Veri Toplama Araçları

Araştırmanın veri toplama aşamasında, katılımcıların demografik bilgileri ile eği-tim ve çalışma yaşamlarına ilişkin soruların bulunduğu, araştırmacı tarafından geliştiril-miş olan Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Bununla birlikte araştırmada, psikolojik da-nışmanların etkili danışman niteliklerinin belirlenebilmesi amacı ile İkiz ve Totan (2014, s. 269-279) tarafından geliştirilen Etkili Psikolojik Danışman Niteliklerinin Değerlendi-rilmesi Ölçeği; psikolojik sermayeye ilişkin yapıyı ölçmek amacıyla Akçay (2011a, s.

115-124) tarafından Türkçeye uyarlanan Psikolojik Sermaye Ölçeği; iş yaşamında öznel iyi oluşun ölçülebilmesi amacı ile Eryılmaz ve Doğan (2012, s. 49-55) tarafından Türk-çeye uyarlanmış olan Utrecht İşe Bağlılık Ölçeği ve iş yaşam kalitesinin ölçülebilmesi amacı ile Yeşil vd. (2010, s. 111-117) tarafından Türkçeye uyarlaması yapılmış olan Ça-lışanlar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği kullanılmıştır.

3.3.1. Kişisel bilgi formu

Kişisel bilgi formu, araştırmanın örneklemini oluşturmakta olan psikolojik danış-manların demografik özellikleri ile çalışma yaşamlarına ilişkin birtakım bilgilerin alına-bilmesi amacı ile araştırmacının kendisi tarafından hazırlanmıştır. Katılımcılara ilişkin

77

özelliklerin belirlenebilmesi amacı ile oluşturulmuş olan bu formda katılımcının cinsiyeti, yaşı, öğrenim durumu, deneyimi, meslek hayatında süpervizyon alıp almadığı ve kişisel olarak psikolojik danışma/psikoterapi sürecinden geçip geçmediğine ilişkin sorular bu-lunmaktadır.

3.3.2. Etkili psikolojik danışman niteliklerini değerlendirme ölçeği

Etkili Psikolojik Danışman Niteliklerini Değerlendirme Ölçeği, İkiz ve Totan (2014, s. 269) tarafından, bir psikolojik danışmanın genel olarak sahip olması gereken niteliklerin belirlenebilmesi ve psikolojik danışmanların etkililiklerinin ölçülebilmesi amacı ile geliştirilmiştir. Ölçek dahilinde Cormier ve Cormier (1991) tarafından etkili yardım eden özellikleri olarak belirtilmiş olan entelektüel yeterlilik, enerji, esneklik, des-tekleyici olmak, iyi niyet ve öz farkındalık özelliklerinin ölçülmesi amaçlanmaktadır (Akt., İkiz ve Totan, 2014, s. 271).

Etkili psikolojik danışman niteliklerini değerlendirme ölçeği, entelektüel yeterli-lik, enerji, esnekyeterli-lik, destekleyici olmak, iyi niyet ve öz farkındalık olmak üzere 6 alt bo-yuttan oluşmaktadır. Ölçek dahilinde, entelektüel yeterlilik alt boyutunu ölçmekte olan 8 madde (1-2-3-4-5-6-7-8); enerji alt boyutunu ölçmekte olan 4 madde (9-10-11-12); es-neklik alt boyutunu ölçmekte olan 4 madde (13-14-15-16); destekleyici olmak alt boyunu ölçen 3 madde (17-18-19); iyi niyet alt boyutunu ölçen 4 madde (20-21-22-23) ve öz farkındalık alt boyunu ölçen 3 madde (24-25-26) bulunmaktadır. Toplam 26 maddeden oluşan ölçek; likert tipindedir ve beşli derecelendirme (1=Beni hiç nitelemiyor, 5=Beni tamamen niteliyor) ile puanlanmaktadır. Ölçekte ters kodlanan madde bulunmamaktadır (İkiz ve Totan, 2014, s. 272).

Araştırmada nihai forma ulaşmak amacıyla, hazırlanan deneme formunda, kuram-sal modelin 26 işaret değişkeni, 26 madde halinde, bir devlet üniversitesinde öğrenim görmekte olan psikolojik danışman adaylarına uygulanması yoluyla bir pilot çalışma ger-çekleştirilmiştir (İkiz ve Totan, 2014, s. 272).

