(9/19) Ertede bir şal men kempir bolıptı. Olardıñ (9/20) Egizbek, Segizbek, degen eki balası bar eken. ḳaptaġan (9/21) jılḳısına san jetpepti. Eki bala er jetip, Tayġılmannıñ (9/22) tayġaḳ tası degen jerde jılḳılardı jayıp (9/23) jata beredi. Tayġılmannıñ tasına tayġanaḳtap, eşbir (9/24) adam oġan şıġa almaptı. Sondıḳtan eki bala emin−erkin (9/25) jılḳıların aydap salıp, erteden keşke deyin (9/26) raḫattanıp oynaydı eken. Künderdiñ küninde Buḳtıḳul (9/27) jäne Şuḳtıḳul degen däwler tayġaḳ tastı (9/28) tübimen ḳoparıp tastap, eki balanı jılḳılarımen (9/29) alıp ketedi.
(9/30) Balalardıñ äkesi jılına bir kelip, balaların (9/31) körip ketedi eken. Bir küni kelse, balaları körinbeydi, (9/32) tayġanaḳ tas ḳoparılıp tastalġan. Şal balaları (9/33) ḳoldı bolıp ketkenin sezip, jılap−sıḳtap üyine oraladı. (9/34) Söytip, şal−kempir ḳuwbas atanıp, baladan da, (9/35) maldan da ajırap, ölmestiñ künin körip, öşpestiñ (9/36) otın jaġıp jüre beredi.
(9/37) Künderdiñ küninde şal uyıḳtap jatıp, tüs köredi. (9/38) Tüsinde bir appaḳ saḳaldı şal kelip: “Jılaġanmen (10/1) payda tappaysıñ, anaw joġarıda bir bulaḳ (10/2) bar, sol bulaḳtıñ janındaġı kiyeli terekke barıp, (10/3) tilew tilep, kempiriñ ekewiñ tübine tünep şıġıñdar. (10/4) Tün ortasında kökten aḳ alma tüsedi onı öziñ je, (10/5) ḳızıl alma tüsedi, onı kempiriñe ber. Arada köp waḳıt (10/6) ötpey balalı bolasıñdar”, ⎯ dep közden ġayıp boladı. (10/7) Şal şoşıp oyansa, tüsi eken. Asıp−sasıp, kiyeli (10/8) terekke barıp, tilew tilep, kempiri ekewi tünep şıġadı. (10/9) Şaldıñ aytḳanınday, tün ortasında aspannan aḳ (10/10) alma tüsedi. Onı şal özi jeydi, bir waḳıtta ḳızıl (10/11) alma tüsedi, onı kempirine beredi. Erteñine üyine (10/12) oraladı. Arada köp waḳıt ötpey kempiri jükti bolıp, (10/13) toġız aydan keyin ul tabadı.
(10/14) Bala tentek bolıp ösedi. Awıldaġı balalardı (10/15) urıp−soġıp, äbden şuwlatadı. Östip jürip onġa keledi. (10/16) Künderdiñ küninde bir kempirdiñ balasın tayaḳtap tastaydı. (10/17) Kempir balanı ḳarġap: “Sen mıḳtı bolsañ, (10/18) eki aġañdı tawıp almaysıñ ba?” ⎯ deydi.
