2.11. SAĞIR VE DĠLSĠZLĠK
2.12.3. Alkol ve UyuĢturucu Madde Etkisinde Olma
TCK‘nın 34. maddesinde alkol veya uyuĢturucu madde kullanmanın kusur yeteneğine etkisi düzenlenmiĢtir. TCK‘nın 34. maddesinin 1. ve 2. fıkraları birlikte değerlendirildiğinde, alkol ve uyuĢturucu madde etkisinde olmanın kusur yeteneği üzerindeki etkisinin belirlenmesinde ikili bir ayrım yapıldığı görülmektedir. Bunlar alkol veya uyuĢturucu maddenin irade dıĢı ve iradi olarak alınması durumlarıdır.
İrade dışı alınan alkol veya uyuşturucu maddenin etkisiyle, iĢlediği fiilin anlam ve sonuçlarını algılayamayan veya bu fiile ilgili olarak davranıĢlarını yönlendirme yeteneği önemli derecede azalmıĢ olan kiĢiye ceza verilmez (TCK m. 34/1). Buna göre alkol veya uyuĢturucu madde almanın kusur yeteneğini etkileyen bir sebep olarak kabul edilebilmesi için bu maddelerin irade dıĢı alınması ve bu maddelerin alınmasının etkisiyle kiĢinin iĢlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayamaması veya bu fiille ilgili olarak davranıĢlarını yönlendirme yeteneğinin önemli derecede azalmıĢ olması gerekir. Ġrade dıĢı da olsa kiĢinin algılama yeteneğini kaldırmayan veya yönlendirme yeteneğine önemli derecede etki etmeyen alkol veya uyuĢturucu madde kullanımının, kusura dolayısıyla ceza sorumluluğuna bir etkisi yoktur391
. Yani faile iĢlediği suçun cezası verilecek ancak bu durum temel cezanın belirlenmesinde dikkate alınacaktır. Ġrade dıĢı sarhoĢluk esasen geçici bir neden olduğundan, ―geçici nedenler‖ baĢlığı altında yapılan açıklamalar bu konuda da geçerlidir.
390
KOCA –ÜZÜLMEZ, s. 286.
151
İradi olarak alınan alkol ve uyuşturucu madde etkisinde suç iĢleyen kiĢinim ceza sorumluluğu tamdır. Ġradi sarhoĢluk kiĢinin kusur ehliyetini etkilemez, bu kiĢilerin kusuru tamdır (TCK m. 34/2). Bu hüküm, sebebinde serbest hareketler (ActioLibera Ġn Causa-ALĠC) kuramının, alkol ve uyuĢturucu madde kullanımına uygulanmıĢ Ģeklidir. Ġradi alkol ve uyuĢturucu kullanımı halinde failin fiil anında kasten mi, yoksa taksirle mi hareket ettiği ayrıca araĢtırmalıdır. Ġradi alkol ve uyuĢturucu alımı, kural olarak somut fiile iliĢkin manevi unsurun ayrıca araĢtırılmasını engellemez veya doğrudan fiilin taksirli hali var ise failin suçun taksirli halinden sorumlu tutulmasını gerektirmez392. Örf ve adet hukukundan alınarak geliĢtirilen ALĠC ilkesi, failin kendi kasti veya taksirli hareketiyle kusur yeteneğini ortadan kaldırması ve bu durumda iken suç teĢkil eden fiilin icrasına baĢlaması durumunda, suçun iĢlendiği anda kusur yeteneğine sahip olmamasına rağmen sorumlu tutulmasını sağlamaktadır. Burada faile kusur isnadı yapılırken, fiilin iĢlendiği an dikkate alınmayıp, kusur yeteneğinin kaldırıldığı an dikkate alınmaktadır. Fiilin iĢlendiği anda kusur yeteneği olmamasına rağmen varmıĢ gibi değerlendirme yapılmaktadır. Örneğin cesaretlenmek için içki içip kusur yeteneği ortadan kalktıktan sonra silahıyla ateĢ ederek hasmını öldüren fail, esasen hasmını öldürdüğü anda kusur yeteneği olmadığı için cezalandırılmaması gerekir ise de ALĠC kuramı gereği cezalandırılacaktır (TCK m. 34/2)393
.
