Analitik Düşünce

Kritik-analitik düşünme, bir konuyu, sorunu ya da problemi alt başlıklarına ayrıştırıp tümden gelimle ve her bir başlığı ayrı ayrı irdeleyip eleştirerek ve her biri arasındaki bağlantıları gerçekçi kanıtlarıyla ortaya koyarak, yani tüme varımla düşünmek ve değerlendirmektir. Burada düşünme eyleminin kaliteli olması gereklidir. Yoksa istemsiz, refleksi bir düşünme sözkonusu olur. Bu nedenle bilinçli, yani istemli bir düşünme sistematiği kritik ve analitik olma amacı açısından ilk temel başlangıç noktasıdır. Bunun için sahip olunan bilgiyi analiz etmek çok önemlidir. Verilerden bir sentez oluşturmak gerekir.Sonra da bunları değerlendirip bir neticeye ulaşmak önemlidir. http://tr.wikipedia.org

“Analitik Düşünce” problemin iyi tanınması ve tanımlanması ile başlar.

Probleme çeşitli çözüm yolları bulmak ve bunlar arasında sentezlemelerle değerlendirme yapıp gereğini yapmakla sonuçlanır.

Girdi Çıktı

Kasım-Aralık 2010 Girdi Çıktı

Girdi Çıktı

Şekil 2: Muhasebe Süreci

Analitik düşüncede matematikçiler (veya matematik ile ilgilenenler) tüm verileri veya bulguları önce iki boyutlu XY diyagramına yerleştirirler.

Düşüncede art (+) veya eksi (-) leri yerlerinde görerek, tahayyül ederek so-nuca ulaşırlar. İhtiyaç halinde ise XY diyagramına bir 3. boyutu da ekleyerek üç boyutlu düşünmeye çalışırlar.

Muhasebe de her türlü veri, bilgi ve sonucu XY diyagramında görüp, bilgi ve sonuçları varlık-kaynak, borç-alacak veya kar-zarar olgusuyla değerlendirmektedir. Muhasebe de mühendisliğin üstesinden geldiği gibi analitik düşünce ile girdileri kullanarak bir yolunu bularak girdi ve verileri bulgu, sonuç ve raporlara dönüştürmektedir.

5. Ürün Ağacı

Bir ürünün hangi parçalardan oluştuğunu ve bu parçaların hangi üretim düzeyinde ne kadar kullanıldığını göstermek için ürün ağaçları kullanılmaktadır. Ürün ağaçları MRP sisteminin önemli modülleri ve girdil-erinden biridir. Ürün yapısının karmaşıklığı ve bazı ortak parçalar ürün ağaçlarının oluşturulmasında sorun yaratmaktadır. Ortak parçaların birbirler-inden ayrılmasında; ürün ağaçları matrisi ve parça analiz sistemi olmak üzere iki yöntem kullanılmaktadır. (Çelikçapa, 1999, 145)

Ürün ağaçlarında her bir seviyedeki bileşen, bir alt seviyedeki bileşene göre “baba”, alt bileşenler ise “oğul” bileşendir. Bu ilişkiye ürün ağaçlarında

“baba-oğul ilişkisi” adı verilir. (Somar, 2004, 5) SÜREÇ

Kasım-Aralık 2010

Seviye n

Seviye n+1

Şekil 3: Baba-Oğul İlişkisi

Ürün ağacını genel olarak, üretimin şekli ve yapısına ilişkin bilgileri de bulunduran bir malzeme listesi olarak tanımlayabiliriz. Ürün ağacı, ana üretim planında bir ürünü oluşturan bileşenler ve hammaddelerin tanımlanması veya listelenmesidir. Ürün ağacı bilgisi; üretim işletmelerinde geniş bir şekilde kullanılan bir dokümandır. Bu bilgilerin içinde ürün tanımlaması olarak ifade edilen bir ürünün yapımı için gerekli olan parçalar, ürünün yapısında meydana gelen mühendislik değişikliklerinin kontrolü, servis parçaları ve bitmiş ürün-ler için hangi malzemenin gerekli olacağını, ana üretim planını karşılamak için hangilerinin üretilip hangilerinin satın alınacağını belirleyen birçok bilg-ilere sahiptir. (Martinich, 1997, 721-722)

