Mu Yi 母仪

Eserin ilk bölümü anne çocuk ilişkisi ile başlar. Bu bölümde çocuk yetiştirme konusunda becerileri ile öne çıkmış örnek annelerin biyografilerine yer verilmiştir.

Bölümün adını oluşturan Mu Yi sözcüğündeki mu anne, yi ise örnek anlamlarına gelmektedir; dolayısıyla “örnek anneler” olarak Türkçeleştirilebilir. Mu Yi sözcüğüne Lienüzhuan eseri öncesinde yazılmış klasiklerde rastlanmamıştır. Bunun sebebi ise şöyle açıklanabilir: Kitabın yazıldığı döneme kadar kaleme alınmış klasik metinlerde, kadınlara özel bir bölüm ayrılmamışken, onların annelik becerisine atıfta bulunulmaması pek de şaşırtıcı sayılmaz. Bu bölüme adını veren kişinin yazar Liu Xiang olması muhtemeldir. Eserdeki diğer bölüm adları Konfüçyüs’ün terimlerinden oluşmaktadır.

Eserin bu bölümünde, doğumdan oğullarını veya torunlarını büyütene kadar annelerin örnek gösterilen davranışları, doğruluk sembolü olmuş ve sözleri, yaptıkları ile tutarlı olmuştur. Böylece Liu Xiang, hanedanlık geleceği için derlediği bu 14 biyografiyi ilk bölüm yaparak, annelik rolünün önemini vurgulamıştır.

Aktarılan biyografilerden beşi, antik çağın Xia, Shang ve Zhou Hanedanlıklarının kurulmasında annelerin rolünü anlatır. İlk üç biyografi,²⁰ Üç Kral Beş İmparator dönemine ait anneleri anlatmıştır. İki biyografi²¹ Xia ve Shang Hanedanlığı dönemine ait tarihi karakterleri konu etmiştir. Bir biyografi,²² Batı Zhou Hanedanlığı; üç biyografi,²³ İlkbahar Sonbahar dönemi; bir biyografi,²⁴ İlkbahar Sonbahar ve Savaşan Beylikler arası dönemi ve son olarak dört biyografi²⁵ ise Savaşan Beylikler döneminde yaşamış anneleri konu almıştır. Bu bölümdeki kadınların ortak özellikleri, çocuklarının gelişimi sırasında onlara doğruyu öğretmesi, ahlaki eğitime önem vermesidir. O'hara’nın belirttiği gibi Çin’de erken yaşta çocukları eğitme görevi daha önce de anlatıldığı gibi annenin görevleri arasındaydı. Erkek çocuk, gençlik yaşlarına adım attığında bu görev babaya geçiyordu. Ancak baba uzaktaysa ya da ölmüş ise anne bu göreve devam edebiliyordu. (O'hara, 1945, s. 272)

Bu bölüm, erken yaşta verilen ahlak eğitiminin birkaç metoduna değinmenin ötesine geçmiş ve ileride de görüleceği gibi dönemin Konfüçyüsçü eğitimi ile alakalı birçok ipucu vermiştir. Biyografilerde erkek çocuğu eğitiminde Konfüçyüsçü

20 (1-1), (1-2), (1-3)

21 (1-4), (1-5)

22 (1-6)

23 (1-7), (1-8), (1-9)

24 (1-10)

25 (1-11), (1-12), (1-13), (1-14)

klasiklerin ezberlenmesinin önemine vurgu yapılmıştır. Ergenlik çağına gelene kadar erkek çocuğu eğitmekten sorumlu kişi annedir, daha sonra bu görev babaya geçmektedir. Biyografilerden edinilen bilgiler ahlak eğitiminin daha anne karnındayken başladığını gösterir. Öyle ki, anne hamileyken kötü söz söylemekten, kötü müzik dinlemekten, kötü davranışa maruz kalmaktan kaçınarak bebeğini eğitmeye başlar.

