Güney Grubundaki zorlu savaşlarda önemli kayıplara uğramış ve bazı birlikleri %40 oranında savaş dışı kalmış bulunan Selahattin Adil’in komutanı olduğu 12’nci Tümen,530 Saros Grubuna katılma emrini almıştır. Merkezi Gelibolu’da bulunan Albay Fevzi Bey komutasındaki Saros Grubu; 6’ncı, 7’nci, 12’nci Tümenler ve Bağımsız Tugaydan oluşmaktadır.531
12’nci Tümen silah, cephane ve personel mevcudunu süratle düzenlemeye çalışmıştır.532 12’nci Tümen’in 26 Temmuz 1915 (13.5.331) tarihli kıtaatı (Kuruluşu) şöyledir: “12’nci Tümen Karargâhı,
34’üncü Alay Karargâhı, 34’üncü Alay 1’inci Tabur, 34’üncü Alay 2’nci Tabur, 34’üncü Alay 3’üncü Tabur,
36’ncı Alay Karargâhı, 36’ncı Alay 1’inci Tabur, 36’ncı Alay 2’nci Tabur, 36’ncı Alay 3’üncü Tabur,
42’nci Alay Karargâhı, 42’nci Alay 1’inci Tabur, 42’nci Alay 2’nci Tabur, 42’nci Alay 3’üncü Tabur,
14’üncü Topçu Alayı Karargâhı, 14’üncü Topçu Alayı 1’inci Tabur, 14’üncü Topçu Alayı 2’nci Tabur, 8’inci Topçu Alayı 2’nci Tabur,
Alaşehir Jandarma Taburu, Teke Jandarma Taburu, 8’inci Seyyar Hastane, Cephane Taburu, Sıhhiye Bölüğü, Đstihkâm Bölüğü”533
5’inci Ordu Komutanı Mareşal Liman Von Sanders, aralarında Yarbay Mustafa Kemal’in de bulunduğu astlarının çoğunluğunun kanaatlerinin aksine, düşmanın Saros Körfezi ile Arıburnu ve Seddülbahir bölgelerine çıkarma yapacağını düşünmüş ve karşı önlemler almıştır. 6 Ağustos 1915 tarihinde Ordu tarafından beklenen çıkarmanın Saros bölgesine yapılması ihtimali olduğu bildirilerek uyanık bulunulması hakkında Grup Komutanlığı uyarılmış, bu düşüncenin yanlışlığı birkaç gün sonra Anafartalar çıkarması başlayınca anlaşılmıştır. 6
530
Adil, Hayat Mücadeleleri, s.256; 12’nci Tümenin faaliyetleri hakkında detaylı bilgi için bkz. Harp Cerideleri: 15-17 Ağustos 1915 (2-4/6/1331) tarihleri arası: ATASE, ATAZB: 42/3/3-2, 42/3/3-6, 42/3/3-9-A, 42/3/3-17-A, 42/3/3-18, 42/3/3-18-A; 20-22 Ağustos 1915 (7-9/6/1331) tarihleri arası: ATASE, ATAZB: 42/4/4- 1, 42/4/4-8-A, 42/4/4-19; 24-27 Ağustos 1915 (11-14/6/1331) tarihleri arası: ATASE, ATAZB: 42/5/5-8, 42/5/5- 8-A, 42/5/5-11, 42/5/5-11-A, 42/5/5-14, 42/5/5-16-A, 42/5/5-17, 42/5/5-18, 42/5/5-18-A, 42/5/5-27-A; 28 Ağustos 1915 (15/6/1331) tarihi: ATASE, ATAZB: 42/6/6-9-A, 42/6/6-13-A.
531
BDHTH. ÇCH. 1 nci …, s.179.
532 12’nci Tümen Komutanı Yarbay Selahattin Adil’in düzenleme yazışmaları hakkında detaylı bilgi için bkz. ATASE, BDH: 4862/3/8, 4862/3/10, 4862/3/11, 4862/3/11-1, 4862/3/12, 4862/3/17, 4862/3/20, 4862/3/21, 4862/3/28, 4862/3/30, 4862/3/31, 4862/3/32-1, 4862/3/38, 4862/3/41, 4862/3/42-2.
