Anket Sorularının Oluşturulması

Soru formunun geliştirilmesinde konu ile ilgili literatür ve geçmiş çalışmalardan yararlanılmıştır. Soruların hazırlanmasında ölçülmek istenen değişkenler, anketi yanıtlayanlar ve analiz aşamasında kullanılması planlanan istatistiksel yöntemler göz önüne alınmıştır. Soru formunun ölçülmek isteneni tam ve gerçekçi bir şekilde ölçmesini sağlamak üzere bir takım gereklilikler ortaya koyulmuştur. Bu gereklilikler soru formunun geçerliliği ve güvenilirliği ile ilgilidir. Araştırma için geçerlilik (validity) kavramı; araştırma sonucunda elde edilen verilerin doğruluğu ve araştırmanın ölçülmek isteneni ölçüp ölçmediğini saptamak olarak tanımlanabilmektedir. Diğer bir deyişle, ölçümde doğru şeyi mi ölçüyoruz sorusuna yanıt aramaktadır. Geçerlilik ölçümleri temelde mantıksal (logical) ya da içerik (face), içsel ya da kriter (criterion) ve yapısal (construct) geçerlilik olarak üç grupta incelenmektedir (Sekaran 2002, 205; Erdoğan 1998, 115). Hazırlanan soru formunun içerik geçerliliği için, hazırlanan her bir sorunun konuyu ve araştırma hipotezlerini sorgulayabilecek yapıda olmasına dikkat edilmiştir. Bunun yanında, hazırlanan soru formunun ölçme amacına uygunluğunu saptamak üzere uzman görüşlerinin alınması gerekmektedir (Yüksel ve Yüksel 2004, 72). Bunun için, sektörde görev alan 4 üst kademe yönetici ve farklı dal ve derecelerdeki 8 akademisyenle görüşülmüştür. Alınan bu fikirler doğrultusunda soru formu tekrar tekrar düzenlenmiştir. İçsel geçerlilik için, hazırlanan soru formu içeriği eleştirel gözle bakılarak soru grubunun elde edebileceği sonuçların gerçeği yansıtıp yansıtmayacağı diğer bir deyişle, değişkenlerin sonucu açıklama yeteneği göstermesine dikkat edilmiştir. Yapısal geçerlilik için ise, soru formunun tasarımının gerçekten yapmak istediğimiz araştırmayı temsil etmekte midir sorusuna yanıt aramaktadır. Bu kapsamda, soru formu ölçüm unsurlarının birbirleri ve her bir ölçünün diğer ölçümlerle kuramsal bakımdan anlamlı olup olmadığı sorgulanarak düzenlenmiştir.

Belirtilen bu üç geçerlilik grubu dışında dikkate alınması gereken diğer bir geçerlilik unsuru da dış ya da dışsal geçerliliktir. Dışsal geçerlilik, araştırma sonuçlarının genellenebilirliğini anlatmaktadır. Bunun için örnekleme grubunun ana kütleyi temsil yeteneğinin dikkate alınması, pilot ya da kontrol grubu çalışmaları ile sağlanmaktadır (Yüksel ve Yüksel 2004, 72). Bu kapsamda, örnekleme grubunun ana kütleyi temsil edebilecek sayıda seçilmesine dikkat edilmiş ve pilot test uygulaması yapılmıştır.

Güvenilirlik (reliability) kavramı ise; bir test ya da ölçeğin ölçmek istediği şeyi tutarlı ve istikrarlı bir şekilde ölçme derecesi olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir deyişle, yapılan araştırma sonuçlarının farklı ya da aynı araştırmacılar tarafından aynı kişilerle farklı bir zamanda yapıldığında aynı sonuçları verip vermemesi ile ilgilidir (Altunışık vd. 2002, 106). Bir araştırmanın güvenilirlik derecesini ölçmek için farklı yöntemler geliştirilmiştir. Güvenilirlik ölçümleri istatistiksel yöntemlerden yararlanılarak yapılmaktadır. Bu ölçümler, test – yeniden test, ikiye bölme, tek- çift, birimler arası tutarlılık, paralel form ve değerlendiriciler arası güvenilirlik gibi yöntemlerden yararlanılarak yapılmaktadır (Kalaycı vd. 2005, 405; Sekaran 2002, 205; Erdoğan 1998, 118). Güvenilirliği saptamak için en iyi yöntem test ve tekrar test olarak adlandırılan güvenilirlik tekniğidir. Ancak bu uygulamanın iki farklı zaman diliminde (birkaç hafta ile 6 ay arası) ve aynı örnekleme grubuna yapılması gerekliliği nedeniyle alan ya da benzer denekler örneklemesi (survey) araştırması için uygun olmamaktadır. Bu teknik genel olarak deneysel araştırmalar için uygunluk göstermektedir (Sekaran 2002, 205; Erdoğan 1998, 118). Bu nedenle Sosyal Bilimler araştırmalarında sıkça kullanılan bir teknik olan ve birimler arası tutarlılığı dikkate alan alpha modeli tercih edilmiştir ve güvenilirlik düzeyi için Cronbach’s Alpha katsayısı dikkate alınmıştır. Bu gerekliliklerin yanı sıra, araştırmanın güvenilirliğini arttırmak için, çapraz kontrol sorularından yararlanılmıştır. Anket formunun hazırlanmasında, yanıtlayıcıları sıkmamaya, yanıtlayıcılar açısından kolay anlaşılır bir yapıda olmasına, sayfa düzenine ve sayfaların ekonomik kullanımına özen gösterilmiştir.