394 psikolojik danışman üzerinde yürütülen ölçek geliştirme çalışmasında, 6 fak-törlü kuramsal modelin istatistiksel olarak test edilmesi amaçlanmış; bu doğrultuda ölçe-ğin yapı geçerliliölçe-ğinin saptanması amacı ile ikinci düzey doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yapılması uygun görülmüştür. DFA analizleri sonucunda ölçüm modelinin doğrulandığı görülmüştür. Ölçeğin güvenirliğinin incelenmesi amacı ile iç tutarlılık ve test-tekrar test analizleri yapılmıştır. Ölçeğin tamamı için bulunan iç tutarlılık katsayıları toplam için .90 olarak bulunurken; entelektüel yeterlikte .80, enerjide.73, esneklikte .70, destekte .78, iyi

78

niyette .63 ve öz-farkındalıkta .79 olarak belirlenmiştir. Ölçeğin güvenirliğinin belirlen-mesi üzerine yapılan test-tekrar test çalışması dahilinde ölçek, 36 psikolojik danışmana 3 hafta ara ile uygulanmıştır. Test-tekrar test güvenirlik katsayısı ölçeğin tümü için .75 ola-rak bulunurken; entelektüel yeterlikte .78, enerjide.77, esneklikte .72, destekte .68, iyi niyette .67 ve öz-farkındalıkta .75 olarak belirlenmiştir. Ölçeğin iç tutarlılık ve test-tekrar test katsayıları itibari ile yeterlilik göstermesi üzerine madde toplam korelasyonları

%27’lik alt-üst gruplarda madde ayır ediciliği incelenmiş ve tüm maddelerin psikometrik açıdan yeterli olduğu belirtilmiştir (İkiz ve Totan, 2014, s. 272-275).

Bu çalışmada Etkili Psikolojik Danışman Niteliklerinin Değerlendirilmesi Ölçe-ğine ilişkin güvenirlik analizleri yapılmıştır. Bu doğrultuda ölçeğe ilişkin güvenirlik ana-lizleri sonucunda; Etkili Psikolojik Danışman Niteliklerini Değerlendirme Ölçeği genel güvenirlik değeri (Alpha) .92 olarak bulunmuştur. Bu değerin .70’in üzerinde olduğu du-rumlarda genel olarak ölçeğin güvenilir olduğu kabul edilmektedir (Sipahi, Yurtkoru ve Çinko, 2010, s. 124). Dolayısı ile ölçeğin genelinin güvenilir bir yapıda olduğu söylene-bilmektedir.

3.3.3. Psikolojik sermaye ölçeği

Psikolojik Sermaye Ölçeği, Luthans vd. (2007, s. 554) tarafından, öz yeterlilik, umut, iyimserlik ve esneklik ile karakterize edilmekte olan psikolojik sermayeyi ölçek amacıyla geliştirilmiştir. Akçay (2011a, s. 115-124) tarafından Türkçeye uyarlaması ya-pılmış olan ölçek; öz yeterlilik, umut, iyimserlik ve esneklik olmak üzere 4 alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçekte, her alt boyutu ölçmekte olan 6; toplamda 24 madde bulunmakta-dır. Öz yeterlilik 1, 2, 3, 4, 5 ve 6; umut 7, 8, 9, 10, 11, 12; esneklik 13, 14, 15, 16, 17, 18 ve iyimserlik 19, 20, 21, 22, 23 ve 24. maddeler aracılığı ile ölçülmektedir. Likert tipinde olan ölçek beşli derecelendirme (1= Beni hiç tanımlamıyor, 5= Beni çok iyi tanımlıyor) ile puanlanmaktadır. Ölçekte bulunan 13, 20 ve 23. maddeler tersine puanlama yapılması gerekmekte olan maddelerdir.

Akçay (2011a, s. 116-124) tarafından, 50 kişi üzerinde yürütülen pilot çalışmada ölçeğin güvenirliğinin incelenmesi amacıyla yapılan analizler sonucunda, ölçeğin tamamı için bulunan Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .91 olmakla birlikte; öz yeterlilik, umut, esneklik ve iyimserlik alt boyutları için sırası ile .94, .94, .91 ve .91 olarak tespit edilmiş-tir.

