Aktarma ve Arındırma İşlemleri

Finansal tabloların mali analize hazırlanabilmesi için aşağıdaki tabloda belirtilen aktarma ve arındırma işlemlerinin yapılması gereklidir.

Tablo 4: Aktarma ve Arındırma İşlemleri

Faturalanamayan giderler sebebi ile firmanın kasa ve ortaklardan alacaklar kalemlerinde artıyor ise ilgili gider hesabı tespit edilerek gelir tablosuna aktarılmalı, dönem kar/zararı değiştirilmeli, karşılığında özkaynaklar içerisindeki dönem kar/ zararı düzeltilmelidir.

Şahsi yatırımlar için kullanıldığı ve firmanın bünyesine dönmeyeceği öğrenilen veya dönmeme ihtimali yüksek görülen fonlar özvarlıklardan düşülür.

Faturasız satışlara ilişkin aktifte kaldığı tespit edilen stok maliyetleri ilgili hesaplardan arındırılır ve özvarlıklardan düşülür/ ortaklara borçlardan düşülür.

Belgelenemeyen ancak firman mülkiyetine ait duran varlık yatırımına kanalize edilmiş giderler duran varlık kalemine aktarılır.

Ortaklar şahsi mülkiyetindeki bir yatırım için yapılmış ödemeler sebebi ile kasa büyümüş ise varlıklardan düşülerek arındırılmalıdır.

Kasa

Kasa hesabında bankalardaki kiralık kasalarında yer alan varlıklarını kayıtladıkları görülebilmektedir. Eğer nakit fonlar ise herhangi bir aktarma yapılmasına gerek yoktur. Çek, senet vb.

Varlıklar ise mahiyeti öğrenilerek ilgili hesaba aktarılır. Ortaklardan

Alacaklar / Ticari Alacaklar vs

Ödeme çağrısı yapılmamış sermaye artışlarına ait alacaklar aktiften arındırılarak, ödenmemiş sermaye hesabına tekrar aktarılır. Ödeme çağrısı yapıldığı tespit edilen sermaye taahhütleri tahsil vadesine göre ortaklardan alacaklar hesabına aktarılır. Avans nitelikli alınan çekler alacak tahsil süresinin etkilenmemesi amacı ile diğer çeşitli alacaklara çekilir.

Fiktif- finansman- hatır çek/senetleri var ise, özkaynaklar düşülür. Alınan çekler

Firma geri dönülemez faktoring yapmış ancak, alınan çeklerde göstermeye devam ediyorsa, alınan çeklerden çıkmalı ve özkaynaklardan düşülmelidir. Firman geri dönülebilir faktoring yapmış ise alacaklarda izlenmeye devam etmeli, pasifte mali borçlarda yer almalıdır.

Bankalar Banka mevduatları içerisinde raporlanmış olan hisse senedi, repo, hazine bonosu vb. Türünden kıymetler ilgili menkul kıymet hesabına aktarılmalıdır.

Dönem sonları ve ara dönemlerde Bankalar hesabında yer alan tutarların mutabakatı yapılmalı, gerekirse diğer bankalardan ortalama mevduat tutarı istihbarat yapılmalıdır.

Verilen çekler Döneme ait ticari işlemlerden kaynaklanıyorsa borç senetlerine, ticari olmayan yada geçmiş döneme ait ticari işlemden kaynaklanıyorsa diğer çeşitli borçlara aktarılır. Eğer çekler avans nitelikli ise diğer çeşitli borçlar hesabına aktarılmalıdır.

Kısa vadeli yatırım olarak alınmayan, uzun vadeli iştirak amaçlı alınmış hisse senetleri pay oranına göre ilgili mali duran varlık hesabına kayıtlanır.

Menkul Kıymetler

İflas etmiş, piyasa değeri kalmamış şirketlerin hisse senetleri özvarlıktan düşülür.