533
ATASE, BDH, 4862/3/32-2; 14’üncü Topçu Alayı 2’nci Taburu Güney (Cenub) Cephesine katılma emri almış ve 23 Temmuz 331 (5 Ağustos 1915) tarihinde saat 15.00’da 12’nci Tümen’den ayrılmıştır. ATASE, BDH, 4862/3/42, 4862/3/42-3, 4862/3/44.
Ağustos 1915 gecesi 11’inci Đngiliz Tümeni tamamen Anafartalar limanı bölgesine çıkarılmış ve 25 Temmuz sabahı da 10’uncu Đrlanda Tümeni ile çıkarma devam etmiştir.534
Alınan ilk bilgiler üzerine aldatma yapıldığı düşüncesi ile Ordu Komutanlığınca sadece 7’nci Tümene bağlı Alayların Anafartalar’a gönderilmesi emredilmiştir. Ancak çıkarmanın sürmesi harekâtın aldatmadan ibaret olmadığını ortaya koymuş, Ordunun daha fazla gecikmesini önlemiş ve Saros Grup Komutanlığına, 7 Ağustos 1915 günü saat 06.30’da 7’nci ve 12’nci Tümenleri ile Anafartalar bölgesine hareket ederek emir ve komutayı üstlenmesi bildirilmiştir. Selahattin Adil’in komutanı olduğu 12’nci Tümen saat 07.15’de aldığı emre uyarak harekete geçmiştir.535
Saros Grup Komutanlığına karaya çıkan Đngiliz birliklerine 8 Ağustos sabahı taarruz etmesi emredilmiştir.536
7’nci Tümen’e Anzak Kolordusunun 9’uncu Đngiliz Kolordusu ile işbirliğine engel olmak maksadıyla Damakçılık Bayırı’na, 12’nci Tümen’e 9’uncu Đngiliz Kolordusuna karşı Mestantepe’ye taarruz etmesi emri verilmiştir.537
7 Ağustos 1915 günü saat 14.00’da bölgeye ulaşan 7’nci ve 12’nci Tümen Komutanları birlikte Çamtepe grup karargâhına gittiğinde, Anafartalar Grup Komutanı Feyzi538 tarafından Ordu Komutanlığınca 7’nci Tümenin Azmak Deresi güneyinden, 12’nci Tümenin de kuzeyinden hemen düşmana hücum etmesinin emredildiği bildirilmiştir. Her iki Tümen Komutanı da birliklerin bir günden beri 50 kilometreye yakın âdi yolu yürümekle yorulduğunu, yürüyüş kollarının normalden fazla derinliği olduğunu, bazı birliklerin henüz cephe gerisine yetişememiş olduğunu söylemiştir. Haritası bile bulunmayan ve tanınmayan bir bölgede gemi ateşleri altında taarruza geçmelerinin olumlu bir sonuç vermemesi ihtimali bulunduğunu, düşmanın cephe ilerisinde herhangi bir hareketi görülmediği gibi hâkim mevzilerin emniyet birlikleriyle işgal edilmiş olduğundan dolayı derhal bir taarruz yapılmasına da lüzum görmediklerini, asli kuvvetlerin cepheye yanaştırılıp arazi, bölge ve
534
Adil, Hayat Mücadeleleri, s.257.
535 Muhammet Erat, “Đzzettin Çalışlar ve Selahattin Adil Bey’lerin Çanakkale Savaşlarındaki Rolleri”,
Çanakkale Savaşları Semineri 1, Onsekiz Mart Üniversitesi Tarih Öğretmenliği, Çanakkale, 2004, s.18; Adil, Hayat Mücadeleleri, s.258; 12’nci Tümenin Alaşehir ve Teke Jandarma Taburlarını bırakarak Anafartalar
Grubuna hareketi hakkında yazışması için bkz. ATASE, BDH, 4862/3/45. 536
Başaran, a.g.m., s.77.