Kanun koyucu iradi sarhoĢluğun çeĢitleri olan kasten, taksirle ve tasarlanmıĢ sarhoĢluk arasında ayrım yapmamıĢ, iradi alkol ve uyuĢturucu kullanımı halinde ceza sorumluluğunun tam olacağını belirtmiĢtir. Taksirli sarhoĢluk halinde iĢlenen suçun taksirli gerçekleĢmesi zorunlu değildir. SarhoĢlukla, bu durumdayken iĢlenen fiile iliĢkin suçun manevi unsuru birbirinden bağımsızdır. Yukarıda belirtildiği gibi suça iliĢkin manevi unsur ayrıca araĢtırılmalıdır.
Alkol ve uyuĢturucu kullanımı kronik zehirlenme derecesine ulaĢmıĢ olduğu durumlarda akıl hastalıklarının yaratmıĢ olduğu sonuçlar meydana gelebilir. Böyle durumlarda kronik zehirlenmenin, failin iĢlediği fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını
392
ZAFER, s. 351.
152
algılama veya bu fiille ilgili olarak davranıĢlarını yönlendirme yeteneği üzerinde yaptığı etkiye göre fail ya cezalandırılmaz ya da cezasında akıl hastalarına iliĢkin indirimler uygulanır (TCK m. 32)394
.
153
SONUÇ
Yaptığımız çalıĢmada Türk Ceza Kanunu‘nda düzenlenmiĢ olan ceza sorumluluğunu azaltan ve kaldıran nedenleri incelemiĢ bulunmaktayız. Bu incelememiz neticesinde ceza sorumluluğunu azaltan ve kaldıran nedenleri ikiye ayırarak hukuka uygunluk nedenleri ve kusurluluğu etkileyen nedenler diye iki baĢlık altında incelememizi tamamladık.
Kısaca belirtmek gerekirse kusurluluğu etkileyen hallerle hukuka uygunluk nedenleri nitelik itibariyle birbirlerinden farklı olmalarına, farklı hukuki sonuçlar doğurmalarına ve aralarında mantıksal bir bağ olmamasına rağmen 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda aynı baĢlık altında düzenlenmiĢlerdir395
. Bu durum kanunun sistematiği bakımından doğru olmamıĢtır. Çünkü hukuka uygunluk nedenleri, ceza sorumluluğunu veya kusurluluğu değil; hukuka aykırılığı önler ve ortadan kaldırır. Dolayısıyla fiilin hukuken meĢru ve hukuka uygun bir fiil olarak ortaya çıkmasını sağlar396
.
Kanunda bu Ģekilde bir düzenleme ile kusurluluğu etkileyen hallerle hukuka uygunluk nedenlerinin aynı baĢlık altında düzenlenmesinin nedeni, ― TBMM Adalet Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türk Ceza Kanunu Tasarısına ĠliĢkin Rapor‖ da açıklanmıĢtır. Raporda bu bölümde yer alan hükümlerin birçoğunun hukuki niteliklerinin tartıĢmalı olduğu; bu sebeple, doktrinde tartıĢmalı olan bir konuyla ilgili olarak bağlayıcı olunmak istenilmediği; dolayısıyla, kusurluluğu kaldıran ve azaltan nedenler ile hukuka uygunluk nedenlerinin aynı bölümde düzenlendiği ifade edilmiĢtir. Adalet Komisyonu‘nun bu görüĢü öğretide eleĢtirilmiĢtir. Çünkü burada
395HAFIZOĞULLARI Zeki, ―Hukuka Uygunluk Nedenleri‖, ―http://www.abchukuk.com/cezahukuku/
hukuka-uygunluk.html‖ (e.t., 12.12.2013)
154
