgileri birebir ya da araĢtırmacı tarafından amaca yönelik geliĢtirilerek kullanılmıĢtır.
Bunun yanında çalıĢmada meydana gelen öğretim programının güvenirliği için araĢtırmaya sözel olarak mail, görüntülü ve yüz yüze görüĢmelerle farklı ülkelerdeki müzik terapistleri ve eğitimde müzik terapi uzmanlarının bilgi birikimine baĢvurulmuĢtur. Müzik terapi seminer konuları ve öğretmen müzik terapi eğitimi içeriği ve verilerin hem özel eğitim hem de müzik terapi normlarına göre betimlenmesi için alanda çalıĢan müzik terapistlerden ve özel eğitim uzmanlarından (Bkz: Tablo 3.12) bir danıĢma grubu kurulmuĢ ve yararlanılmıĢtır.
Tablo 3. 12 Uzman görüĢme cetveli
Uzman/ Terapist Son GörüĢme Tarihi
Müzik Terapist, Dr. Ayla Clark Varol, Amerika. 11.10.2018
Müzik Terapist, Dr. Agnieszka Rynkiewicz, Polonya. 05.04.2009 Uzman Psikoterapist, Müzik ve Sanat terapisti, Tateiana Chernous, Ukrayna. 14.09.2019
Özel eğitim Uzmanı, Olcay Göçer, Türkiye. 30.06.2018
Pediatri ve özel eğitim Psikoloğu, Ecer Seçer, Türkiye. 15.05.2018
Tablo 3. 12 Uzman görüşme cevtveli: Yukarıdaki tabloda uzmanlarla araĢtırma için yapılan son görüĢme tarihine yer verilmiĢtir.
Bu araĢtırmada yer alan soru envanteri Büyüköztürk vd. (2014, s. 124-172)'nin anket geliĢtirme aĢamalarına göre hazırlamıĢtır. Soruların geçerlilik güvenirlikte ise Büyüköztürk vd. (2014, s. 106)'nin test geliĢtirme aĢamalarından amacın belirlenmesi, ölçek amacının belirlenmesi, madde havuzunun oluĢturulması, anlaĢırlık ve uzman görüĢü alma aĢamaları benimsenmiĢtir.
1. Amaca İlişkin Veri Toplama Araçlarının Geçerlik ve Güvenirliği: AraĢtırmanın birinci amacını ve I. evresini oluĢturan (ÖEPMTS) Seminer sürecinde çalıĢma gurubunun, özel eğitim alanında uygulanan müzik terapi çalıĢmaları hakkında görüĢlerinin tespit edilmesi amaçlanmıĢ. Bu doğrultuda alanyazın taramasıyla 100 soruluk bir havuz oluĢturulmuĢ, uzman ve akademisyen görüĢlerine dayanarak havuz 50 soruya çekilmiĢtir. OluĢturulan bu havuzdan likert tipi tutum envanteri geliĢtirilmiĢ ve bu envanter özel eğitim ve müzik terapi uzmanlarının görüĢlerine sunulmuĢtur (Bkz: Tablo 3.12). Uzmanlardan alınan nihai dönütlerle 30 soruluk bir envanter elde edilmiĢtir. Seminer süreci ve çalıĢma grubu göz önünde tutularak 30 soru araĢtırmacının bilgi/birikim süzgecinden de geçirilmiĢtir. Sonuç itibari ile 28 betimleyici likert tipi soruya ulaĢılmıĢtır. Anket geliĢtirme ve uygulama sürecinde Büyüköztürk vd. (2014, s. 125)'nin geliĢtirdiği anket geliĢtirme süreci takip edilmiĢir.
4 aĢamadan oluĢan süreç Ģu Ģekildedir:
Problem tanımlama, amaç ve soruların belirlenmesi, Maddelerin yazılması, taslak bir formun oluĢturulması,
Akademisyen görüĢlerinin alınması, uzman görüĢlerinin alınması, Son Ģekil, incelemelerle anketin son Ģeklinin verilmesi.
Seminere katılan I. evre çalıĢma grubundan elde edilen görüĢler bilgi/durum tespitine dayalı olarak çözümlenmiĢ ve betimlenmiĢtir. AraĢtırmanın birinci amacına yönelik üçlü likert tipinde hazırlanmıĢ betimsel yönergelerle öğretmenlerin, müzik terapiye bakıĢ açıları ve MTU'ın etkisine yönelik yeterlilik tespitine dayalı sorular Ek.1'de sunulmuĢtur.
