Ölen Eşin Altsoyunun Meslek Ve Sanat İcrası Nedeniyle Getirilen Sınırlama Sağ kalan eşin aile konutu ve ev eşyası ile ilgili olarak talepte bulunabilmesinde

yasada da bazı sınırlamalara yer verilmektedir. Bu sınırlamalardan biri, Medenî Kanun 240. maddenin dördüncü fıkrasında belirtilen, altsoyun, ölen eşin aile konutunda yürütmüş olduğu mesleği veya sanatı devam ettirecek olmasıdır. Bu durumda, meslek veya sanatın yürütüleceği bölümde, sağ kalan eşin bir talepte bulunabilmesi mümkün değildir. Ancak bu sınırlama, yalnızca aile konutu bakımından söz konusudur, ev eşyaları bakımından bu durum geçerli değildir. Yasakoyucu bu sınırlamayı kesin bir dille ifade etmektedir: “..bu hakları kullanamaz”. Buradan hareketle, bu sınırlamanın aksine bir anlaşmanın yapılmasına imkân tanımamak gerekir249_.

Sağ kalan eşin talebine getirilen bu sınırlama, meslek veya sanatın yürütülmesindeki iktisadi menfaate, sağ kalan eşin menfaatleri yanında öncelik tanımaktadır. Ancak bu düzenlemeden, sağ kalan eşin menfaatinin olumsuz bir şekilde etkilenmesi de söz konusu değildir. Aile konutunun daha önce kullanılmayan bölümlerinde bir talepte bulunabilmesi, zaten eski yaşantısının aynen devamı amacına da ters düşmektedir. Buradan yola çıkıldığında, getirilen bu istisna hüküm, sağ kalan eşin talebini tamamlayıcı nitelikte sayılabilir250_.

249 _{Buna karşılık HAUSHEER/REUSSER/GEISER, tarımsal taşınmazlar ilişkin bir işletme} olmaması kaydıyla, ölüme bağlı bir tasarruf ya da mal rejimi sözleşmesi ile, altsoyun aynı meslek veya sanatı icra etmeyeceğinin kararlaştırılabileceğini savunmaktadır. Bkz. HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 101, s. 979. Ayrıca bkz. ZEYTİN, s. 238.

250 _{HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 100, 103, s. 979-980;} SCHLEISS, s. 136.

Aynı meslek veya sanatın devam ettirilebilmesi şeklindeki bu istisna, sadece aile konutunun ilgili bölümü ile sınırlı olarak tanınmıştır. Bu bölümler, aynı meslek veya sanatın yürütülmesi için zorunlu olan ve önceden de aynı meslek ve sanat için ayrılmış olan bölümlerdir. Bu bölümler olmadan başka yerde meslek ve sanatın devam ettirilmesi, çok masraflı veya imkânsıza yakın ölçüde olmalıdır251_.

Aile konutunun ilgili bölümünde ölen eşin yürütmüş olduğu meslek veya sanat kavramı, devamlı gelir getiren bir uğraşıyı ifade etmektedir. Bu uğraşı içine, doktorluk, avukatlık, mimarlık gibi serbest meslekler veya herhangi bir el sanatını ifade eden küçük çaplı bir işletme girebileceği gibi, endüstriyel işletmeleri de ifade eden büyük çaplı işletmeler de gerebilir. Bu uğraşıyı icra ederken kullanılan tüccar, teknisyenlik veya zanaatkarlık gibi ünvanların da bir önemi yoktur, önemli olan, o konutun belirli bölümlerinde mesleğin veya sanatın icra edilip edilmediğidir. Bunun yanında, boş zamanı değerlendirmek ya da hobi amacıyla yapılan ve gelir getirmeyen uğraşılar bu kavrama dahil değildir252_.

Meslek veya sanatın devam ettirecek olan kişilerin çevresi, yasada altsoy olarak sınırlanmıştır. Başka bir ifade ile, bu imkân sadece ölen eşin altsoyuna tanınmıştır. Altsoy dışında başka bir mirasçının ya da herhangi bir kişinin meslek veya sanatı devam ettirmek istemesi halinde, sağ kalan eşin özgülemedeki menfaati üstünlük taşımaktadır. Altsoyu oluşturan birden fazla mirasçı olabilir, bu kişilerin birlikte hareket ederek de mesleki faaliyeti yürütmeleri mümkündür. Ancak birlikte hareket zorunlu değildir, sadece içlerinden birinin bu mesleki faaliyeti yürütmeyi üstlenmiş olması da mümkündür253_.