537 BDHTH. ÇCH. 1 nci …, s.197, 198; Başaran, a.g.m., s.77.
538 Selahattin Adil’in hatıratında Anafartalar Grubu Komutanı Albay Feyzi,Fevzi olarak yazılmıştır. Kur. Alb. Ahmet Feyzullah Tümay (1872 Đstanbul – 1961); 1890 yılında girdiği Harp Okulundan 1893 yılında teğmen ve Harp Akademisinden de 28 Ocak 1896’da kurmay yüzbaşı rütbesiyle mezun olmuş, 1906 yılında kurmay albay rütbesine yükselmiş; ancak 1909 yılında rütbe indirimi kanundan dolayı rütbesi yarbaylığa indirilmiştir. 27 Kasım 1911’de yeniden kurmay albay rütbesine yükselmiş, 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı, 1912-1913 Balkan Savaşı ve 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı’na katılmış, Birinci Dünya Savaşı’nda 12’nci Tümen, 16’ncı Kolordu, Saros Grubu, Anafartalar Grup Komutanlıkları yapmıştır. 16 Mart 1961’de vefat etmiş, Viyana (Plelach) Mezarlığına defnedilmiştir. Hülya Toker – Sema Demirtaş, “Kurmay Yarbay Hayri (Tümgeneral Tarhan)’nin Anafartalar Muharebeleri’yle Đlgili Harp Akademilerinde Verdiği Konferansa Dair”, Askeri Tarih
taarruz hedeflerini görüp tanımaları ve yorgunluklarının giderilmesini, şafakla taarruza geçilmesinin 9 Ağustos’ta uygun olacağını eklemişlerdir. Grup Komutanı, Tümen Komutanlarının görüşlerini o anki duruma uygun bularak taarruzun 9 Ağustos sabahı yapılmasını kabul etmiş ve orduya bildirmiştir. Albay Feyzi’nin bu erteleme kararı Liman Paşa tarafından beğenilmemiş olup, erteleme kararı bazı harp tarihi yazarları tarafından da tenkit edilmektedir. Birliklerin hemen hücuma geçirilerek, düşmanın çıkarma kuvvetlerini kıyıda yerleştirmeye zaman bulamadan imha edilebileceği veya geri çekilmeye zorlanabileceği görüşü eleştiri konusudur.539 8 Ağustos’ta 4’üncü Tümen Conkbayırı’nda yiğitçe savaşarak Đngiliz taarruzlarını püskürtmeyi başarmış, akşam yerine gelen 8’inci Tümen ağır zayiata uğramıştır. 19’uncu Tümen Komutanı Mustafa Kemal telefonla Kuzey Grup Komutanlığını arayarak “Conkbayırı’ndaki durumun henüz şayanı dikkat ve nazik olduğu anlaşılıyor. Bu hususta Ordu Komutanının ciddi surette nazari dikkatini çekmeye aracı olmanızı, memleketin selameti adına istirham ederim.” uyarısında bulunmuş, aynı gün (8 Ağustos) Anafartalar Grup Komutanı olarak atanmıştır.540 Kurmay Başkanı Đzzettin Çalışlar’dır.