yer alan hükümlerin hukuki nitelikleri esasen 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu‘nda yer almasa da Ceza Muhakemeleri Kanunu‘nda belirtilmiĢtir. Gerçekten de, CMK m. 223‘te, bu bölümde yer alan düzenlemelerden hangilerinin hukuka uygunluk nedeni hangilerinin de kusurluluğu ortadan kaldıran ve azaltan nedenler olduğu dolaylı da olsa belirtilmiĢtir. Örneğin akıl hastalığı gibi bir nedenin bulunması halinde sanık hakkında ―kusurunun bulunmaması nedeni ile ceza verilmesine yer olmadığı‖ kararı verilecektir (CMK m.223/3-a). Bu durumda akıl hastalığının kusurluluğu etkileyen hallerden olduğu bu madde ile ifade edilmiĢ olmaktadır. CMK m. 223/3-b‘ de de benzer düzenlemeler mevcuttur. Bu anlamda raporda ifade edildiğinin aksine bu müesseselerin hukuki niteliğinin belirlenmesi öğretiye bırakılmamıĢ; tam tersi bir Ģekilde CMK m. 223‘te bu müesseselerin hukuki niteliği dolaylı da olsa ortaya konulmuĢtur. Ayrıca kusurluluğu kaldıran ve azaltan nedenler suçun manevi unsuru olan kusurlulukla, hukuka uygunluk nedenleri ise suçun hukuka aykırılık unsuru ile alâkalıdır. Kusurluluğu kaldıran veya azaltan nedenlerin bahis konusu olduğu durumlarda suçun unsurlarından tipiklik unsuru, maddi unsuru ve hukuka aykırılık unsuru mevcut kabul edilmektedir. Fakat faile etkisi altında bulunduğu tehdit, tahrik, cebir veya akıl hastalığı ve yaĢ küçüklüğü gibi sebeplerle kusur yüklenememekte ve ― Kusursuz suç ve ceza olmaz” temel prensibi gereğince ceza da verilememektedir.
GerçekleĢtirilen fiilde hukuka uygunluk nedenlerinden birinin varlığı söz konusu ise, artık suçun oluĢması için gerekli olan hukuka aykırılık unsurunun varlığından söz edilemez. Buna karĢın, bir kimsenin iĢlediği fiilden dolayı cezalandırılabilmesi için bu fiilin hukuka aykırı olması gerekmektedir. ĠĢlenen fiilde hukuka uygunluk nedenlerinin mevcudiyeti halinde ise kiĢinin yaptığı eylemin hukuka aykırı olduğundan bahsetmek mümkün değildir. Örneğin, kusurluluğu etkileyen bir sebep olarak akıl hastalığının mevcut olduğu hallerde fail hakkında güvenlik tedbirleri uygulanması mümkün olabilecektir. Ancak hukuka uygunluk
155
nedenlerinin varlığı halinde fail hakkında buna benzer yaptırımların uygulanması da mümkün olamayacaktır397
.
397
156
KAYNAKÇA
AKINCI, ġahin, Türk Özel Hukukunda Ġnsan Kökenli Biyolojik Madde (Organ-
Doku) Nakli Kavramı ve Bundan Doğan Hukuki Sonuçlar, Yetkin
Yayınları, Ankara 1996.
ALACAKAPTAN, Uğur, ―Fikir ve DüĢünce Özgürlüğü ve Tehlike Suçları ÇağdaĢ Batı Hukukunda Bu Konudaki DüĢünce ve Uygulamalar Türk Uygulaması ve Değerlendirmesi‖, Hukuk Kurultayı 2000, C. 2, Ankara Barosu Yayını, Ankara 2000.
ARTUK, Mehmet Emin- Ahmet GÖKÇEN - A. Caner YENĠDÜNYA, Ceza Hukuku
Genel Hükümler, 7. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2013.
ASLAN, BeĢir, Ceza Hukukunda YaĢ Küçüklüğünün Etkisi, 2. Bası, Seçkin Yayıncılık Ankara2007.
ASLAN, M. Yasin, ―Uluslararası Ceza Divanı ve KiĢisel Sorumluluğu‖, TBB Dergisi, Sayı: 73, Ankara 2007.
BAKICI, Sedat, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2008.
BAYRAKTAR, Köksal, Hekimin Tedavi Nedeniyle Cezai Sorumluluğu, (Doktora Tezi, Ġstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü), Ġstanbul 1972.
CENTEL, Nur- ZAFER, Hamide- ÇAKMUT, Özlem YENERER, Ceza Hukukuna
GiriĢ, 7. Bası, Beta Yayıncılık, Ġstanbul 2011.