Ticari Alacaklar Satışlar ile alacaklar arasında endirekt bir bağ bulunması gerekir. Geçmiş dönemlerde faturası kesilmiş ve geçmiş dönemlerin cirosuna yansımış bir ticari alacağın ilgili dönemin ticari alacakları içerisinde yer alması, ilgili dönemin alacak tahsil

vadesinin yanlış hesaplanmasına yol açacaktır. Geçmiş yıllardan devir olanlar bir önceki yılın Duran Varlıklarındaki tutar mı? Değilse, vadesi geçmiş alacak mı? Sorunlu olduğu ve tahsil edilemeyeceği tespit edilen yıllar itibari ile devam eden alacaklar sorunlu hale geldikleri dönem itibari ile karşılık ayrılarak gelir tablosuna aktarılmalı ve dönem karı azaltılmalıdır. Alacakların % 25 ve üstü payı olan firmalar için istihbarat sorgusu yapılması doğru olacaktır.

Firmaların DV ile ilgili alacaklarını ve borçlarını ticari alacak ve borçları içerisinde izlediklerine rastlanabilmektedir. Bu yöndeki bakiyeler diğer çeşitli alacak ve borçlara aktarılmalıdır.

Dövizli ticari alacaklara kur değerlemesi yapılması şarttır. Firmanın kur değerlemesini yapmadığı tespit ediliyor ise bilanço tarihi itibariyle TCMB döviz alış kuru üzerinden değerlemeler mali analist tarafından yapılmalıdır. Kur farkı geliri tespit edilirse ticari alacaklara eklenmeli, dönemin satışına ait ise gelir tablosuna yurt içi veya yurt dışı satışlara eklenmeli, dönem karı arttırılmalı ve pasif dengesi sağlanmalıdır. Kur farkı zararı tespit ediliyor ise alacaklardan düşmeli, dönemin satışına ait ise yurt içi veya yurt dışı satışlarda tenzil edilmeli, dönem karı azaltılmalı ve pasif dengesi sağlanmalıdır. Eğer konu kur farkları dönem cirosuna ilişkin değil ise gelir tablosundaki düzeltilmesi kambiyo karları ve zararları kalemleri dahilinde yapılmalıdır.

Ortaklardan Alacaklar

Ortaklardan alacaklar var ise bünye dışına çıkmış bir kaynak olarak görülür ve özvarlıktan düşülen kalemi arındırılır.

Firmaların stokları arasında görülebilen konsinye stokların faturalı alımı yapılmamış olup karşılığında bir pasif hesap ile kayda alınmıştır. Stoklardan ve pasifteki borçlardan (genellikle satıcı borçları ve çeşitli borçlar içerisindedir) karşılıklı olarak arındırılır. Stoklar

Satılmadan sarf malzemesi olarak kullanılan kırtasiye malzemesi, makinelere ilişkin bakım/onarım malzemeleri vb. Türden malzemeler eğer stoklar içerisinde yer alıyorsa peşin ödenen

giderler hesabına aktarılmalıdır.

Modası geçmiş, satış kabiliyetini /stok değerini yitirmiş stoklar direkt ilgili stok kaleminden eğer stok kalemi ayrıştırılamıyorsa stok değer düşüklüğü karşılığı kullanılarak stoklardan düşülmelidir. Karşılığında gelir tablosunda “karşılık giderlerine” aktarılarak giderleştirilmeli, dönem karı azaltılarak pasif dengesi sağlanmalıdır.

Yap-sat tarzı inşaat işi yapan firmalarda yapılan inşaatlara yönelik harcamalar projenin o anki fiziki durumuna göre, diğer üretici firmalar gibi ilk madde malzeme, yarı mamul ve mamuller hesaplarında izlenir. Tamamlanan konut/dükkan/ vb. Yapılar mamuller hesabına alınmalıdır. İnşaatı devam eden kısım yarı mamuller hesabında izlenmelidir.

İştirakler Ödeme çağrısı yapılmış sermaye taahhütleri iştirakler ya da bağlı ortaklıkların altında indirim kalemi olarak gösterilmez, iştirakler/bağlı ortaklıklara borçlara çekilir. Apel çağrısı yapılmamış ise ilgili kalemin altında “sermaye taahhüdü” olarak indirim kalemi olarak yer almalıdır.

Firma tarafından finanse edildiği belirlenen, buna karşılık hukuki nedenler ile (kooperatif, organize sanayi bölgeleri vb.) firmanın maddi duran varlıklarına kayıtlanamayan ve aktifte herhangi bir hesapta izlenen duran varlıklarla ilgili maliyetler genellikle ortaklardan alacaklardan izlenmekte olup diğer maddi duran varlıklar hesabına aktarılmalıdır.