539
Adil, Hayat Mücadeleleri, s.259-260; Taarruzun gününe karar verilmesi konusunda Selahattin Adil hatıratında yukarıdaki gibi belirtse de Albay Feyzi Bey’in raporu “12’nci Tümen Komutanı S.Adil Beyin ‘Ben askerim, verilen emri icra ederim’ demesine rağmen, ben bu taarruzu bugün yapmayı doğru bulmadım (A. Fevzi Beyin raporundan aktaran, C.Conk, s.86).” şeklindedir. Özakman, Vahidettin, M.Kemal ve Milli Mücadele, s.156; “8 Ağustos sabahı gün doğmadan önce Saros Kolordusunun emredilen taarruz için açılma sahasına “Büyük Anafarta” genel istikametinde olmak üzere bizzat atla yola çıktım. Lakin orada hiçbir birliğe rastlamadım. Nihayet bir ileri karakol mevzisi seçilmekte olduğunu haber veren 7’nci Tümen kurmay subayına rastladım. Bu subaydan kendi tümeninin ve 12’nci Tümenin birçok kısımlarının pek gerilerde ve tümenlerine henüz katılmakta olduklarını ve bu sabah hiçbir suretle taarruz yapamayacaklarını öğrendim. Bunun üzerine taarruzun gün batımıyla beraber başlaması tarafımdan emredildi. Karanlık bilhassa düşman gemi ateşlerinin büyük zarar vermemesi açısından faydalı idi. Öğleden akşama doğru Binbaşı Wilmer’den aldığım haber 16’ncı Kolordu birliklerinin henüz tarafımdan emredilen açılma bölgelerine gelmedikleri yönünde idi. Bunun üzerine erteleme sebebini komutandan sordum. Cevap olarak yorgun olan birliklerin durumunun şu an bir taarruz yapılmasına uygun olmadığını bildirdi. Bu sebeple daha o akşam Anafarta bölgesinde toplanan bütün birliklerin komutasını Arıburnu Cephesi’nin güney kanadındaki 19’uncu Tümenin Komutanı Albay Mustafa Kemal Bey’e verdim” Liman Von Sanders, Türkiye’de Beş Yıl, Yenigün Yayıncılık, Aralık 1999, s.81-82; “Bazı kaynakların verdiği bilgiye göre, Anafartalar Grubu Komutanı Feyzi Bey, Ordu Komutanı Liman von Sanders Paşa’dan Gelibolu’dan gelmekte olan Kolordusuyla düşmana taarruz emri almış ve Tümenlerine taarruz emri vermiştir. Fakat muharebe alanına giren Tümen Komutanları, durumu gördükten sonra, Grup Komutanı Feyzi Bey’e ‘Taarruz edilemez!’ demişler, Feyzi Bey de telefonla Ordu Komutanına Tümen Komutanları ‘Taarruz edilemez!’ diyorlar diye maruzatta bulunmuş. Liman Paşa, cevaben: ‘Grup Komutanı sizsiniz. Siz ne diyorsunuz?’ demiş. Feyzi Bey, ‘Ben de aynı fikirdeyim.’ cevabını vermiş. Bunun üzerine derhâl komuta görevinden alınmış. Diğerlerinin anlattıklarına göre, Liman Paşa taarruzun 8/9 Ağustos gecesinde yapılmasını talep etmiş. Feyzi Bey, taarruzun ertesi güne ertelenmesini uygun görmüş ve bunun için askerin yorgunluğunu ve araziyi tanımadığını ileri sürmüş. Bu anlaşmazlıktan dolayı komuta görevinden alınmış” Mustafa Kemal, Anafartalar
Muharebeleri’ne Ait Tarihçe, ATASE Yay., Gnkur. Bsm., Ankara, 2011, s.20. Anafartalar Grup Komutanı
Ahmet Feyzullah Tümay’ın mektubu ile Ordu Komutanı Liman von Sanders arasında yaşananlar hakkında detaylı bilgi için bkz. Hülya Toker – Sema Demirtaş, a.g.m., s.121-123, 128-129.