DEMĠRBAġ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık Ankara2013.
DÖNMEZER, Sulhi - Sahir ERMAN, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel
Kısım,12. Baskı, Beta Yayıncılık, Ġstanbul 1999.
EREM Faruk, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 1997.
ERGÜL, Ergin, Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi ve Uygulaması, 2.Bası, Yargı Yayınevi, Ankara 2004.
157
ERYILMAZ, M. Bedri- Ayhan BOZLAK, ―Hukukumuzda Zor ve Silah Kullanma Yetkisi‖, TBB Dergisi, Sayı 83, Temmuz-Ağustos 2009
GÖKÇEN, Ahmet, ―Organ ve Doku Nakli Üzerine DüĢünceler‖, Selçuk Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, Milenyum Armağanı, S.1-2, C. 8, Konya 2000.
HAFIZOĞULLARI Zeki, ―Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olarak Ceza Hukukunda Ġstenemezlik(Nichtzumutbarkeit/L‘inesigibilita)‖,http://www.zekihafizogullari. com/Makaleler/istenemezlik.pdf, ( e.t.,30.11.2013).
HAFIZOĞULLARI Zeki, ―Hukuka Uygunluk Nedenleri‖, ―http://www.abchukuk.com /cezahukuku/ hukuka-uygunluk.html‖ (e.t.,12.12.2013).
HAKERĠ, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2014.
HAKERĠ, Hakan, Tıp Hukuku, 8. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2009.
ĠNCĠ, Z. Özen, ―5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa Göre Ceza Sorumluluğunu Kaldıran Nedenlerde Sınırın AĢılması (TCK m.27)‖, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Sayı: 37, Eylül 2009.
KANGAL, Zeynel, Ceza Hukukunda Zorunluluk Durumu,1. Bası, Seçkin Yayıncılık Ankara 2010.
KAYRAN, Hasan, ―Ceza Sorumluluğunu Azaltan ve Kaldıran Nedenler‖, Askeri
Adalet Dergisi, Ankara 2010.
KILIÇ, Erdem, ―TCK da Ceza Sorumluluğunu Azaltan ve Kaldıran Nedenler‖, Askeri
Adalet Dergisi, Ankara 2007.
KOCA, Mahmut, ―YTCK‘ da Hukuka Uygunluk Sebepleri‖, Ceza Hukuku Dergisi, Yıl 1, Sayı 1,Ġstanbul 2006.
KOCA, Mahmut-Ġlhan ÜZÜLMEZ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık Ankara 2011.
KOCAR, Yasin, Ġsnat Yeteneğini Kaldıran Haller (Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü) Ankara 2007.
KOPARAN, M. ReĢat, ―Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler‖, TBB
Dergisi, Sayı 64, Ankara 2006.
MAHMUTOĞLU, Fatih, ―5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu‘nda Hukuka Uygunluk Nedenleri‖ , Hukuk ve Adalet EleĢtirel Hukuk Dergisi, Sayı 5, Yıl: 2,Ġstanbul 2005.
MALKOÇ, Ġsmail, Mahmut GÜLER, Ceza ve Yargılamada Temel Yasalar, 1. Bası Feryal Matbaacılık, Ankara 1994.
158
ÖNDER, Ayhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Cilt 2, 1. Bası, Filiz Kitabevi, Ġstanbul 1989.
ÖZBEK, Veli Özer, TCK Ġzmir ġerhi-Yeni Türk Ceza Kanununun Anlamı, Cilt 11. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006.
ÖZBEK, Veli Özer - M. Nihat KANBUR - Pınar BACAKSIZ - Koray DOĞAN - Ġlker TEPE, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2010.
ÖZGENÇ, Ġzzet, Türk Ceza Kanunu Gazi ġerhi (Genel Hükümler), Adalet Bakanlığı Yayınları, 3. Baskı, Ankara 2006.
ÖZGENÇ, Ġzzet, Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler, 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.
ÖZGENÇ, Ġzzet, Ana Hatlarıyla TCK Tasarısı, Hukuki Perspektifler Dergisi, Sayı 2Ankara 2004.