Anket formu tanıtım ve irtibat adresinin verildiği başlangıç ve sonuç bölümü dışında üç bölüme ayrılmıştır. Başlangıç bölümünde her anket formunda olduğu gibi konuyu belirten bir başlıkla birlikte, anket formunu yanıtlayacak olan kişileri bilgilendirmek amacı ile araştırmanın ne amaçla yapıldığı, araştırmacının bağlı olduğu kurum ve araştırma sonuçlarının hangi amaçla kullanılacağı hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca araştırma konusunun anlaşılması ve anket formundaki soruların rast gele ya da bilinçsizce yanıtlanmamasını sağlamak üzere konunun genel kabul görmüş anlaşılır bir tanımı yapılmış ve anlaşılmasını kolaylaştırmak için bir takım örnekler verilerek yanıtlayıcıların takip eden bölümlerdeki sorular için hazırlanması amaçlanmıştır.

Birinci bölümde, otel işletmelerindeki DKK ile ilgili bilgilerin elde edilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, ilk dokuz soruda nominal ölçek, onuncu soruda ise, likert tipi aralıklı ölçek kullanılmıştır. Birinci soruda; otel işletmelerinde bulunan faaliyet alanlarının hangilerinin yöneticiler tarafından kritik öneme sahip olduğu ve DKK için konu edilmemesi gerekliliği ile ilgili görüşlerini belirlemek amaçlanmıştır. Bunun için yirmi bir faaliyet alanı belirtilmiş bununla birlikte diğer seçeneği ilave edilerek atlanabilecek ya da ek faaliyet olabileceği olasılığı göz önüne alınmıştır. İkinci soruda, DKK’nın yanıtlayıcılar tarafından stratejik bir karar olarak görülüp görülmediği saptanmaya çalışılmıştır. Üçüncü soruda otel işletmesinde herhangi bir faaliyet için DKK’dan yararlanıp yararlanılmadığı sorularak DKK’dan yararlanan otel işletmeleri ile DKK’dan yararlanmayan otel işletmelerinin ayrımı yapılmakta ve DKK’ dan yararlanan işletme yöneticisi yedinci soruya yönlendirilmektedir.

Dördüncü soruda ise, şu anda DKK’dan yararlanmayan ancak daha önce yararlanmış ve bırakmış olan otel işletmeleri ve bırakma nedenlerinin saptanması amaçlanmıştır. Beşinci soruda, DKK’dan yararlanmayan otel işletmelerinin yararlanmama neden ya da nedenlerini belirlemek üzere on üç çoktan seçmeli ve bir açık uçlu olmak üzere toplam on dört seçenek oluşturulmuştur. Altıncı soruda, DKK’dan yararlanmayan işletmelerin gelecekte yararlanıp yararlanmama konusunda düşünceleri saptanmaya çalışılmıştır. Yedinci soruda, daha önce belirlenmiş yirmi bir faaliyet alanı ve diğer seçeneği ile hangi faaliyet alanlarında DKK’ya gidildiği belirlenmeye çalışılmıştır. Sekizinci soruda, DKK’ya konu olan faaliyetlerin hangi amaç ya da amaçlarla dışarıdan bir işletmeye verildiği on üç çoktan seçmeli ve diğer seçenekli soru grubu ile belirlenmeye çalışılmıştır. Dokuzuncu soruda, yapılan DKK’nın maliyetler üzerindeki etkileri dört seçenekli çoktan seçmeli bir soru ile saptanmaya çalışılmıştır.

Onuncu soruda ise, DKK yapılan alanların yanıtlayıcı tarafından belirtilerek hangi faaliyetin finansal performansa ne kadar etki yaptığının beşli likert tipi aralıklı ölçek ile ölçülmesi amaçlanmıştır.

İkinci bölümde, DKK yapan ya da yapmayan otel işletmeleri ayrılmaksızın yöneticilerinin DKK hakkındaki görüşlerini belirlemek amacıyla yönetsel, örgütsel, hizmet ve maliyet etkileri olmak üzere dört grupta toplam 27 ifadenin yer aldığı bağımsız değişken grubu ile 6 ifadenin yer aldığı bağımlı değişkenler grubu için 7’li

likert tipi ölçek kullanılmıştır. Likert tipi ölçeklerin hazırlanmasında yanıtlayıcının ifadeleri okumakta ve yanıtlamakta gösterdiği hassasiyeti saptamak ve genelleme hatasının (halo etkisi) önlenmesi amacı ile ikinci ve on beşinci ifadeler olumsuz soru şeklinde sorulmuş ve yirmi yedinci soru kontrol sorusu olarak belirlenerek otuzuncu soruda tekrarlanmıştır. Böylece sorulara verilen cevapların güvenilirliği artırılmak istenmiştir.

Üçüncü bölümde ise, soru formuna yanıt veren yöneticilere yönelik demografik özelliklerin ve otel işletmesine ait bilgilerin alınması amacı ile toplam 10 adet kategorik soruya yer verilmiştir. Bu kapsamda ilk 5 soru yöneticilerin cinsiyet, yaş, eğitim türü, eğitim alanı, işletmedeki pozisyonunu belirlemeye yöneliktir. Diğer 5 soru ise, otel işletmesinin yıldız kategorisi, oda sayısı, sahiplik türü, hizmet süresi ve faaliyet süresinin belirlenmesine yöneliktir. Soru formunun sonuna ise, yanıtlayanların ek görüş ve önerilerini almak amacı ile bir metin kutusu eklenmiş ardından soru formunun ulaştırılması amacı ile elektronik posta adresi, telefon ve faks numaraları verilmiş ve yanıtlayanlara teşekkür edilerek sonlandırılmıştır.