(10/19) Buġan deyin bala eki aġasınıñ joġalġanın bilmeytin. (10/20) Kempirdiñ sözine äbden ḳapalanıp üyine (10/21) keledi. Kelse, anası üyinde joḳ eken. Bala jalġız (10/22) ḳazandı ḳaldırıp, üyindegi ıdıstardıñ bärin jıynap (10/23) ḳoyıp, anası kelgende: “Apa maġan bıyday ḳuwırıp (10/24) berşi” ⎯ deydi. Anası bıydaydı ḳazanġa ḳuwırıp jatḳanda, (10/25) bala esikten: “Apeke deymin, apeke! Kögerşinder (10/26) uşıp ketetin boldı, men bıyday şaşıp, tuzaḳḳa tüsirip (10/27) ala ḳoyayın, ḳuwırıp jatḳan bıydaydı alıp şıġa (10/28) ḳoy”, ⎯ dep asıḳtıradı. Kempir ḳattı sasḳalaḳtap (10/29) salatın ıdıs tappaydı. “Apeke, apeke ıdıs joḳ (10/30) bolsa, ḳolıña uwıstap şıġa ḳoy”, ⎯ dep balası taġı (10/31) ayḳaylaydı. Anası ıstıḳ bıydaydı ḳolına uwıstap (10/32) şıġa keledi. Bala anasınıñ ḳolınan şal berip, (10/33) ıstıḳ bıydaymen ḳısa ustap: “Ayt, apeke, şınıñdı: (10/34) “meniñ eki aġam boldı ma älde joḳ pa?” ⎯ deydi. Ḳolı (10/35) ıstıḳ bıydayġa küyip, şıday almaġan anası: “Seniñ (10/36) Egizbek, Segizbek degen eki aġañ bolġan. Olardı jılḳı (10/37) baġıp jürgen jerinen Buḳtıḳul, Şuḳtıḳul degen eki (10/38) däw alıp ketti dep estigenbiz, anıḳ−ḳanıġın bilgen (10/39) adam joḳ, ⎯ deydi.
(10/40) Bala anasınıñ sözin estigennen keyin: “Endeşe, (10/41) apeke, men sol eki aġamdı izdeymin” deydi. Äytse de, (10/42) balanıñ ata−anası: “Äzir sen jassıñ, bulşıḳ etiñ (10/43) ḳata ḳoyġan joḳ, barar keziñ bolġan joḳ, ḳoyġın, (11/1) balam” dep könbey ḳoyadı. Bala üş kün tamaḳ işpey, (11/2) ökpelep jatıp aladı. Aḳırında kempir−şaldıñ amalı (11/3) tawsılıp, kelisim beredi. Balanıñ onġa şıḳḳanġa (11/4) şeyin atı ḳoyılmaġan eken: “Kimiñ joḳ degende, (11/5) bälenşe degen balamız bar edi dep aytıp jüretin (11/6) atıñdı ḳoyıp alayıḳ” dep, kempir−şal eldi şaḳırıp, (11/7) toy jasap balanıñ atın ḳoyıp berüwin suraydı. (11/8) Balaġa ḳanday at ḳoyarın bile almay, aḳ saḳaldı, ḳara (11/9) saḳaldıġa ḳaradı, ḳara saḳaldı ḳara murttıġa (11/10) ḳaradı, ḳara murttı bozbalalarġa ḳaradı bozbalalar (11/11) ḳaşıp−ḳaşıp taradı. Biraḳ eşḳaysısı at tañday (11/12) almaydı. Östip ḳıynalıp turġanda, ayaḳ astınan (11/13) bir şal payda boldı. Şal balanı özine ḳaratıp: (11/14) “Batır bolatın kelbeti bar eken, atı Ḳaraş batır (11/15) bolsın!” deydi. Eldiñ bäri “Ḳaraş batır bolsın!” (11/16) dep, batasın berisip tarasadı.