ÖZTÜRK, Bahri, Mustafa R. ERDEM, Veli Özer ÖZBEK, Uygulamalı Ceza Hukuku
ve Emniyet Tedbirleri Hukuku, 5. Bası, Seçkin Yayınevi, Ankara 2007.
ÖZTÜRK, Bahri- Mustafa Ruhan ERDEM, Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2006.
PARLAR, Ali- Muzaffer HATĠPOĞLU, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu Yorumu, 1. Cilt, Seçkin Yayınevi, Ankara 2007.
PARLAR, Ali- Muzaffer HATĠPOĞLU, Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya
Azaltan Nedenler, 2. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2010.
SOYASLAN, Doğan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Yetkin Yayıncılık Ankara 2012.
SUNAY, Reyhan, Avrupa SözleĢmesinde ve Türk Anayasasında Ġfade Hürriyetinin
Muhtevası ve Sınırları, 1. Bası, Kültigin Kitap, Ankara 2001.
ġAHĠN, Mehmet, ―Yasal (MeĢru) Savunma‖, TBB Dergisi, Sayı 75, Ankara 2008. ġEN, Ersan, ―Ceza Sorumluluğunu Kaldıran ve Azaltan Sebepler‖, Türk Ceza Hukuk
Derneği Yayınları, Sayı:10, Ġstanbul 2008.
ġĠMġEK, Mustafa, Askeri Ceza Hukuku Ders Notları, Ġzmir 2005.
TOROSLU, Nevzat, Ceza Hukuku, 19. Baskı, SavaĢ Yayınevi, Ankara 2013.
ÜNVER, Yener, ―Yeni Türk Ceza Kanunu‘nda Kusurluluk‖, Ceza Hukuku Dergisi
159
YILDIZ, Ali Kemal, Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler, Ġstanbul Barosu Yayınları, Ġstanbul 2007.
YOKUġ SEVÜK, Handan, ―Kolluk Görevlilerinin Silah Kullanma Yetkisi ve YaĢam Hakkı‖, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, IX/2, Özel Sayı, Prof. Dr. Duygun YARSUVAT‘ a Armağan, S. 2, Ġstanbul 2012.
YOKUġ SEVÜK, Handan, Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenleri, Özyeğin Üniversitesi Yayınları, Cilt:1, Ġstanbul 2012.
YOKUġ SEVÜK, Handan, ―5327 sayılı Türk Ceza Kanun‘da Cinsel Saldırı ve Cinsel Taciz Suçları‖, Sayı 57, TBB Dergisi, Ankara 2005.
YOKUġ SEVÜK, Handan, Sağlık Hakkı Kapsamında Yapılan Müdahalelerin Türk
Ceza Hukukunda Hukuka Uygunluğunu Sağlayan Hükümler, Sağlık
Hukuku ve Yeni Türk Ceza Kanunu‘ndaki Düzenlemeler Sempozyumu No. 1, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Sağlık Hukuku ve Yeni Türk Ceza Kanunu‘ndaki Düzenlemeler Sempozyumu Özel Sayısı, Ġstanbul 2007.
YOKUġ SEVÜK, Handan, ―Türk Ceza Kanunu Tasarısının YaĢ Küçüklüğüne ĠliĢkin 31. Maddesinin Değerlendirilmesi‖, Türk Ceza Kanunu Reformu, Ġkinci Kitap, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Ankara 2004.
YOKUġ SEVÜK, Handan, Uluslararası SözleĢmelerdeki Ġlkeler Açısından Çocuk
Sorumluluğu ile Mücadelede Kurumsal YaklaĢım, Beta Yayınları, Ġstanbul
1998.
ZAFER, Hamide, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 3.Baskı, Beta Yayıncılık, Ġstanbul 2013.
BaĢvurulan Ġnternet Siteleri;
http://www.abchukuk.com/cezahukuku/ hukuka-uygunluk.html (e.t., 12.12.2013).
http://ansiklopedi.turkcebilgi.com/Kanonik (e.t., 12.12.2013).
http://www.zekihafizogullari.com/Makaleler/istenemezlik.pdf. (e.t., 30.11.2013).
www.kazanci.com