Ürün ağacı bilgisi özellikle ERP (Kurumsal Kaynak Planlaması) adı verilen bilgisayar programlarında üretim modülünde hangi parçaların hangi işlemler (operasyonlar-faaliyetler) sonucu bir araya getirilerek ürün (mam-ul) oluşturulacağı konusundaki bilgileri sağlar. Bu bilgi işletmelerde maliyet muhasebesi sistemi oluşturulurken belirlenecek gider yerleri (maliyet merke-zleri-cost center) iş merkezlerinin (operasyonlar veya faaliyetler-activity) oluşturulmasında çok önemlidir. Çünkü bu gider yerlerinden gelecek bu

faa-SÜREÇ

Kasım-Aralık 2010 liyetleri tüketerek üretilen mamuller (ürünler) bu gider yerlerinden ve faaliyet merkezlerinden belirli anahtarlar ile maliyet payı alacak ve üretilen mamulün (ürünün-hizmetin) maliyeti oluşturulacak ve hesaplanacaktır.

Ürün ağacına ilişkin bilgiler, işletmelerde, tasarım mühendisliği bölümü tarafından hazırlanmaktadır. Ürün yapısında zaman içinde meydana ge-len değişiklikler, tasarım mühendisliği tarafından, başta planlama bölüm-leri olmak üzere diğer bölümlere iletilmektedir. Ürün ağacı bilgibölüm-lerinin sürekli olarak en güncel haliyle tutulması gerekmektedir. Bunun sağlanması güncelliğini kaybetmiş malzeme ve bileşenler için planlama aşamasında vakit kaybını, satınalma aşamasında ise nakit kaybını önleyecektir. (Heizer, Render, 2001,575-576)

Malzeme fişlerinin şematik olarak gösterilmesi sonucunda ürün ağacı elde edilir. Malzeme fişi, ürünü tanımlayan ve ürünü oluşturan parça, montaj ve alt montajların listesini içeren mühendislik dokümanıdır.

Ürün Ağaçları pek çok değişik gösterim şekline sahiptir. Bir Ürün Ağacı tek bir seviyeden oluştuğu gibi, üretim sürecindeki akışa ve rotalara göre bird-en çok seviyeye de sahip olabilir. En kolay gösterim yöntemi ise Tek-Seviyeli Ürün Ağacıdır. TS-ÜA bir ürün için tüm yardımcı malzeme ve hammadde gereksinimi içermektedir. Ürün Ağacının tek seviyeden oluştuğu, yani sadece ürün ve ürünü oluşturan parçaların yer aldığı Ürün Ağaçlarına “parça listesi”

adı da verilir. Nihai ürünün imalatında kullanılan tüm bileşenlerin gösterildiği Ürün Ağacı yapısı Çok-Seviyeli Ürün Ağaçları olarak adlandırılmaktadır.

ÇS-ÜA’ları pek çok katmandan (faaliyet veya operasyondan) oluşan bir ağaç yapısında gösterilebilmektedir.

Ürün ağaçları bitmiş bir ürünün bir birimini üretmek için gerekli olan hammadde ve alt montaj dahil tüm parçaları hiyerarşik bir şekilde listeler, bir sonraki montaj seviyesinde bir birim ürününü üretmek için gerekli olan bir malın miktarını gösterir. Ürün ağacı ile ana üretim planının uyumlu olması gerekir. Başka bir ifade ile üretim akışı ile ürün ağacı uyumlu olmalıdır. Aksi halde, MRP sisteminin başarılı olması mümkün değildir. (Paksoy, Altıparmak, 2004, 297)

Oluşturulan ürün ağaçları birçok bölüm tarafından farklı amaçlarla kullanılabilmektedir:

Kasım-Aralık 2010

Tablo 1: Departman Bazında Ürün Ağacı Kullanımı

ÜA’ları seviyelerine, kullanıldıkları departmana ve işlevlerine göre farklı isimler alabilmektedirler. Ancak, bir şirkette, bir ürün için tek bir ürün ağacının olması daha yararlıdır. Her departmanın kendi ihtiyaçları doğrultusunda farklı bir ÜA hazırlaması söz konusu olduğunda bu ağaçların hepsinin bakımının yapılarak tam olarak güncellenmeleri sorun yaratmaktadır. Doğru parçanın, doğru zamanda ve doğru miktarda üretilmesi, alınması zorlaşır, hesaplanan maliyetlerin doğruluk oranı düşer. Ürün ağaçlarında yaşanan problemler;

siparişlerin kaçırılması, gereğinden fazla envanter ile çalışma, yanlış parça ve yanlış zamanlama nedeniyle verimsiz üretim, mühendislik departmanının yaptığı değişikliklerin ürün ağaçlarına yansıtılamaması nedeniyle zamanında devreye sokulamayan tasarım değişiklikleri, yanlış hesaplama ve maliyet hatası gibi sorunlara yol açacaktır. (Mumcuoğlu, 2006, 6-7)

Ürün ağacı oluşturulmasında uyulması gereken birtakım unsurlar söz ko-nusudur: bu unsurları aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür. (Bertrand, Zui-jderwijk ve Hegge, 2000, 173-174)

Departman Ürün ağacını kullanım sebebi

Üretim Ürün ağacı ürünün nasıl oluşturulacağını, yani parça kullanım adetlerini ve rotaları gösterir.