540
BDHTH. ÇCH. 1 nci …, s.196; M.Kemal, Anafartalar Muharebeleri’ne Ait Tarihçe, s.19-20; Mustafa Kemal “…Vaziyetin nezaketi devam etmekte olduğundan Conkbayırı emir kumandası için üst karargahların dikkatini çekmekten geri duramadım. Ordu Kurmay Başkanı Kâzım Bey, Ordu Kumandanı Liman Paşa hazretleri tarafından telefon başına çağırarak adı geçenin durumu nasıl gördüğümü ve görüşümü sorduğunu bildirdi. Buna da Conkbayırı vaziyetinin nezaketini, bunun için daha bir anın mevcut olduğunu, bu an da kaybedilirse bir felaket karşısında kalmamızın pek muhtemel olduğunu söyledim. Vaziyet umumileşmiş, Anafartalar’a çıkmış ve çıkmakta olan büyük düşman kuvvetlerini dikkate almak ve ona göre umumi tedbirler
8 Ağustos 17.45’te Turşun’dan 12’nci Tümenin verdiği harekât tarzına yönelik emir şöyledir:541
“Tümenin 23 Numaralı emri
Turşun Saat 17.45 1. Düşman Kemikli Burunları ile Arıburnu arasında yaklaşık bir tümen kadar bir kuvvet çıkararak büyük bir kısmıyla Azmak güneyinde, Kuzey Grubu sağ kanadına taarruz etmiş ve bir kısmıyla Damakçılık Bayırı’nı işgal etmiştir. Yaklaşık bir alay kadar kuvvetini de Azmak ve Büyük Kemikli arasına sürerek zayıf birliğimizi geri püskürtmüş, Mestan Tepe - Turgutçeşme Sırtları’na ve Kireçtepe karşısına kadar ilerlemişlerdir. Bu kuvvet arasında irtibat hiç yok gibidir.
2. Kuzey Grubu takviye edilmiş 4’üncü Tümenle sağ kanadını Azmak Deresi’ne kadar uzatarak düşmanı durdurmuş ve Anafartalar Bölgesi’nde görevlendirilen iki seyyar jandarma taburuyla bir miktar süvari, 32’nci Alayın bir taburundan ibaret olan Anafarta Müfrezesi Đsmailoğlu Tepeleri, Bakababa Sırtları ve Kireçtepe üzerine çekilerek direnmişlerdir.
3. 7’nci ve 12’nci Tümenler bu akşam Anafartalar üzerine düşmanın sol kanadına taarruz etmek üzere ilerleyip açılmak ve şafakla beraber düşmana taarruz etmek emrini almışlardır.
7’nci Tümen Azmak güneyinden ve 12’nci Tümen de bu derenin kuzeyinden taarruz edeceklerdir.
4. 34’üncü Alay: Şimdi hareket ederek Küçük Anafarta-Turgut Çeşme hattının güneyinde 35’inci Alay bu hattın kuzeyinde yayılacak ve yarın şafakla beraber her iki alay ortaklaşa Kanlıköprü Deresi-Turgut Çeşme hattına taarruz edeceklerdir.
5. 34’üncü Alay: Đsmailoğlu Tepeleri’ndeki jandarma taburuyla irtibat kuracağı gibi ayrıca en az bir tabur kadar kuvveti Azmak arasında ilerleterek 7’nci Tümen ile irtibatı koruyacaktır.
35’inci Alay sağ kanada, Küçük Anafarta Ovası’na karşı kanadını koruyacak ve bu doğrultuda ilerleyecek olan 36’ncı Alay birlikleriyle irtibat kuracaktır.
36’ncı Alay taarruz sırasında gerek Kireçtepesi’nden gerekse Küçük Anafarta Ovası taraflarından düşmanın 35’inci Alayın sağ kanadını taciz etmemesi için Tekke Bayırı Tekke
alarak sevk ve idareyi birleştirmek ve dikkatle almak ve sağlamak lazım geldiğinden, kendisinin ‘Çare kalmadı mı?’ sorusuna verdiğim cevapta, ‘Bütün mevcut kuvvetlerin kumandam altına verilmesinden başka çare kalmadığını’ söyledim. Adı geçen, ‘Çok gelmez mi?’ sözüyle karşılık verdi. ‘Az gelir’ dedim. Bu şekilde telefon görüşmesi kesildi.” ifadesiyle Liman von Sanders Paşa ile aralarında geçen anekdotu anlatmıştır. Ali Dönmez,
Dağ Başını Duman Almış, Toplumsal Dönüşüm Yay., C.1, Đstanbul, Nisan 2004, s.267-268. Müteakiben Albay
Feyzi Bey’in yerine Anafartalar Grup Komutanlığına atanmıştır; Selahattin Adil Mustafa Kemal’in (Atatürk) Anafartalar Grup Komutanı olarak atanma tarihini 10 Ağustos olarak belirtmekte ise de (Adil, Hayat
Mücadeleleri, s.260-261) gerçek atanma tarihi 8 Ağustos’tur. 8 Ağustos 1915 saat 21.45’te Kurmay Albay
Mustafa Kemal Anafartalar Grup Komutanlığına atanmıştır. Başaran, a.g.m., s.77. 541 Toker – Demirtaş, a.g.m., s.98-100.
