Alandaki Kazı Çalışmaları ve Arkeolojik Buluntular

Günümüzde turizm yolu olarak planlanan eski Harran-Bağdat ticaret yolu güzergahında, inanç, ticaret ve ilim merkezlerinden biri olan Harran ve çevresinde Bazda Taş Ocakları, Senem Mağara, Şuayip Örenyeri kalıntıları, Ay Tanrısı Sin, Yıldız ve Gezegen kültünün önemli bir tapınım merkezi Soğmatar kalıntıları ve Çimdin Kale yer almaktadır.

2.2.1.2.5.1. Kazı Çalışmaları

Harran tarihi İle ilgili en doğru bilgiler yapılan arkeolojik kazılardan anlaşılmaktadır. İngiliz Arkeoloji Enstitüsü tarafından 1950-51, 1956 ve 1959 yıllarında S. Lloyd, W. Brice, D. S. Rice ve J. B. Segal’ın katılımıyla Harran’da Ulu Cami, İçkale ve Höyük’de kazı çalışmaları yapılmıştır.

Höyüğün doğusunda açılan derin sondajda Eyyubiler Dönemi’nden Eski Tunç Çağı’na kadar kalıntılara rastlanmıştır. D. S. Rice tarafından İçkale’de yapılan kazı çalışmasında köpek kabartmalı güney kapısı, madeni kaplar, Ulu Cami’de ise Yeni Babil kralı Nabonid steli bulunmuştur. Ayrıca, Harran’ın topografik planı ile İçkale ve Camii’nin plan ve çizimleri de yapılmıştır. 1959’da Höyük’de yapılan 13 m derinliğindeki sondajda Orta Çağ’dan Eski Tunç Çağı’na kadar kalıntıya rastlamıştır.

Harran’da Türk kazıları 1983 yılında Dr. Nurettin Yardımcı tarafından başlatılmıştır. 1983-2011 yıllarında Dr. Nurettin Yardımcı⁷⁴, Harran Örenyeri’nde Höyük, İçkale, sur ve Harran Ulu Camii (Harran Üniversitesi)’de kazı çalışmaları yapmıştır. Höyüğün üst tabakalarında yaptığı çalışmalarda M.S.7-13. yüzyıllara ait evler, sokaklar v.b. kente ait kalıntıları meydana çıkarmıştır. Harran Ulu Camii’nin planını tam olarak elde ederek, Camiinin güneyinde yer alan çarşıya ait sokaklar ve dükkanlara rastlar. Şehir surunda yer alan Halep kapısı ile Harran Ulu Camii’nin doğu duvarının restorasyonunun yapılmasını sağlar. Prof. Dr. Fikri Kulakoğlu, Harran Ovası yüzey araştırmasını yaparak, höyük ve yerleşimlerin kültür envanterini hazırlar

74 N. Yardımcı, Mezopotamya’ya açılan kapı, Harran (İstanbul 2007); “Harran 1983”, VI. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1985: 79-91; “Harran”,

ve yayınlar. Ayrıca, Harran’ın 1 km batısında bulunan Tel İdris yerleşiminde yaptığı kazılarda Halaf Dönemi ve M.Ö. VII. bine uzanan çanak çömlek parçaları da bulmuştur.

2012-2013 yılında Şanlıurfa Müze Müdürü Müslüm ERCAN Başkanlığı’nda, Şanlıurfa Müzesi’nden arkeolog Nedim DERVİŞOĞLU ve Bülent ÜÇDAĞ’ın katılımıyla, Harran Üniversitesi Arkeoloji bölümünden Doç. Dr. Mehmet ÖNAL’ın kazı ekibi (Arş. Gör. S. İrem ÖĞÜTLE, Arş. Gör. Fatih YILMAZ, Arkeologlar Semih MUTLU, Emrah ÇANKAYA, Naime ALKIŞ) ile şehir surunda, İçkale’de ve Harran Ulu Camii (Harran Üniversitesi) çevresinde koruma ve onarıma yönelik kazı ve temizlik çalışmaları yapılmıştır.