Depo Stok kalemlerinin izlenmesi (özellikle yarı mamul stok)

Planlama Ürünü meydana getiren malzemenin temininin (üretiminin) planlanması ve zaman bazında

çizelgelenmesi

Finans ve Muhasebe Ürünün maliyetinin belirlenmesi ve Genel Üretim Maliyeti yüklenmesi için gerekli maliyet havuzları ve

dağıtım anahtarlarının oluşturulması

Servis Yedek parçaların belirlenmesi

Kalite Güvence Bitmiş ürünün sahip olduğu parçaların ürün ağacındaki olması gerekenle karşılaştırılarak ürün

kalitesinin güvence altına alınması.

Kasım-Aralık 2010 - Parça kodu (numarası) ve ürün ağaçları kayıtlarındaki bilgiler şirketteki her müşterinin; Mühendislik, Üretim, Planlama, Satınalma, Finans, vb departmanları ihtiyaçlarını karşılayabilmelidir.

- Parça numaraları her parça için tek olmalıdır. Bir parçada yapılan re-vizyon sonucu meydana gelen şekil, büyüklük veya işlev değişikliği ile artık yeni bir parça meydana geldiğinden yeni bir parça numarası verilmelidir.

- ÜA da iş gücü değil, malzemeler gösterilir.

- ÜA daki seviyeler mümkün olduğunca az olmalıdır.

- ÜA da değişiklik yapılacağı zaman firmadaki ilgili tüm departmanların onayı alınmalıdır.

6. Rota

Bir mamul üretiminin yapılabilmesi için iş emirleri oluşturulur. İş emri hangi mamulün, ne zaman üretileceğini belirtir. İş emirlerinde üretilecek mam-ulün, bünyesinde bulundurduğu hammadde ve yarı mamullerin hangi gider yeri (iş istasyonlarından) ve hangi faaliyet merkezi (operasyonlardan), hangi sıra ile geçeceğini, daha kısa bir ifadeyle mamulün oluşum sürecini içeren yapılar

“Rota” olarak adlandırılır. Örneğin; bir otomobilin üst saçının pres makines-inde kesilip şekil verilerek çatı yarı mamulü haline dönüşmesi süreci rotada tanımlanır. Nasıl ki ürün ağaçları bir mamulün veya yarı mamulün hangi ham-madde ve yarı mamulleri içerdiğini tanımlıyorsa, rotalar da bir mamulün veya yarı mamulün hangi iş istasyonlarından veya makinelerden geçerek ve hangi operasyonlar uygulanarak üretildiğini tanımlar. Aslında hiyerarşik bakımdan bir mamulün bir ayağı “ürün ağacı”, diğer ayağı da “rota”dır. Mamulün üz-erine binen hammadde maliyetine temel teşkil eden miktarlar (adet, kilogram gibi) ürün ağacından gelirken, makine ve işçilik maliyetine temel teşkil eden miktarlar (saat, dakika gibi) ise rotadan gelir. (http://www.bilgininadresi.net/

Madde/13454/ROTA-KAVRAMI-VE-AXAPTA%E2%80%99DA-ROTA-YARATILMASI, 12.12.2009)

Üretim emri rotasındaki her operasyon ürün ağacına göre düzenlenir, ve her malzemeden tüketilecek olan miktar tanımlanır.

Rota kartında temel olarak bulunan bilgiler aşağıdaki gibidir: (İlkay ve Altınay, 2005, 425)

Kasım-Aralık 2010

Stok kodu: Rota kartının ait olduğu stok kodu.

Operasyon no: Operasyonun sıra numarası.

Üretim merkezi: Operasyonun gerçekleşeceği üretim merkezi.

Üretim süreleri: Operasyonu gerçekleştirmek için gerekli üretim süresi, direk işçilik saati, makine saati ve diğer süreler.