Maddi Duran Varlıklar

Firmalar zaman zaman duran varlıkları ile ilgili mahkeme kararına bağlı değer artışı uygulayabilmektedirler. Tespit edilen konu değer aktifte ilgili duran varlığın üzerine yazılırken pasifte de özkaynaklar içerisinde çoğu zaman sermaye yedekleri içerisinde raporlanmaktadır. Birebir mahkeme kararı görülebiliyor ise konu işlem aynı şekilde değerlendirilmelidir. Yapılan değer artışı mahkeme kararına dayanmıyor ve firmanın genel muhasebesi içerisinde gerçekleştirilmiş ise eklenen fark aktiften ve pasifteki

ilgili kalemden arındırılır.

Firmaların yatırım amaçlı kullandıkları banka kredilerinin finansman giderlerini (faiz +kur farkı) yatırım devam ettiği sürece ilgili varlık maliyetine eklemeleri VUK’a göre kabul edilmektedir. Yatırımın bitişinden/yatırımın kullanıma hazır hale geçişinden sonra oluşan finansman giderlerinin ise gelir tablosu ile ilişkilendirilmesi ve özkaynaklara +/- etki yaratması gerekmektedir

Gelecek Yıllara Ait Giderler

Konu hesap içerisinde yer alan giderlerin genellikle vade ayrımlarının yapılmadığına rastlanılmakta, izleyen yıla ait tüm bakiyelerin uzun vadede değerlendirildiği görülmektedir. Vade ayrımının 12 aylık süreç için kısa vade olacak şekilde yapılması gerekmektedir.

Banka Kredileri Dövizli banka kredilerinin diğer tüm dövizli borçlanmalarda olduğu gibi bilanço tarihleri itibariyle kur değerlemelerinin yapılması gerekmektedir. Yapılmadığı tespit edilen değerlemeler hesaplanmalı lehte ve aleyhteki kur farkları banka kredileri ve özvarlıktan düşülenler kalemi ile ilişkilendirilerek kayda alınmalıdır.

TCMB memzuç kayıtları ile bilançodaki kredi riskleri karşılaştırıldığında arada olduğu tespit edilen farklarla ilgili firmadan bilgi alınabiliyorsa (kredinin var olup olmadığı ve mevcut ise nereye kanalize edildiği) ilgili aktif /pasif kaleme karşılık girişi yapılır. Örneğin yılsonunda stok alındığı, yatırım yapıldığı ya da bir borcun ödendiği gibi. Bilgi alınamıyor ve kredinin mevcut olduğu kanaati bulunuyor ie pasifte banka kredilerine yazılırken ihtiyatlılık gereği özvarlıktan düşülenler kalemi ile arındırılır.

Kabul kredili ithalat borçlarının zaman zaman banka kredileri içerisinde kayıtlandığı izlenmektedir. Eğer konu kredi nakde dönmemiş ise ilgili borcun borç senetleri içerisine aktarılması gerekir.

Ortaklara borçlar

Şahıs firmalarından görülen ortaklara borçlar bir özkaynak unsuru gibi değerlendirilir ve özvarlıktan düşülenler kalemine ters bakiye verilerek özkaynaklara aktarılır. Ortaklara borçlar kalemi çoğu zaman fiktif içerikli olabildiğinden kaynağı sorgulanmalı; ikrazatçı borçlarının bu kalemde kayıtlanabildiği göz önünde bulundurulmalıdır.

Diğer Borçlar Personele veya SSK ya olan borçların firmaların aylık ödeme rakamları ile orantılanarak kaç aylık ödemenin biriktiği kontrol edilir. Bu tutarların yüksek olması önemli erken uyarı sinyali olarak değerlendirilir.

Firmada sermaye artırımı yapılmış veya sermaye taahhüdü kapatılmış gibi görünmesine karşın genellikle genellikle fiktif bir kayda alımdan kaynaklandığına konu nakdin bünyeye hiç girmediğine ve buna bağlı ortaklardan alacaklar hesabının çalıştırıldığına sıkça rastlanmaktadır. Reel bir sermaye artırımı olmaması sebebi ile ortaklardan alacaklar ile özkaynaklar arındırılmalıdır.