Han düşünürleri için erken çocukluk dönemi ahlak eğitiminde, hanedanlığın ihtiyaçları her şeyden önce geliyordu. O dönemin imparatorlarına, Liu ailesinin ahlaklı ve iyi yetişmiş veliahtlarının, imparatorluk gücü üzerindeki kontrolünü koruyacağı söylenmişti. Şöyle ki, Jia Yi (M.Ö. 200-168) gibi düşünürler, Qin hanedanlığının çöküşünün sebebinin, ilk imparatorun oğlunun iyi eğitilememesi olduğunu iddia etmişlerdir. Hanedanlığın hızlı bir çöküşe gitmesini, şımarık ve bir hadım tarafından kolayca kandırılabilen, etrafı deneyimli hocalarla çevrilememiş veliahda bağlamışlardır. Bu yüzden dönemin araştırmacıları arasında eğitmen olarak annenin düşünülmesi fikri güçlenmeye başlamıştır. Âlimler, hanedanlıkların yükseliş ve çöküşlerinin altında yatan sebepleri araştırmışlardır. Bu önemi yansıtmak için de biyografilerin üçte birinden fazlası, antik Çin’in büyük hanedanlıklarının atalarını ve kurucularını yetiştiren kadınların çabalarını konu etmiştir. (Kinney, 2014, s. xxxıx)

Çocukların eğitimi konusunda anne, her zaman olmasa da çoğunlukla çocuklarını eğitmiştir ve bu eğitim hatırı sayılır ölçüde ahlak eğitimi içermektedir.

Erken efsanevi dönem, halihazırda ilk tarım bakanı Qi’yi eğiten annesi Jiang Yuan (1-2) gibi örnekleri vermektedir. Jian Di (1-3), eğitim bakanı Xie’yi eğitmiştir. Tu Shan (1-4), görevde olan kocası eve uğrayamadığı için Qi’yi tek başına eğitmiştir. Sonra Tang Beyinin eşi You Shen (1-5), iki oğlunu eğitmiştir. Bir sonraki biyografi, bir ailenin üç nesil anneleri Tai Jiang, Tai Ren ve Tai Si’nın (1-6) çocukları nasıl eğittiğinden bahsetmiştir. Öyle ki bu eğitim sonucunda iyi yetişen veliahtlar, Zhou Hanedanlığını kurmuşlardır. Diğer bir biyografi ise Wen Bo’yu eğiten Jing Jiang’ın (1-9) uzun hikâyesidir. Zi Fa, zafer kazanıp eve döndüğünde bile annesi (1-10) tarafından sözleri ve davranışlarıyla eğitilmiştir. Ünlü düşünür Meng Zi’nın annesi (1-11), yazarın en gözde anne örneklerinden birisidir. Lu’nun annesi (1-12) ise çocukları büyüdüğünde bile onları eğitmeye devam etmiştir. Qi’den Tian Qi’nin annesi (1-14) de baş danışman²⁶ olan oğlunu eğitmeye devam etmiş, hatta onu görevleri konusunda uyarmıştır. (Lü J. , 2014, s. 3-58)

Ancak bölümün bütünü, annelerin çocukları ve gençleri yetiştirmesi üzerine yazılmamıştır. On dört biyografiden beşi çocukların eğitimini konu almıştır; bölümün büyük bir kısmı, annenin yetişkin evlatları, yeğenleri ve yetişkin üvey evlatları; bir örnekte ise dadının sorumlu olduğu çocuk üzerindeki etkiye odaklanmıştır.

Biyografilerde kadınlar, farklı statülerde ve rollerdedir. Kadınlardan birisi dadı, birisi hala, bir diğeri eş, kalan on bir biyografi ise anne rolündedir. Statülerine göre ise beş kadın halktan, dokuz kadın asil olarak tasniflenmiştir.

26 相 xiang: İmparatordan sonra gelen en yetkili kişi.