Tepe’de bulunan taburdan uygun bir kuvvet ileriye sevk edecek ve Tekke Tepe, Kavak Tepe ve Kireçtepe Sırtları’nın elde bulundurulmasını sağlayacaktır.
Ece Limanı’nda Küçük Masırlık Sırtları’nda Gelibolu Jandarma Taburuyla 31’inci Alaya mensup bölükler vardır.
6. 9’uncu Topçu Alayı Küçük Anafarta doğusundaki sırtlarda mevzi alarak taarruzu himaye edecektir.
12’nci Topçu Alayından bir tabur Ece Limanı’na karşı Turşun’un kuzeyinde bu akşamdan mevziye girecek, diğer taburu da 9’uncu Alay civarında bu akşam mevziye girecektir.
7. Birlikler Tuzla Gölü doğusuna kadar ilerleyince sırtları tahkim ederek mutlaka elde tutacak ve fazla ihtiyat birlikleri gizli olarak elde bulundurulacak ve özellikle 34’üncü Alay tarafından 7’nci Tümene yardımcı olunacaktır.
8. Sıhhiye Bölüğü ve piyade cephane kolu yarın sabahtan Küçük Anafarta civarında bulunacaklardır.
9. Ben yarın sabah saat 04.00’ten itibaren Küçük Anafarta’nın bir kilometre kuzeyindeki tepede bulunacağım.
12’nci Tümen Komutanı Yarbay Selahattin”
Selahattin Adil’in Tümeni plana uygun olarak 9 Ağustos 1915 sabaha karşı saat 03.30 sıralarında taarruza geçmiştir ve taarruz başarı ile devam etmektedir. Selahattin Adil durumdan memnun halde bölgeye hâkim Tekketepe’de geceyi geçirmek niyetiyle çadırının kurulmasını emretmiş ve emir eri Tatar Đsmail’den kahve yapmasını isteyerek sandalyesine oturmuştur. Çadırın kurulmasını beklerken bir patlama sonucu çadır devrilmiştir. Savaş alanına sessizlik hâkimken böyle bir patlama şaşkınlık yaratmış, birkaç dakika sonra biraz daha ileride ikinci patlama duyulmuştur. Limandaki gemilerin birinden gözetleme maksatlı bir balonun kaldırıldığı ve gözetleme sonucu çadırın gemi toplarına hedef olduğu anlaşılmıştır. Çadır yıkılıp iki üç mermi daha düştükten sonra ateş kesilmiştir. Selahattin Adil tehlikeyi bir erin yaralanması ve atının parçalanması ile atlatmıştır. Geceyi karargâhın yerleştiği Tursunköy’de geçirmiş, burada iken kardeşinin kaptanı olduğu Barbaros zırhlısının bir denizaltı tarafından batırıldığı haberini alarak üzüldüğünü belirtmiştir.542 8 Ağustos 1915’te543 denizden kara kuvvetlerine aşırtma atışları himayesinde yardım amacıyla boğaza gönderilen Barbaros zırhlısını bir Đngiliz denizaltısı torpilleyerek batırmıştır. Batan Barbaros’un kaptanı ve komutanı olan Selahattin Adil’in ağabeyi Muzaffer Adil Bey kurtarılabilmiştir.544 Saat
542 Adil, Hayat Mücadeleleri, s.260-261. 543
Seçer, a.g.e., s.279; Halaçoğlu, “Birinci Dünya …, s.54; Barbaros Hayrettin zırhlısını 8 Ağustos 1915 tarihinde Bolayır önlerinde batıran Đngiliz denizatlısı E-11’dir. E.Arslan, “Goben ve …”, s.73.