(11/17) Bala el−jurtı, ata−anasımen ḳoştasıp, jürip ketedi. (11/18) Jürip kele jatıp, jıraġa üyelep tura almay (11/19) jatḳan sarı taydı köredi. “Sen de bir sorlı körinesiñ” (11/20) dep, ol taydı jıradan şıġarıp, arı ḳaray (11/21) kete beredi. Tay bolsa kisinep, Ḳaraştıñ soñınan (11/22) ḳalmay erip jüredi, ḳuwsa da ketpeydi. “Endi bolmas” (11/23) dep, taydıñ basına noḳta salġan sätte, ol ḳunanġa (11/24) aynaladı, terlik salġanda besti boldı, er−toḳımı jarasḳan (11/25) tawday at boldı. Söytip, bala sarı tulparġa (11/26) minip, sarı jolmen jönep ketti. Jolda atḳa til bitip, (11/27) adamşa söylep ḳoya beredi: “Sen osı jolmen jürip (11/28) otırsañ, jolda bir terek bar, sol terekke jetkende (11/29) er−toḳımdı alıp, asıp baylap ḳoy, sol terektiñ (11/30) tömengi jaġında beyit bar, beyittiñ arasında kümbez (11/31) turadı, sol kümbezdiñ işine kirip, terligiñdi astıña (11/32) salıp, eriñdi basıña jastanıp, kün şıġısḳa ḳarap, (11/33) ḳorıḳpay jata ber. Erteletip bir kisi keledi de: “Bul (11/34) jerge adamzat kelmewşi edi. Ey, jigit, tur”. ⎯ dep (11/35) oyatadı. Sen turmaġın. Sodan soñ ayaḳ jaġıñnan (11/36) barıp oyatadı, sonda sälem berip tura ḳal da, ol adammen (11/37) dostasıp, keri ḳayt”, ⎯ deydi.
(11/38) Bala attıñ aytḳanın jasap, attı terekke asa (11/39) baylap tastap, özi kümbezge barıp jatıp ḳaladı. (11/40) Erteñinde tañerteñmen bir adam kelip: “Bul jerge (11/41) adamzat kelgen emes edi” dep, Ḳaraştıñ bas jaġına (11/42) şıġıp: “Ey, jigit, ey, jigit!”, ⎯ dep oyatsa, oyanbay (11/43) ḳoyadı. Ayaḳ jaġına kelip oyatḳanda tura keledi. Belgisiz (11/44) adam Ḳaraşpen dostasıp bar, sırın aytadı. (12/1) “Men de bir kempir−şaldıñ jalġız balası edim. Erteñmen (12/2) “jaw keldi” degen ayḳaydan keyin sırtḳa (12/3) şıġa kelgenimde, birew aybaltamenen şaptı. Ḳarasam, (12/4) kelgen jaw Buḳtıḳul menen Şuḳtıḳul degen eki (12/5) däw eken. Ekewiniñ baylap alġan eki balası bar edi, (12/6) solar seniñ aġalarıñ boluwı kerek. Egerde sol däwlerdi (12/7) öltirseñ, “Nurperi dosıma atadım” dep basın kesip (12/8) al. Eki däwdiñ ḳırıḳ sarı ala tulparı bar, sol (12/9) ḳırıḳ tulpardı birdey “Nurperi dosıma atadım” dep (12/10) bawızda da, olardı baḳḳan eki ḳızdı da öltir. Olar (12/11) tiri ḳalsa, adam balasına köp jäbir keltiredi, osı (12/12) esiñde bolsın”, ⎯ deydi.