79

Ölçeğin geçerlik ve güvenirliğinin daha geniş çaplı bir örneklem üzerinde belirle-nebilmesi amacı ile, Akçay (2014, s. 74-80) tarafından 317 kişi üzerinde yapılan çalış-mada ise, yapılan günevirlik analizleri sonucunda ölçeğin tamamı için bulunan Cronbach alfa değeri .97’dir. Bunun yanında, psikolojik sermaye ölçeğinin alt boyutlarına ilişkin güvenilirlik katsayıları; öz yeterlilik, umut, esneklik ve iyimserlik alt boyutları için sırası ile .94, .87, .82, ve .82 olarak hesaplanmıştır. Ölçeğin test-tekrar test güvenirliğinin belir-lenebilmesi amacı ile, ölçek, 317 katılımcıya üç hafta ara ile 2 kez uygulanmış; yapılan iki uygulama arasında ölçeğin alt boyutlarına ilişkin korelasyon katsayıları; öz yeterlilik için 0,93 (p<0,01), umut için 0,89 (p<0,01), iyimserlik için 0,83 (p<0,01), esneklik için 0,82 (p<0,01) olarak elde edilmiştir. Ölçeğe ilişkin yapılan faktör analizi doğrultusunda esneklik boyutunda yer alan 17. madde ile iyimserlik boyutunda yer alan 19. maddenin az bir farkla başka kategorilere ait olduğu tespit edilmiş; bununla birlikte aradaki farkın çok yüksek olmaması doğrultusunda her iki madde de kendi kategorisine dahil edilmiştir.

Sonuç itibari ile ölçeğin, orijinal ölçekte olduğu gibi 4 faktörlü yapısını koruduğu belir-tilmiştir.

Bu çalışmada Psikolojik Sermaye Ölçeğinin güvenirliğinin belirlenmesine ilişkin yapılan analizler sonucunda ölçeğin genel güvenirlik değeri (Alpha) .90 olarak bulun-muştur. Bu değerin .70’in üzerinde olduğu durumlarda genel olarak ölçeğin güvenilir ol-duğu kabul edilmektedir (Sipahi, Yurtkoru ve Çinko, 2010, s. 124). Dolayısı ile ölçeğin genelinin güvenilir bir yapıda olduğu söylenebilmektedir.

3.3.4. Çalışanlar için yaşam kalitesi ölçeği

Çalışanlar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeği (The Professional Quality of Life Scale- ProQOL), Stamm (2005, s. 4) tarafından, çalışanların iş yaşam kalitelerinin ölçülebilmesi amacıyla geliştirilmiştir. Ölçek Yeşil vd. (2010, s. 111) tarafından Türkçeye uyarlanmış-tır. Ölçek, mesleki tatmin, eşduyum yorgunluğu ve tükenmişlik olmak üzere 3 alt boyut-tan oluşmaktadır. Ölçekte, her alt boyutu ölçmekte olan 10; toplamda 30 madde bulun-maktadır. Mesleki tatmin alt boyutu 3, 6, 12, 16, 18, 20, 22, 24, 27, 30; eşduyum yorgun-luğu alt boyutu 2, 5, 7, 9, 11, 13, 14, 23, 25, 28 ve tükenmişlik alt boyutu 1, 4, 8, 10, 15, 17, 19, 21, 26, 29. maddeler aracılığı ile ölçülmektedir. Likert tipinde ve altılı derecelen-dirme (0=Hiçbir zaman, 5=Çok sık) ile puanlanmaktadır. Ölçekte bulunan 1, 4, 15, 17 ve 29. maddeler ters kodlanmaktadır (Yeliş vd., 2010, s. 112).

100 sağlık çalışanı üzerinde yürütülen uyarlama çalışmasında ölçeğin güvenirli-ğinin incelenmesi amacıyla yapılan analizler sonucunda, ölçeğin tamamı için bulunan

80

Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .84 olmakla birlikte; mesleki tatmin, eşduyum yorgun-luğu ve tükenmişlik alt boyutları için sırasıyla .81, .83 ve .62 olarak tespit edilmiştir. Öl-çeğin geçerliliği, Şahin ve Durak (1994, s. 44) tarafından Türkçeye uyarlanmış olan Kısa Semptom Envanteri ile Ergin (1992) tarafından Türkçeye uyarlanmış olan Tükenmişlik Envanteri ile olan korelasyonlarına bakılarak incelenmiştir. Çalışanlar için yaşam kalitesi ölçeğinin diğer ölçeklerle olan korelasyon değerleri, Tükenmişlik Ölçeği için r =.39 (p<.01), Kısa Semptom envanteri için r =.40 (p<.01) olarak bulunmuş ve ölçek, dışsal geçerlilik açısından yeterli bulunmuştur (Yeşil vd., 2010, s. 114-115).