Bu bölümü diğerlerinden ayıran bir özelliği, bölümün örnek anneleri ele almasına rağmen birinci biyografisinde efsanevi hükümdar You Yu’nün iki kadınından (1-1) yani bir anne yerine eşlerinden bahsediyor olmasıdır. Lienüzhuan’in 1403’teki önsözünde, Ming Hükümdarı Chengzu (1403-1424), Liu Xiang’ın Mu Yi bölümünün ilk biyografisinin Shun’un iki kadını ile başlaması ve bu kadınların bir anne değil de bir eş olarak anlatılmasına dair şaşkınlığını ifade etmiştir. Shun’un bu iki kadını, Yao’un kızlarıdır. Yao, beş imparatorluk dönemindeki imparatorlardan birisidir. Eski klasiklerde Yao’un annesi ile alakalı övgüler bulunmasına rağmen, burada ona değinmeden kızlarından bahsetmesini ilginç bulmuştur. Son olarak İmparator Chengzu, Liu Xiang’ın esere Yao soyuyla başlamadığı takdirde “kitap, kitap olarak değerlendirilmezdi” görüşünü belirtmiştir. (Kinney, 2014, s. xxxıx) Bu sav, tüm Çin tarihi araştırmalarının hükümdar Yao ile başlaması gerektiği şeklinde de yorumlanabilir. Erken dönem Çin hanedanlık tarihi öncesindeki tüm erdemli davranışları örnek alınan iki imparator vardır: Bunlardan biri Yao, diğeri ise Shun’dur.

Bu yüzden Shujing, Yao’un hakimiyeti ile başlar. Beş Klasiği kendine yol gösterici olarak gören Han Dönemi Ru Ekolü âlimleri, bu dönemi tarihin başlangıç noktası olarak kabul eder. (Kinney, 2014, s. xxxıx) Bu bölümün You Yu’nün iki kadınını anlatan ilk biyografisinin anne yerine eş üzerinden genel konu sınıflandırmasına aykırı olması ancak bu şekilde yorumlanabilir. Bir diğer ihtimal ise Han Hanedanlığı imparatorlarının Liu ailesi mensubu olması ve yazarın kendi aile köklerini Yao’a dayandıracak bir övgüde bulunma amacı taşımasıdır. Bir başka deyişle yazarın hanedanlık mensuplarının ve kendi ailesinin köklerini çok eskiye dayandırmak istemesi şeklinde de yorumlanabilir.

Bu bölümün bir başka özelliği de diğer bölümlerde on beş biyografi verilirken, Mu Yi’de on dört biyografi bulunmasıdır. Bir biyografinin kayıp olduğu yönünde tartışmalar vardır. Kayıp biyografi ile alakalı bazı ipuçları bulunmaktadır. Bunlar, Liang Duan’in (1825) yazmış olduğu Lienüzhuan Jiaozhu’da, Yiwen Leiju ve Taiping Yulan’ın, Huang Di’nin eşinin biyografisinden bahsettiği yazılardır. Kayıp biyografi hakkında diğer bir sav ise Shijing’in Qi Feng bölümünün Ji Ming Şiirinde Lu beyliğinden Shi’ların Annesini ( 魯 師 氏 母 ) konu alan biyografi olabileceğidir.

(Kinney, 2014, s. xl) Son olarak bu kısım, diğer bölümlerin aksine konuların annelik özelliğiyle öne çıkan kadınların ahlaki nitelikleriyle veya yetenekleriyle değil de sosyal rolleriyle sınıflandırıldığı tek bölümdür.

1.7.2.   Xian Ming

贤明

Eserin ikinci bölümü, bilgelikleri ve zekâları ile öne çıkan on beş kadını konu alır. Bölümün adı olan Xian Ming’in kelime anlamı, bilge ve beceriklidir. Bu kelime, eserden daha önce kullanılmıştır. İlk olarak Zhanguoce eserinin Yan Ce Er 燕策二 bölümünde geçmektedir.²⁷ Ayrıca Lüshichunqiu ve Hanfeizi eserlerinde de bu sözcüğe rastlanmaktadır. Bu sözcük bir Junzi, hükümdar ve liyakat sahibi insanları yükselten ve zamanını düzene kavuşturan belirli şahısları tarif etmek için kullanılmıştır.

27 Zhanguoce, 30. bölüm, Yan Ce Er, 28. Paragraf (昌国君乐毅为燕昭王合五国之兵而攻齐),bkz.

http://www.guoxue.com/book/zhanguoce/0030.htm (Erişim tarihi 15.05.2018)