Amortisman

TMS-16 standardında 43 ile 62. maddeler arasında amortismanlara iliĢkin düzenlemeler yapılmıĢtır. Burada amortisman kavramı, amortismana tabi tutar ve amortisman dönemi ve amortisman yöntemi konularından bahsedilmiĢtir. VUK’da ise 313 ile 330. maddeler arasında amortisman konularından bahsedilmiĢtir.

Standarda göre üç adet amortisman hesaplama yöntemi bulunmaktadır. Bunlar;

 Doğrusal (Normal) amortisman yöntemi

 Azalan bakiyeler yöntemi

VUK’da bahsedilen amortisman hesaplama yöntemleri ise Ģunlardır;

 Normal amortisman yöntemi

 Azalan bakiyeler yöntemi

 Fevkalade amortisman yöntemi

 Madenlerde amortisman yöntemi

 Kıst amortisman yöntemidir.

TMS ve VUK’u incelediğimizde her iki uygulamada da var olan yöntemin normal amortisman yöntemi ve azalan bakiyeler yöntemi olduğu görülmektedir. Bunların dıĢında diğer yöntemlerin her iki uygulamada da karĢılıkları bulunmamaktadır. Ancak VUK’da binek otomobiller için uygulanan kıst amortisman yöntemini, standartlara göre amortisman hesaplayan iĢletmeler sadece binek otomobiller için değil bütün maddi duran varlıklar için uygulamaktadır.

TMS-16’yı incelediğimizde VUK’a göre uygulamadaki farklılıklardan birisi de, standarda göre amortisman hesaplarken önemsiz olmaması halinde, varlığın maliyet bedelinden kalıntı değer düĢüldükten sonra bulunan değer üzerinden amortisman hesaplanmaktadır. VUK’a göre ise amortismanın maliyet bedeli üzerinden hesaplanmaktadır.

Standarda göre bir varlığın amortismana tabi olması için asgari tutar hükmü bulunmamaktadır. Yani MDV niteliğini taĢıyan bütün kıymetler amortismana tabi olmaktadır. VUK’a göre ise 2019 yılı için 1.200 TL’yi geçmeyen varlıklar amortisman kapsamı dıĢında tutulmaktadır.

Standarda göre bir MDV için amortisman ömrü iĢletme tarafından belirlenmekte iken, VUK’a göre Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan yararlı ömür ve amortisman oranına göre ayrılmaktadır.

Standarda göre amortisman yöntemlerini iĢletmeler serbestçe değiĢtirebilmekte iken VUK’a göre azalan bakiyeler uygulamasından, normal yönteme geçiĢ için izin verilmiĢtir.

Azalan bakiyeler yöntemini tercih eden iĢletmeler için amortisman hesaplarken standarda göre herhangi bir oran sınırlaması yapılmazken, VUK’a göre azalan bakiyeler yöntemini uygularken normal amortisman oranının iki katı alındığında %50 oranını geçememektedir.

Standarda göre iĢletmede kullanılmayan maddi duran varlıklar için amortisman ayrılmazken, VUK’a göre kullanılmasa bile varlıklar için amortisman ayrılmaktadır.

Mevcut uygulama ve standart karĢılaĢtırıldığında muhasebe kayıtlarından ziyade her iki uygulamada var olan normal amortisman ve azalan bakiyeler yönteminde kalıntı değer ve kıst amortisman uygulamasından dolayı hesaplama farklılıkları bulunmaktadır.

Örnek: Bir konaklama iĢletmesi tarafından 01.01.2018 tarihinde alınan 10.000

TL değerindeki demirbaĢın, ekonomik ömrü 5 yıl olarak kalıntı değeri de 1.000 TL olarak belirlenmiĢtir. Buna göre her iki uygulamada da var olan normal amortisman ve azalan bakiyeler yöntemine göre amortisman hesaplamaları Ģu Ģekilde olacaktır.

VUK’a göre yapılan hesaplama;

Normal amortisman yöntemi = 10.000 x 1/5 = 2.000 TL Azalan bakiyeler yöntemi = 10.000 x (1/5 x 2) = 4.000 TL Standarda göre yapılan hesaplama;

Normal amortisman yöntemi = (10.000 – 1.000) x 1/5 = 1.800 TL Azalan bakiyeler yöntemi = (10.000 – 1.000) x (1/5 x 2) = 3.600 TL

Her iki uygulamada da iĢletme amortisman kaydını aĢağıdaki gibi yapacaktır. VUK’a göre yapılması gereken kayıt;

31.12.2018

740 HĠZMET ÜRETĠM MALĠYETĠ 2.000 (4.000) 257 BĠRĠKMĠġ AMORTĠSMANLAR 2.000 (4.000)

Amortisman İşlem Kaydı

Standarda göre yapılması gereken kayıt;

31.12.2018

740 HĠZMET ÜRETĠM MALĠYETĠ 1.800 (3.600) 258 BĠRĠKMĠġ AMORTĠSMANLAR 1.800 (3.600)

Amortisman İşlem Kaydı

Yapılan örnekte demirbaĢın yılbaĢında alınmıĢ olması nedeniyle standarda göre kıst amortisman hesaplanmasına gerek kalmamıĢtır.