Firmanın bir önceki yıl elde ettiği karın bir sonraki dönemde nerede olduğu, özkaynakta kalıp kalmadığı hesaplanmalıdır. Geçmiş yıl karlarının son dönemde bünyeden çıktığı hesaplanan kısmı öncelikle dağıtılacak kar paylarına aktarılmalı aşan kısım var ise ilgili öz kaynak kaleminden çıkarılarak kısa vadeli ortaklara borçlar kalemine aktarılmalıdır. Arındırılmış mali tablolarda dağıtılacak kar paylarının kısa dönem içerisinde özvarlıktan çıktığı dikkate alınmalıdır.

Ödenmemiş sermaye

Mevcut birikmiş karlara yönelik cari dönemde gerçekleşen bir dağıtım olup olmadığının veya planlanıp planlanmadığının bilgisi alınmalı buna istinaden kar dağıtımı yapılmalıdır. Özellikle temettü dağıtmakta olan be buna meyilli firmalarda cari dönemler için yapılacak ticaret sicil gazetesi sorgularında kar dağıtımlarının ilan edildiği ticaret sicil gazeteleri tespit edilebilmektedir.

Uzun vadeli ayrımı

aşan süreler için kullanılan tanımlamalardır. İlgili finansal tabloların tarihi her ne ise izleyen 12. ay sonuna kadar geçen süre kısa vadeli olarak kabul edilmektedir.

Evalüasyon Dövizli borç ve/veya alacakların bulundukları döneme ait kurlarla değerlenerek TL karşılıklarının mali tablolarda raporlanmış olması gerekmektedir. Mali analist tarafından yapılan incelemede özellikle dövizli banka, alacak ve dövizli borçlanmaların evaluasyonlarının yapılıp yapılmadığının kontrol edilmesi gerekmektedir. Yapılan kontrollerde eğer lehte ya da alehte kur farkı tespit edilmiş ise ilgili kaleme eklenip çıkarılarak karşılığında gelir tablosundaki gelir /gider hesabına yansıtılır ve dönem kar/zararı düzeltilir.

Leasing işlemleri

Finansal kiralama faaliyetleri bir iktisadi kıymetin mülkiyetine sahip olmaktan kaynaklanan tüm riskler ile yararların kiracıya bırakıldığı kiralamalar olarak tanımlanmıştır. Konu değişiklik sonrasında firmalar finansal kiralama borçlarını kayda almaya başlamıştır. Banka, kiralamaya konu varlığın anapara maliyeti aktifte Maddi olmayan duran varlıklar içerisindeki haklar kaleminde değerlendirilmekte, pasifteki borçları ise vade ayrım yaparak Mali Borçlar içerisindeki diğer mali borçlar kalemi içerisinde değerlendirilmektedir.

UFRS’ye göre şerefiye

Şerefiye bir varlığın özellikle bir iştirakin veya bağlı ortaklığın nominal değeri ile makul veya piyasa değeri arasındaki farktır. Amortisman

uygulamaları

VUK UFRS

Amortisman ayırmak zorunlu değildir.

Amortisman ayırmak zorunludur.

Faydalı ömrü devlet belirler. Faydalı ömrü şirket belirler. Finansman giderleri

ayrıştırılmaz.

Finansman giderleri ayrıştırılır.

Bina maliyetinin içinde kalan arsa arazi maliyeti ayrıştırılmaz.

Bina maliyetinin içinde kalan arsa arazi maliyeti ayrıştırılır ve kalan kısım için

amortisman ayrılır. 2. el mallar için tam

amortisman ayrılabilir.

2. el mallar için ancak kalan faydalı ömürlerine paralel amortisman ayrılabilir.

Hurda değer dikkate alınmaz. Hurda değer dikkate alınır, tamamen amorti edilmiş olmasına karşın fiilen kullanılan varlıklar için maliyet bedelinden emsal değeri düşülür kalan tutar üzerinden amortisman ayrılır. Kıst amortisman zorunlu

değildir.

Kıst amortisman zorunludur.