2. Amaca İlişkin Veri Toplama Araçlarının Geçerlik ve Güvenirliği: AraĢtırmanın ikinci amacını II. evresini oluĢturan (ÖEPMTE) eğitim öncesinde çalıĢma
grubunun özelikleri, yeterlilikleri, ilgi alanları ve beklentilerinin tespit edilmesi amaçlanmıĢtır. Bu doğrultuda alanyazın taramasıyla bir soru havuzu oluĢturulmuĢ, uzman ve akademisyen görüĢlerine sunulmuĢtur. GörüĢler neticesinde iki çizelge elde edilmiĢtir. Birinci çizelge öğretmen yeterlilik tespiti, ikincisi öğretmenlerin tanımlanması üzerine oluĢturulmuĢtur. OluĢturulan bu çizelgelerden birinci likert tipi envanter geliĢtirilerek elde edilmiĢtir. Ġkinci çizelge ise açık uçlu kiĢisel betimlemelere dayanan bir envanterden oluĢmaktadır. Elde edilen bu iki envanter özel eğitim ve müzik terapi uzmanlarının görüĢlerine de sunulmuĢtur (Bkz: Tablo 3.12). Bu gruptan alınan nihai dönütlerle çizelgeler nihai halini almıĢtır. Eğitime katılan II. evre çalıĢma grubundan elde edilen görüĢler bilgi/durum tespitine dayalı olarak çözümlenmiĢ ve betimlenmiĢtir (Bkz: 3.3.1). AraĢtırmanın ikinci amacına yönelik hazırlanmıĢ betimleyici çizelgelerle öğretmenleri tanımlamaya dayalı sorular Ek.2'de sunulmuĢtur.
3. Amaca İlişkin Veri Toplama Araçlarının Geçerlik ve Güvenirliği: AraĢtırmanın II. evresi dahilinde araĢtırmanın üçüncü amacını oluĢturan (ÖEPMTE) eğitim sonrasında çalıĢma grubunun mesleki geliĢimi, kazanımları ve verilen 6 haftalık eğitimin niteliğinin tespit edilmesi amaçlanmıĢtır.
Buna göre soruların oluĢturulmasında aĢağıda yer alan geliĢtirme aĢamaları kullanılmıĢtır:
Amacın belirlenmesi, Hedef kitlenin belirlenmesi,
Tespit edilmek istenilen özelliklerin belirlenmesi, (özyeterlilik, beceri gibi odaklanılan kavramların yapılarının belirlenmesi)
Madde havuzunun oluĢturulması, en uygun maddelerin tespiti için literatür taraması ve uzman görüĢleri,
Verilerin nasıl elde edileceğinin açıklanması, (görüĢme mi, gözlem mi gibi veri toplama araçlarının belirlenmesi)
Maddelerin dil açısından anlaĢırlığın incelenmesi,
Uzman görüĢleri alınarak veri toplama maddelerinin değerlendirilmesi ve ölçülmesi (Büyüköztürk vd, 2014, s. 105-106). Bu aĢamalar araĢtırmanın bütün amaçlarına uygun olarak düzünlenmiĢ ve uygulanmıĢtır.
Bu doğrultuda alanyazın taramasıyla 20 soruluk bir havuz oluĢturulmuĢ, uzman ve akademisyen görüĢleriyle elde edilen maddelerin benzerleri çıkartılıp havuz 28 soruya yükselmiĢtir. Elde edilen bu envanter yine akademisyen görüĢleri alınarak 14 açık uçlu sorudan oluĢan nihai haline gelmiĢtir. Eğitime katılan II. evre çalıĢma grubundan elde edilen görüĢler durum tespitine dayalı olarak betimlenmiĢtir (Bkz: 3.3.2). AraĢtırmanın üçüncü amacına yönelik hazırlanmıĢ eğitim ve eğitim uygulamaları değerlendirme formu soruları Ek.4'te sunulmuĢtur.
4. Amaca İlişkin Veri Toplama Araçlarının Geçerlik ve Güvenirliği: AraĢtırmanın dördüncü amacı ve III. evresini oluĢturan 12 haftalık eylem süreci boyunca çalıĢma grubunun mesleki geliĢim süreci mercek altına yatırılmıĢtır. Bu doğrultuda yerli ve yabancı kaynaklara ulaĢılmıĢtır. Soruların çarpıcı ve birbirleri ile benzerlik teĢkil etmemesi adına araĢtırmacı tarafından yoğun bir çaba sarf edilmiĢtir. Elde edilen verilerin günlüklere ve yansıtma toplantılarına mantıklı Ģekilde yerleĢtirmek için aĢırı özen gösterildiği düĢünülmektedir. Zira sürecin öğretmenler için karmaĢıklaĢtırılmaması en birincil hedef olmuĢtur. AraĢtırmacı tarafından elde edilen soru envanteri uzman ve akademisyenlerin ayrı ayrı görüĢlerine sunulmuĢ ve görüĢler neticesinde nihai haline gelmiĢtir. Öğretmen uygulamalarını kapsayan III. evre çalıĢma grubundan elde edilen veriler durum tespitine dayalı olarak titizlikle ve tarafsızca betimlenmiĢtir (Bkz: 3.3.3). AraĢtırmanın üçüncü amacına yönelik hazırlanmıĢ envanterler Ek.4, Ek.5, Ek.7, Ek.8, Ek.9'da sunulmuĢtur.
Buna göre; araĢtırmada kullanılan farklı veri kaynakları, veri toplama araçları, uzman görüĢleri ve akademik dönütler bir seneye yayılan geniĢ bir zamanda hazırlanmıĢtır. Böylece araĢtırmanın geçerliliği ve güvenirliğinin sağlanması ve veri çeşitliliği kuralına (Yıldırım ve ġimĢek, 2005, s. 94) uyularak sürecin farklı değerlendirilmesi için çalıĢılmıĢtır. Bu Ģekilde gerekli etik önlemlerin alındığı düĢünülmektedir.