3.1.2.5. Maddi Duran Varlıkların Bilanço DıĢı Bırakılması

TMS-16’nın 67. maddesine göre, maddi duran varlıklar satılarak elden çıkarıldığında veya kullanımından ya da elden çıkarılmasından gelecekte ekonomik bir yarar beklenmediği durumlarda elden çıkarılabilmektedir. Standarda göre varlıkların elden çıkarılmasında elde edilen kazanç ya da kayıp, varlığın elden çıkarılmasında elde edilen net tahsilat ile varlığın defter değeri arasındaki farktır.

Mevcut uygulamada ise MDV’lerin bilanço dıĢı bırakılması, VUK 328. maddeye göre yapılmaktadır. Bu maddeye göre varlıkların satılması halinde bilanço dıĢında kalacağı belirtilmekte iken, kullanımından ya da elden çıkarılmasında gelecekte herhangi bir kazanç beklenmeyen varlıklar ile ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır. Buna göre maddi duran varlığın satılması halinde elde edilen hasılat ile kayıtlı değer arasındaki fark kar ya da zarar hesabına aktarılır. Yine bu maddede belirtilen ve standartta belirtilmeyen bir durumda, yenileme amacıyla bir maddi duran varlığın elden çıkarılması halinde elde edilen kar, üç yıl süre ile bilançonun pasifinde izlenmekte ve üç yıl içerisinde kullanılmaması ya da bu süre içerisinde iĢin terk edilmesi halinde, sürenin dolmasını beklemeden o yılın matrahına

eklenmektedir. Standart bu duruma değinmemekle birlikte KGK tarafından yayınlanan, finansal raporlamaya uygun hesap planı taslağında vergi mevzuatı gereğince gerekli hesap oluĢturulmuĢtur.

Buna göre standart ve mevcut sistem uygulamada benzerlik göstermekle birlikte farklı uygulamaları da bulunmaktadır. Her iki yöntemde de MDV’nin satılması halinde ortaya çıkan kar ya da zarar ilgili gelir tablosu hesaplarına aktarılmaktadır. Yeniden değerlemeye tabi tutulmamıĢ bir maddi duran varlığın satıĢına iliĢkin her iki uygulamada da kayıtta bir değiĢiklik olmayacakken, yeniden değerlemeye tabi tutulmuĢ bir maddi duran varlık satıĢına iliĢkin kayıt aĢağıdaki gibi olacaktır.

Örnek: Kayıtlı değeri 30.000 TL, birikmiĢ amortismanı 24.000 TL ve yeniden

değerlemeye iliĢkin değer artıĢı 5.000 TL olan bir demirbaĢı, %18 KDV hariç 8.000 TL’ye satılmıĢ ve banka kanalıyla tahsilat yapılmıĢtır.

TMU’ya göre yapılması gereken kayıt aĢağıdaki gibidir;

../../….

257 BĠRĠKMĠġ AMORTĠSMANLAR 102 BANKALAR

522 MDV YENĠDEN DEĞERLEME ARTIġLARI

24.000 9.440 5.000 255 DEMĠRBAġLAR 391 HESAPLANAN KDV

679 DĠĞ. OLAĞAN DIġI GELĠR VE

KARLAR

30.000 1.440 7.000

Maddi Duran Varlık Satış Kaydı

TMS’ye göre yapılması gereken kayıt aĢağıdaki gibidir;

../../….

551 MADDĠ DURAN VARLIKLAR YENĠDEN

DEĞERLEME ARTIġLARI 5.000

570 GEÇMĠġ YILLAR KARLARI 5.000

Satış Nedeniyle Yeniden Değerlemenin Kapatılması

../../…. 258 BĠRĠKMĠġ AMORTĠSMANLAR 102 BANKALAR 24.000 9.440 255 DEMĠRBAġLAR 391 HESAPLANAN KDV

648 MAD. VE MAD. OLMAYAN DUR. VAR. SATIġ. ORT. ÇIKAN

KAZ.

30.000 1.440 2.000

Maddi Duran Varlık Satış Kaydı

Eğer MDV sonraki yıllarda tahsil edilmek üzere vadeli olarak satılsaydı standarda göre vadeye iliĢkin gerekli kayıtlar yapılmalıydı.

Standarda göre, kullanımında ya da elden çıkarıldığında ekonomik bir yarar beklenilmeyen durumlarda, MDV’ye iliĢkin muhasebe kaydı yapılmakta olup aĢağıdaki gibidir;

../../….

258 BĠRĠKMĠġ AMORTĠSMANLAR

659 DĠĞER FAAL. ÇEġĠTLĠ GĠDER VE ZARAR. 24.000 6.000

255 DEMĠRBAġLAR 30.000

Demirbaşın Kullanılmaması Nedeniyle Bilanço Dışı

Bırakılması

Standarda göre yapılan bu kayıt kanunen kabul edilmeyen gider olup, vergiye esas kardan mahsup edilememektedir. Bu duruma iliĢkin gerekli etkiyi gösteren muhasebe kayıtlarının da yapılması gerekmektedir.

3.2. KONYA ĠLĠNDE FAALĠYET GÖSTEREN BĠR KONAKLAMA ĠġLETMESĠNĠN MALĠ TABLOLARINA ĠLĠġKĠN STOK VE MADDĠ DURAN VARLIKLARININ VUK VE TMS/TFRS

KAPSAMINDA ĠNCELENMESĠ VE MALĠ TABLOLARA

YANSIMASI