Ülkelerin dıĢ politikası, ulusal egemenliğin güçlendirilmesi ve sosyal adaletin sağlanmasından daha ziyade, yönetim biçimi, okuma yazma oranı ve genel kültür düzeyi, ekonomik, sosyal ve politik ilerleme, askeri güç, demokrasinin yaygınlığı, demokratik bilinç, uluslararası iliĢkiler konularına dair bilgi sahibi olmak ve uluslararası ve bölgesel örgütleri amaca uygun kullanabilmek gibi bir çok etkenin bir arada olmasından doğrudan etkilenir. Ayrıca dıĢ politika; parlamento, ilgili bakanlıklar, önde gelen partiler ve sivil toplum kuruluĢları gibi ulusal kuruluĢlarla uyum içinde olduğu zaman baĢarılı olur. BaĢka bir deyiĢle dıĢ politika, ilhamı ilk etapta yerli politikadan alır, düzenlenir ve son olarak da ülkenin yüksek menfaatleri göz önüne alınarak uygulanır. KomĢu ve bölgede ülkelerin iç politikasına genel hatları ile aĢina olmak ve ticari ya da askeri bakımdan iliĢkide olduğu ülkelerin politikasına hâkim olmak dıĢ politikada baĢarılı olmakta oldukça önemlidir. Hatta bir ülkenin tarihi, coğrafyası, tarımı, endüstrisi, madenleri ve dıĢ siyaseti gibi konularda
bilgi sahibi olmanın dıĢ politika üzerinde önemli bir etkisi vardır (Kazimi, 2014: 238).
Son olarak bilgi, eğitim ve uluslararası iliĢkilerde deneyim, yabancı dil edinimi, dıĢ politika diplomasisine hâkimiyet diplomatların baĢarılı olma koĢullarındandır. Afganistan gibi ülkelerin dıĢ politikada baĢarılı olması için en önemli faktörler uluslararası kuruluĢların yönetim politikalarına ve hedeflerine aĢina olmak ve onlardan faydalanmaktır. Uluslararası kararlar ve antlaĢmalardan haberdar olmak ve onları ulusal çıkarlar doğrultusunda kullanmak dıĢ politikada baĢarılı olmak bakımından oldukça önemlidir (Amid, 1990: 218).
Afganistan‟ın etkin dıĢ politika yürütmesi için diğer uluslar içinde gerekli olan bazı hususlara riayet etmesi gerekmektedir. Nitekim güçlü batılı ülkelerin iç politikadaki normları diğer ülkeleri de bağlayıcı Ģekilde etkilemektedir. Ġç politik unsurlar da Ģüphesiz bir ülkenin dıĢ politikadaki karakterini oluĢturmaktadır. Afganistan‟ın dıĢ politikada dikkat etmesi gereken normlar Ģunlardır:
- Milli egemenlik ve toprak bütünlüğü. Ulusal egemenliği ve toprak bütünlüğünü koruyamayan toplumlar önceden BM üyesi olsa bile zayıf ve uygunsuz bir dıĢ politikaya sahip olur. Diğer ülkeler tarafından tanınmaz.
- Halk iradesine dayanan yönetim ve demokrasinin güçlendirilmesi aktif dıĢ politika için önemli ölçüde etkilidir. Kadın ve erkek eĢitliğini sağlamak da oldukça etkilidir. - Ġnsan hakları eĢit vatandaĢlık evrensel bildirgesini riayet etmek kaçınılmazdır. Evrensel insan hakları bildirgesini tanımak, Afganistan‟a dünya çapında siyasi ve hukuki kiĢilik ve saygınlık kazandırır.
- Bağımsızlığı güçlendirdikten ve BirleĢmiĢ Milletler üyesi olduktan sonra BM tüzüğünü kabul etmek. Afganistan gibi bir ülkenin dıĢ politikasında oldukça önemlidir.
- Ġyi yönetim ve idari fesadı yok etmek Afganistan dâhil her ülkenin dünya gözünde saygı görmesi için hayati önem taĢır. Bu yüzden bilinçli ve saygın dıĢ politikaya sahip olmakla yakından ilgilidir.