Bu çalışmada Çalışanlar İçin Yaşam Kalitesi Ölçeğinin güvenirlik değerleri ince-lenmiştir. Bu doğrultuda ölçeğe ilişkin güvenirlik analizleri sonucunda ölçeğin genel gü-venirlik değeri (Alpha) .79 olarak tespit edilmiştir. Çalışanlar İçin Yaşam Kalitesi Ölçe-ğinin alt boyutlarına ilişkin güvenirlik değerleri (Alpha) incelendiğinde ise; mesleki tat-min .87, eşduyum yorgunluğu .87 ve tükenmişlik .68 olarak bulunmuştur. Bu değerin .70’in üzerinde olduğu durumlarda genel olarak ölçeğin güvenilir olduğu kabul edilmekle birlikte; alt ölçeklerde bulunan soru sayısının sınırlı olması durumunda .60 değeri de gü-venirlik sınırı olarak alınabilmektedir (Sipahi, Yurtkoru ve Çinko, 2010, s. 124). Bu doğ-rultuda ölçek genelinin ve alt boyutlarının güvenilir bir yapı sergilediğini söylemek müm-kündür.

3.3.5. Utrecht işe bağlılık ölçeği

Utrecht İşe Bağlılık Ölçeği (Utrecht Work Engagement Scale-UWES), Schaufeli ve ark. (2002, s. 71) tarafından, çalışanların işe bağlılıklarını ölçebilmek amacıyla geliş-tirilmiştir. Ölçek, Eryılmaz ve Doğan (2012, s. 49) tarafından Türkçeye uyarlanmıştır.

Ölçek, işe istek duyma (vigor), işe adanma (dedication) ve işe yoğunlaşma (absorption) olmak üzere 3 alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçekte, işe istek duyma alt boyutunu ölçmekte olan 6 madde (1-4-8-12-15-17); işe adanma alt boyutunu ölçmekte olan 5 madde (2-5-7-10-13) ve işe yoğunlaşma alt boyutunu ölçmekte olan 6 madde (3-6-9-11-14-16) bulun-maktadır. Toplam 17 maddeden oluşan ölçek, likert tipinde ve beşli derecelendirme (1=Hiç uygun değil, 5=Tamamen uygun) ile puanlanmaktadır. Ölçekte ters kodlanan madde bulunmamaktadır. Ölçekten alınan yüksek puanlar, işe bağlılığın yüksek olduğu belirtmektedir (Eryılmaz ve Doğan, 2012, s. 51-53).

312 çalışan üzerinde yürütülen uyarlama çalışmasında, ölçeğin yapı geçerliliğinin saptanması amacı ile yapılan doğrulayıcı faktör analizi (DFA) sonucunda, ölçeğin 3 fak-törlü yapısı, Türk çalışanlar üzerinde doğrulanmıştır. Bununla birlikte ölçek maddelerinin

81

toplam puanı yordama gücünün saptanması amacıyla yapılan madde analizi sonuçlarına göre, madde toplam korelasyon değerleri; işe istek duyma alt boyutu için .48 ile .71 ara-sında; işe adanma alt boyutu için .63 ile .72 arasında ve işe yoğunlaşma alt boyutu için .49 ile .69 arasında değişmekte olduğu tespit edilmiştir. Bu doğrultuda ölçek maddeleri-nin, dahil oldukları alt boyutları yeterli düzeyde temsil ettikleri belirtilmiştir. Ölçeğin gü-venirliğinin incelenmesi amacı ile iç tutarlılık ve test-tekrar test analizleri yapılmıştır. Öl-çeğin tamamı için bulunan Cronbach alfa güvenirlik katsayısı .94 olmakla birlikte; işe istek duyma, işe adanma ve işe yoğunlaşma alt boyutları için sırasıyla .87, .87 ve .84 olarak tespit edilmiştir. Ölçeğin güvenirliğinin belirlenmesi üzerine yapılan test-tekrar test çalışması dahilinde ölçek, 31 çalışana 1 ay ara ile uygulanmıştır. Test-tekrar test gü-venirlik katsayısı ölçeğin tümü için .85; işe istek duyma, işe adanma ve işe yoğunlaşma alt boyutları için sırasıyla .89, .80 ve .69 olarak bulunmuştur (Eryılmaz ve Doğan, 2012, s. 51-53)

Bu çalışmada İşe Bağlılık Ölçeğinin güvenirlik değerleri incelenmiştir. Bu doğ-rultuda ölçeğe ilişkin güvenirlik analizleri sonucunda ölçeğin genel güvenirlik değeri (Alpha) .95 olarak tespit edilmiştir. Bu değerin .70’in üzerinde olduğu durumlarda genel olarak ölçeğin güvenilir olduğu kabul edilmektedir (Sipahi, Yurtkoru ve Çinko, 2010, s.

124). Bu doğrultuda ölçek genelinin ve alt boyutlarının güvenilir bir yapıda olduğu söy-lenebilmektedir.