(12/13) Ḳaraş ol adammen ḳoştasıp, atın erttep, jolġa (12/14) şıġadı. Bir jerge kelgende, atınıñ işinen ḳan (12/15) ketip, ilgeri baspay, turıp ḳaladı. Ḳaraştıñ amalı (12/16) tawsılıp, er toḳımdı sıpırıp alıp, arḳalap jolġa (12/17) tüsedi. Birazdan keyin atı
artınan jetip keledi. Onı (12/18) minip alıp, ḳaytadan jolġa şıġadı. Taġı biraz jürgennen (12/19) keyin atı taġı da älgidey küyge tüsip, alġa (12/20) baspay ḳoyadı. Er−toḳımın köterip alıp, odan arı (12/21) jöneydi. Biraḳ uzaġannan keyin atı artınan keledi. (12/22) Ḳaraş oġan minbesten jüre berdi. Kenet atı körinbey (12/23) alġa ötedi de, “bul şınımen batır ma eken?” (12/24) dep sınaw üşin ḳamıstıñ arasınan ḳara şubar jolbarıs (12/25) bolıp, Ḳaraşḳa tura umtıladı. Ḳaraş “eki (12/26) aġamdı joġaltıp ölmegem, senen ölem be?” dep ḳılışın (12/27) suwırıp, ḳaymıḳpay ḳarsı şıġadı. Sonda: “Batır, (12/28) sabır ḳıl, jolbarıs menmin” dep, öz atı aldına (12/29) tura ḳaladı. “Seniñ eki aġañdı alıp ketken eki (12/30) däwdiñ biri ⎯ Buḳtıḳul seni izdep kele jatır. Onıñ (12/31) atı meniñ tilimdi baylap ḳoyıp, işimnen ḳan ketip, (12/32) jüre almay jattım. Endi men ol attıñ tilin şeşilmes (12/33) ḳılıp bayladım. Ol bolsa, meniñ tilimdi baylap turġan (12/34) sıyḳırın joġaltıp aldı. Endi men bir sarı at (12/35) bolayın, sen ötirik ḳurıġın süyretken jılḳışı bol, (12/36) olardı amalın tawıp öltirmesek, bılay öltirüw ḳıyın. (12/37) Sen barıp, ⎯ sälem bergin ol ḳayda bara jatḳanıñdı (12/38) surasa, jılḳı joġaltıp, izdep jürgeniñdi ayt. Sonda (12/39) däw: “Ḳaraş degen kele jatır deydi, onı bilesiñ (12/40) be?” ⎯ dep suraydı. “Bilem” degin. “ol jawġa seksen (12/41) ögizdiñ etin bir−aḳ jep şıġadı, jeti kün kölde jatıp, (12/42) basın şıġarıp, ḳar jawdırıp jatadı. Jeti künde (12/43) köldiñ üsti ḳatadı, sonda muzdı aspanġa atḳılap, (12/44) ḳaraş tura ḳalıp, jawġa ḳarsı şıġadı” degin.
(13/1) Ḵaraş maḳul dep, jılḳışınıñ keypine awısıp, (13/2) ilgeri ḳaray jüre beredi.
(13/3 ) Kenet buḳtıḳul däw aldınan şıġadı. Ḳaraş toḳtap, (13/4) sälem beredi. (13/5 ) ⎯ Sonda däw:
(13/6) ⎯ Ḳaydan kele jatırsıñ? ⎯ dep suraydı.
(13/7) ⎯ Baydıñ jılḳışısı edim, jılḳı izdep kele (13/8) jatırmın. (13/9) ⎯ Ḳaraş degen neme kele jatır deydi, bilesiñ be ? (13/10) ⎯ Bilem.
(13/11) ⎯ Ol jawġa şıġardıñ aldında ne ḳıluwşı edi?
(13/12) ⎯ Ol seksen ögizdiñ etin jep, jeti kün kölden basın (13/13) şıġarıp jatadı da, ḳar boratadı. Jawġa şıġarında (13/14) köldiñ muzı şatırlap jarılıp, aspanġa atıladı.
(13/15) ⎯ Olay bolsa, men de seksen ögizdiñ etin jeyin, (13/16) maġan ögizdi soyuġa järdemdes, ⎯ deydi.