- Afganistan‟daki bürokrat ve diplomatların vatanseverlik hissiyle hareket etmesi ve milli iradeye saygı duyması. Afganistan‟da yaĢayan tüm halkların manevi ve kültürel
değerlerine saygı, iç ve dıĢ politikanın baĢarıya olaĢması için ana koĢuldur (Aziz, 2014: 3).
- Kapsamlı idarelerin oluĢturulması, eğitimli ve iĢinin ehli insanları görevlendirmek dıĢ politikanın yerine oturtulması için gerekli koĢullardandır. Ülkenin tarihi ve coğrafyası hakkında bilgi sahibi olmak, devletin iĢleyiĢ Ģekline hâkim olmak, bir ya da birkaç yabancı dili bilmek her dıĢiĢleri çalıĢanının hem ülke içinde hem de ülke dıĢında baĢaralı olması için gerekli koĢuldur. Dolaysıyla tüm bu etkenler ülkenin dıĢ politikasının baĢarıya ulaĢtırılmasını sağlar
- DıĢiĢleri bakanlığı ile diğer devlet kuruluĢları ve bakanlık içerisinde siyasi ve idari birimleri arasında koordinasyon ve bilgi alıĢveriĢi bakanlığın ve dıĢ politikanın baĢarılı olmasını sağlar.
Hepimizin bildiği üzere Afganistan‟ın sosyal, ekonomik ve güvenlik problemleri vardır. Bu problemlerin Afganistan dıĢ politikası üzerinde doğrudan etkisi vardır. Bu kısmen, seksenli yılların sonlarında eski Sovyetler Birliğinin Afganistan müdahalesi ve Afganistan komĢuları özellikle Pakistan‟ın Afganistan içiĢlerine karıĢmasından kaynaklanmaktadır (Rahmani ve Hossayni, 2012: 31). Dolayısıyla, Afganistan karmaĢık siyasi ve toplumsal yapıya sahip olduğundan dolayı dünya ülkeleri arasında kamu diplomasisi araçlarının kullanıldığı merkezlerden biri sayılır. Afganistan'daki eski siyasi sistemin ve kukla liderlerin baĢarısız olmasının nedenlerinden biri, kamu diplomasisi aracının etkili bir Ģekilde kullanılamaması olmuĢtur. Bu liderler, bu ülkede yaĢayan insanlara kendi görüĢlerini empoze edememiĢlerdir (Sharifi, 2007: 32).
Afganistan'ın 2003‟te kabul edilen yeni anayasası ülkedeki tüm farklı etnik grupların temsilcileri tarafından onaylanmıĢtır. Ülke çapında bir baĢkanlık ve parlamento seçimlerinin gerçekleĢtirilmesi, apolitik milli ordu ve ulusal polis güçlerinin yeniden oluĢturulması, ulusal egemenliğin korunması, ulusal ve uluslararası kuruluĢlarda Afgan genç erkek ve kız çocukları için yüksek öğretim öğrenme alanlarının sağlanması, Siyasi partilerin faaliyet özgürlüğü, Yürürlükteki ulusal hukuk ıĢığında ulusal ve uluslararası düzeyde Vakıflar ve kurumlar bu anayasanın dikte ettiği kurallardan bazılardır (Sharifi, 2007: 35).
Afganistan gelecek nesli için uluslararası normlara uygun bir hükümetin oluĢturulması için Ģimdiye kadar aĢağıdaki olumlu adımlar atılmıĢtır: Özgür basın, ifade özgürlüğü, siyasi, kültürel, sosyal ve ekonomik özgürlüğün sağlanması, Ġslam hukukuna uygun kadın iĢleri bakanlığı oluĢturulması ve Afgan kadınların durumunu iyileĢtirmek amacıyla çalıĢması, bilgi ve kültür bakanlığı bünyesinde gençlik iĢleri bölümü oluĢturulması, uyuĢturucuyla mücadele bakanlığı oluĢturulması. Ayrıca uluslararası normlara göre madenlerin çıkarılması, ekonomiyi kalkındırmak için giriĢimcilerin kapasitesini güçlendirmesi, ulusal ve uluslararası düzeyde seminerlerin yapılması, 2014'e kadar Afgan ulusal güçleri ve yabancı birliklerin çekilmesi için uluslararası güçlerden güvenlik sorumluluklarının devri (Sharifi, 2007: 36).