251 _{HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 106, s. 982; SCHLEISS, s.} 139, 143-144; DURAL/ÖZ, s. 490-491; ZEYTİN, s. 239. DOĞAN’a göre buradaki gerekli olma olağan ihtiyaç olarak yorumlanmalıdır, konutun olmazsa olmaz şeklinde gerekli olması biçiminde yorum yapılmamalıdır. Aksi halde, amacı aşan, hükmün uygulama alanını son derece kısıtlayan bir yoruma gidilmiş olur. Bkz. DOĞAN (Aile Konutu ve Ev Eşyası), s. 665, dn.48.

252 _{HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 102, s. 980; SCHLEISS, s.} 137-138.

253 _{HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 105, s. 981; SCHLEISS, s.} 146-147.

Mesleki faaliyetin yürütülmesini üstlenmiş olan altsoy, ölen eşin mesleğini veya sanatını, aynen devam ettirebileceği gibi, ilerletebilir veya çevresini genişletebilir. Bu konuda aynı meslek veya sanatla ilgili alışılagelmiş değişiklikler de yapılabilir. Ancak, meslek veya sanatın türü tamamen değiştirilemez. Bu yönde niyeti olan altsoyun, sağ kalan eşin talebine kısıtlama getirmesi mümkün değildir. Sözgelimi; babasının avukatlık bürosu olarak kullandığı bölümde, o öldükten sonra diş hekimliği muayenehanesi açmak isteyen oğlu, bu istisnadan yararlanamaz. Aynı durum, mesleği devraldıktan sonra, onu üçüncü bir kişiye devretmesi beklenen altsoy bakımından da geçerli sayılabilir. Bu durumda, yasanın işletmelerin devamının sağlanması şeklindeki amacı gerçekleşmemektedir254_.

Aynı meslek veya sanatın devam ettirilmesinde sadece buna yönelik istek yeterli değildir, aynı zamanda altsoyun buna yetkin nitelikte bir kişi olması da gerekir255_{. Ancak} bu konuda eğitim görmekte olan altsoyun, icrayı sağlama isteğini de göz ardı etmemek, gerekirse sağ kalan eşin talebi hakkında kararı, belli bir süre ertelemek gerekir256_.

Altsoy, meslek veya sanatın devamını icra isteğini, ilgili bölümlerde Medenî kanun 240 maddeye dayanarak talepte bulunması halinde, sağ kalan eşe, diğer durumlarda, miras ortaklığına karşı ileri sürmelidir257_{. Bu isteğin ileri sürülmesi, belirli bir} şekle bağlı değildir. Bu isteğin ileri sürülmesi ileri birlikte, meslek veya sanatın devam ettirileceği ve bunun için de aile konutunun belirli kısımlarının gerekli olduğu açıkça ortaya konulmalıdır258_.

254 _{HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 104, s. 980-981;} SCHLEISS, s. 140; KILIÇOĞLU (Yenilikler), s. 81, (Diğer Eşin Rızası), s. 49; ACAR, s. 125; ÖZTAN, s. 302-304; DOĞAN (Aile Konutu ve Ev Eşyası), s. 664-665.

255 _{HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 105, s. 981.} 256 _{HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 104, s. 980-981}

257 _{Buna karşılık DURAL/ÖĞÜZ/GÜMÜŞ’e göre, aynı meslek veya sanatın altsoy tarafından} icrası için, mirasbırakan ile o altsoy lehine konuta ilişkin ölüme bağlı bir tasarruf yapılmalı veya paylaştırma esnasında, aile konutu, o altsoya tahsis edilmiş olmalıdır. Bkz. DURAL/ÖĞÜZ/GÜMÜŞ, s. 409.

258 _{HAUSHEER/REUSSER/GEISER (I. Unterteilband), Art. 219, Nr. 108, s. 982-983;} SCHLEISS, s. 145, 148-150.