05.00’te gerçekleşen olayda 21 subay ve 237 asker şehit olmuştur.545 Ancak Selahattin Adil ağabeyi ile ilgili gelişmeleri ayrıntılı olarak bilmemektedir.
Son değişikliklerle 12’nci Tümen bağlıları 34’üncü, 35’inci, 36’ncı Alaylar ile Gelibolu Jandarma Taburudur.546
Selahattin Adil, tümeninin kendisinden iki kat üstün düşmanı nispetsiz bir kayıp farkı ile kıyıya atarak tamamen hâkim bir duruma geldiğini, daha atılgan bir taarruzun aleyhte ve tehlikeli olabileceğini düşünmüştür. Yok denecek kadar hafif bir topçu desteğiyle, sayıca üstün ve sırtını kuvvetli bir donanma ateşine dayayan düşmana karşı, düz ve açık arazide ilerlemenin zararlı olacağını düşünerek, düşman taarruzlarına rahat bir konuşlanma ile karşı koymayı tercih etmiştir. Bu sebeplerle Mestantepe’ye devam etmeyerek Pınartepe’de tertiplenmiştir. Selahattin Adil sonuçtan Ordu Komutanlığının memnun olacağını beklerken sabah olduğunda Liman Paşa’nın hiddeti ile karşılaşmıştır. Liman Paşa, Binbaşı Wilmer’in kendisine verdiği bilgiye göre Mestantepe’nin işgal edilmemiş olduğunu, bu sebeple Selahattin Adil’in raporunun doğru olmadığını sert bir üslupla kendisine bildirmiştir. Sonradan anlaşılmıştır ki Selahattin Adil’in karargâhının bildirdiği rapora göre bulunulan tepenin adı Pınartepe yerine yanlışlıkla Mestantepe olarak yazılmıştır. Selahattin Adil, uğradığı bu muameleden dolayı üzülmüştür. Bu yanlışlıktan dolayı Mestantepe odaklı tasarlanan plan gecikmiş, düşman karaya çıkan 53’üncü Tümeni ve 159’uncu Tugayı cephesini kuvvetlendirmiş, Ordu Komutanı bu nedenle kızmıştır.547 Bu yanlışlığın sebebi araştırıldığında; 34’üncü Alay Mestantepe’yi ele geçirdiğini, düşmanın iki Alay kadar kuvvetinin Tuzla’dan ilerlediğini bildirmiş, bu durum Ordu Komutanı Liman von Sanders’e arz edilmiş, muharebeye katılan birliklerin bütün subaylarının bir derece terfileri emredilmiştir. Daha sonra işgal edilen bölgenin Mestantepe olmadığı, Đsmailoğlu Tepesi’ndeki jandarmaların Alaya yanlış bilgi verdikleri, Alay subaylarının da gerçekten araziyi tanımadıklarından ve Mestantepe ile arkasındaki 53 Rakımlı Pınartepe’nin birbirine benzetilerek kendi bulundukları tepeyi Mestantepe zannettikleri anlaşılmıştır.548
Selahattin Adil, yeni kurulan Anafartalar Cephesi Komutanlığına atanan Mustafa Kemal’in (Atatürk) 10 Ağustos öğleden sonra Çamtepe (Çamlıtekke) karargâhında Ordu
545 “Marmara’ya ikinci kez sızmayı başaran E 11 denizaltısı, Marmara Denizi’nde terör rüzgârı estirdi. Yüzbaşı M.D.Nasmıth, 8 Ağustos 1915 günü sabah saat 05.00’te, Sivrihisar torpido botu eşliğinde Boğaz girişine doğru seyreden donanmanın göz bebeği Barbaros Hayrettin zırhlısını, pusuya yattığı Doğanaslan açığında attığı tek torpille batırdı… Cepheye gönderilen silah, mühimmat ve asker maaşları gemi ile denize gömüldü.” “Bu üzücü olaydan sağ kurtulanlar arasında, gemi kaptanı Albay Muzaffer Adil Bey vardı. Muzaffer Adil Bey, 18 Mart Deniz Zaferi’nin kazanılmasında büyük pay sahibi olan Boğaz Savunma Komutanlığı Kurmay Başkanı olan Topçu Binbaşı Selahaddin Adil Bey’in ağabeyi idi. Đki kardeş de Çanakkale Savaşı’na katılmışlardı.” Cenk Avcı,
Çanakkale Cephesi’nde Hava Savaşları, ATASE Yay., Gnkur. Bsm., Ankara, 2009, s.141.