2014 yılından itibaren Harran Kazı çalışmaları Harran Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Mehmet Önal tarafından sürdürülmektedir. 2014 yılı çalışmasında İbn Şeddat’ın bahsettiği on dört hamamdan⁷⁵ birisine rastlanılmıştır.

Fotoğraf 45. Harran Ören Yeri Kazısı 2013 (Fotoğraf: M. ÖNAL)

Fotoğraf 46. Hamam meydana çıkarken, Harran Ören Yeri 2014 yılı kazısı (Fotoğraf: M. ÖNAL)

2.2.1.2.5.2. Arkeolojik Buluntular ve Öneriler

Arkeolojik kazıların en büyük sorunu ödenek yetersizliğinden kazıların sürekliliğinin sağlanamamasıdır. Harran ve çevresinde yapılan kazılarla gün yüzüne çıkacak tarihi buluntularla Harran turizmi daha da gelişecektir. Kazıların sürekliliğinin sağlanması için ilgili tüm kurum ve kuruluşların maddi katkı sağlaması gerekir. Arkeolojik kazıların desteklenmesiyle Harran da Göbeklitepe’de olduğu gibi arkeolojik buluntularla daha da önemli bir merkez haline gelecektir.

Han-El Ba’rur Kervansarayı

 Temizlik ve kazı çalışması yapılarak, yıkılan duvar temellerinin ve zemin döşemesinin meydana çıkarılması

 Koruma kurulunun kabul ettiği ölçüde restorasyonunun yapılması

 Şanlıurfa Müze Müdürlüğü’ne götürülen aslan ve bakıcısının betimlendiği kabartmalı blok taşın mülajının yapılarak orijinal yerine konulması

Şuayip Şehri Örenyeri

 Şuayipşehri Örenyeri’nde temizlik, kazı ve araştırmanın yapılması

 Örenyeri içerisindeki köy evlerinin kamulaştırılması

 Şuayipşehri Örenyeri yakınına otopark yapılması (bunun için I. Derece Arkeolojik Sit Alanı’nın dışında, yolun batısı uygun olabilir)

Soğmatar Örenyeri

 Arkeolojik kazı çalışmalarının yapılması

 Anıtmezarların Rölövesinin yapılması ve restorasyon projesinin hazırlanması

 Çevre düzenleme çalışmalarının yapılması

 Daha önceleri inşa edilen Turizm Danışma Binasının tadilatının yapılması Çimdin Kale

 Arkeolojik kazılar yapılarak kale içindeki yapıların meydana çıkarılmasıyla toprak altındaki kalıntılara görünürlük kazandırılması

 Kazı sonrası hazırlanacak projeler doğrultusunda koruma amaçlı restorasyon çalışmalarının yapılması

 Arkeolojik kazıların devam ettirilmesi ve Oppenheim’in bahsettiği kitabe ve türbenin de ortaya çıkarılması

 Ahır, kiler ve depo amaçlı kullanılan kaya mezarlarının ıslah edilmesi Bazda Mağaraları

 Çevre düzenleme çalışması yapılması,

 Taş ocağı içinde gezi güzergahının belirlenmesi

 Karanlık galerilerin aydınlatılması

 Bilgilendirme levhalarının yapılması

 Taş ocağından taşların kesilme yöntemlerini içeren görsellerin olduğu levhaların hazırlanması

 Taş ocağı içinde çatlayan bölümlerin herhangi bir tehlike oluşturmaması için sağlamlaştırılması

Harran Ulu Camii (Harran Üniversitesi)

 2014 yılında yapılan kazılarda Harran Ulu Camii’nin doğusunda rastlanan sarnıcın detaylarının ortaya çıkarılması

 Harran Üniversitesi arkeoloji bölümünün 2014 yılında yaptığı kazılarda Harran Ulu Camii’nin doğusunda bir hamam kalıntısına rastlanılmış olup, çalışmaların devam ettirilmesi

 Harran Ulu Camii’nin kuzey doğusunda yer alan bazilika planlı kilise ve küçük cami kalıntısının ortaya çıkarılması (Lloyd-Brice, 1951).