(13/17) ⎯ Ḳaraş kelise ketedi. Däw seksen ögizdi soyadı. Ḳaraş (13/18) ettiñ bärin pisirip, däwdiñ aldına ḳoyadı. Bala arı−beri (13/19) ḳarap, bir jiligin jegenşe, däw seksen ögizdiñ (13/20) etin tügel jeydi de, ḳar jawdırıp, suwıḳ şaḳırıp, (13/21) kölge jatıp ḳaladı. Jeti kün bolġan Ḳaraştan (13/22) “turayın ba” dep suraydı. Ḳaraş: “Tursañ boldı” (13/23) deydi. Köldegi ḳatḳan muz şatırlap jarıla bastaydı. (13/24) Sonda Ḳaraş şoşıp ketip: “Oybay−aw, men umıtıp (13/25) ḳalıppın. Taġı jeti kün, barlıġı on tört kün jatadı” ⎯ (13/26) deydi. Däw taġı jeti kün jatadı. On tört kün (13/27) bolġanda muz odan da ḳalıñdap, däwdiñ moynı ġana (13/28) ḳıltıyıp, muzdan şıġa almay ḳaladı. Sonda Ḳaraş (13/29) Buḳtıḳuldıñ basın “Nurperi dosıma arnadım” dep, (13/30) ḳılışpen ḳıya şawıp tastaydı. Atı ḳuwanıp: “Endi (13/31) Şuḳtıḳul ḳaldı, onı öldirüw üşin däw ötetin joldıñ (13/32) jiyegine jasırın. Bir waḳıtta Şuḳtıḳul: “Seni Ḳaraş (13/33)
jemesem, seni Ḳaraş jutpasam”, ⎯ dep ayḳaylap ötedi. (13/34) Ötip bara jatḳanda Şuḳtıḳuldıñ jalında aḳ (13/35) maḳta şuwdalanıp bala jatadı. Sol jerdi däldep (13/36) şapsañ öltiresiñ, öytpeseñ alısıp äliñ, küresip küşiñ (13/37) jetpeydi”, ⎯ deydi.
(13/38) Bala joldıñ jiyegine Şuḳtıḳuldıñ kelüwin kütip (13/39) jatıp ḳaladı. Bir waḳıtta aşı ayḳayın salıp, şawıp (13/40) kele jatḳan däw körinedi. Arḳasınan jal sıyaḳtı (13/41) maḳta buwdaḳtap, şawıp öte beredi. Ḳaraş onıñ arkasınan (13/42) salıp ḳaladı. Däw sol zamat ḳulap tüsedi. Onıñ (13/43) basın da kesip aladı. Şuḳtıḳuldıñ atı aspanġa (14/1) uşa bergende Ḳaraştıñ atı: “Munı öltirüw kerek, äytpese (14/2) Şuḳtıḳuldı ḳayta tiriltip aladı, ⎯ dep ḳuyrıḳtan (14/3) tistep, jerge ḳulatıp tüsiredi. Ḳaraş eki (14/4) däwdi öltirip, olardıñ sarayına barsa, sarayda birbirine (14/5) ḳoyanday uḳsas, ḳırıḳ sarı ala tulpar baylanıp (14/6) tur. Ḳaraş ḳırḳın da bawızdap, Nurperi dosına (14/7) arnaydı, eki sıyḳırşı ḳızdıñ da basın aladı. Söytip, (14/8) eki däwdiñ ḳattıdan ḳazanı, jumsaḳtan küli (14/9) ḳaladı.
(14/10) Odan eki aġasın izdep kele jatsa, bir tüyege (14/11) jük artıp, mingesip kele jatḳan eki şal aldınan (14/12) şıġadı. Olardıñ jay−japsarın surastırsa, eki şal (14/13) eki aġası bolıp şıġadı. Bala özin olarġa tanıstırıp: (14/14) “Men sizderdi ḳamap kelgen däwlerdi öltirdim, (14/15) inileriñ bolamın”, ⎯ deydi. “Egerde İnimiz bolsañ, (14/16) bizdiñ ḳanday belgimiz bar ekenin bilesiñ be?” ⎯ dep (14/17) suraydı. “Ekewiñniñ de arḳalarıñda ḳaldarıñ bar” (14/18) deydi. Şınında, ekewiniñ arḳasında ḳalı bar bolıp (14/19) şıġadı. Sol jerde üşewi ḳuşaḳtasıp, körisip, kempir−şalġa (14/20) ḳaray jönep beredi.
(14/21) Kelse, olar küyikke şıdamay, tösek tartıp jatıp (14/22) ḳalıptı. Kempir−şal balaların körip, ketkeni kelip, (14/23) kemtigi tolıp, küyikteri tarap, äbden märe−säre bolġan (14/24) eken.