546
BDHTH. ÇCH. 1 nci …, s.210-211; Adil, Hayat Mücadeleleri, s.258-262. 547 Adil, Hayat Mücadeleleri, s.263-264.
Komutanı ile buluşacağını öğrenmiş, tümen ve kişisel durumu hakkında kendisine bilgi vermek üzere Çamtepe’ye gitmiştir. Albay Mustafa Kemal’i Conkbayırı’ndaki başarısından dolayı kutladıktan sonra durumu ayrıntılarıyla açıklamış ve Ordu Komutanının güveni kaybolduysa görevi bırakmaya hazır olduğunu söylemiştir. Konuşmadan uzun bir süre geçmeden Liman Paşa Selahattin Adil’i de çağırarak yakında tümeni teftiş edeceğini bildirmiştir. Liman Paşa, birkaç gün sonra Küçük Anafarta Köyü’nün batı sırtındaki karargâha gelerek gözetleme yerine çıkmış, her noktası açık olarak görülebilen cepheyi incelemiş ve verilen bilgileri dinledikten sonra sonuçtan memnun vaziyette getirdiği birkaç savaş madalyasını gerekenlere verilmek üzere Selahattin Adil’e bırakmıştır.549
Selahattin Adil 30 Ağustos 1915 saat 11.45’te alaylarına şu telgrafı göndermiştir:
“Telgraf 17 Ağustos 331
s.11,45 evvel Numro
111
34’üncü Alay Kumandanlığına 35’inci Alay Kumandanlığına
36’ncı Alay Kumandanlığına
Bu sabah Müşir (Mareşal) Liman Paşa Hazretleri Fırka (Tümen) tarassud (gözetleme) mahallerine kadar gelerek vaziyeti tedkik buyurdular. Fırkanın düşmanı fena ve mahkûm bir vaziyete koyduğundan ve şimdiye kadar müteaddid muharebelerde müteakib muvaffakiyet ile düşmana pek çok zaiyat verdidiğinden dolayı beyan-ı memnuniyet ettiler. Fırkanın şu fedakâr-ane hizmetine mükâfat olmak üzere yirmi adet Alman Harp Madalyası vereceğini ve Fırka tarafından yazılan zabitan ve efrad madalyalarının sür’at-i mümküne ile göndereceğini vaad buyurdular. Verilecek 20 Alman Harp Madalyası Alay Kumandanlarına birer adet verildikden sonra 34’üncü Alaya 5, 35’inci Alaya 4, 36’ncı Alaya 3 madalya verilecekdir. Hüsn-ü hizmet ve fedakârlığı en ziyade sebkat eden (geçen) zabitana verilmek üzere künyelerinin yarına kadar Fırka’ya gönderilmesi.
12’nci Fırka Kumandanı Kaimakam Selahaddin Adil”550
Bolayır bölgesinde bırakılan Jandarma Taburları 66’ncı Alay bünyesinde birleştirilerek Selahattin Adil’in Tümenine katılmış, geçici olarak Kireçtepe’ye ihtiyat kuvveti olarak gönderilen 36’ncı Alaya bağlı bir Taburun da katılması ile Tümen takviye edilmiştir.551
549 Adil, Hayat Mücadeleleri, s.264-265. 550 ATASE, BDH, 4863/7/9.
9 Ağustos saat 10.00 sıralarında Mestantepe bölgesine taarruz eden 12’nci Tümen, henüz