Ġtilaf Devletlerinin 25 Nisan 1915 Kara Çıkarması ve Sonrasında Hava Faaliyeti

Osmanlı BaĢkumandanlık Vekâleti, olası bir kara harekâtına karĢı Çanakkale‟de V. Ordu Kumandanlığını kurmuĢtur. Bu yeni kumandanlığın baĢına 24 Mart 1915 tarihinde Alman General Liman von Sanders atanmıĢtır.346

Osmanlı BaĢkumandanlık Vekâleti; “Gelibolu Yarımadası‟nda bulunan birliklerden 9‟uncu Tümen, 3‟üncü Kolordu, 5 ve 11‟inci Tümenlerle, Jandarma Alayları ve 64‟üncü Piyade Alayından V. Ordunun kurulduğunu ve kumandanlığına da MareĢal Liman von Sanders‟in347 _{atandığı” resmi bir yazı ile birliklere duyurmuĢtur.}348

Deniz harekâtından sonra müttefiklerin Çanakkale‟ye yönelik bir kara harekâtına giriĢmek üzere hazırlık yaptığı öğrenilmiĢtir. Elde edilen bilgilerden; son dönemde Ġngilizlerin 80 nakliye gemisi ve birçok tayyaresinin Adalar denizine geldiği tespit edilmiĢtir. Ayrıca 20.000 askerin ihtiyat olarak bölgeye geleceği, Hint denizinde bulunan bir kruvazörün de bölgeye hareket edeceği bilgisine ulaĢılmıĢtır.349

Bu bilgiler, yapılacak kara harekâtı için hazırlıklar yapıldığını ortaya çıkarmıĢtır.

KeĢif faaliyetleri devam ederken iki tarafın hava birliklerinde teĢkilat bakımından bazı değiĢiklikler yapılmıĢtır. Bu kapsamda bölgede bulunan üç tayyare, altı tayyareci ve bakım personelinden Osmanlı Birinci Tayyare Bölüğü teĢkil edilmiĢtir. Tayyare Bölük Kumandanlığına Alman Tayyareci Mülazım-ı sani Preussner getirilmiĢ ve bölük, Çanakkale Müstahkem Mevki Kumandanlığı emrine verilmiĢtir.350

346 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 180, Dos.: 774, Fih.: 1-5; ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 180, Dos.:}

774, Fih.: 1-6.

347

Liman von Sanders: 17 ġubat I855‟te doğmuĢtur. 22 Ağustos 1929‟da Münih‟te ölmüĢtür. 1911‟de generalliğe yükselmiĢtir. Balkan Harbi sonrası Osmanlı ordusunda yenilik yapmak için Almanya‟dan istenen kurulun baĢkanı olarak 14 Aralık 1913‟te Ġstanbul‟a gelmiĢtir. Ağustos 1914‟te geniĢ yetkilerle Ġstanbul‟da I. Kolordu komutanı olmuĢtur. 1914‟e kadar Osmanlı ordusunda bazı reform çalıĢmaları yapmıĢtır. Almanya ile yapılan anlaĢma gereğince mareĢallik rütbesine yükseltilen Sanders, Mart 1915‟te de Çanakkale‟de oluĢturulan 5. Ordunun komutanı olmuĢtur. Bu atanma ile Çanakkale‟deki tüm idari yetkiyi eline alan von Sanders, yaklaĢık dokuz ay süren bu savaĢlarda komutanlık görevini sürdürnüĢtür. TaĢkıran, a.g.e., s.22.

348 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 180, Dos.: 774, Fih.: 1-5.} 349 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 3432, Dos.: 2, Fih.: 021, 001.} 350

Müttefikler Gelibolu‟ya çıkarma yaptıktan ve muharebelerin sıklet merkezi karaya intikal ettikten sonra Birinci Tayyare Bölüğü, BeĢinci Osmanlı Ordusu emrine verilmiĢtir. Bu teĢkilat değiĢikliğinden sonra bölüğün, ordunun gerisinde ve karargâhın çevresinde bulunan bir alana taĢınması emredilmiĢtir. Bu nedenle Birinci Tayyare Bölüğü 10 Temmuz 1915 tarihinde Marmara Denizi kıyısında bulunan Galata civarına taĢınmıĢtır.351

Bu sırada, Almanya‟daki eğitimlerini tamamlayan birkaç Osmanlı tayyareci de bölüğe katılmıĢtır. Bunların en kıdemlisi olan Tayyareci Mülazım-ı evvel Tahsin, birliğin komutasını üzerine almıĢtır.352

Bu sırada 28 Mart 1915 tarihinde Çanakkale‟de görevlendirilen Ġngiliz Tayyareci BinbaĢı Samson, Henri Farman model tayyareyle ilk deneme uçuĢunu gerçekleĢtirmiĢtir. Aynı gün Ġtilaf Devletlerine ait Bozcaada Hava Meydanı, Osmanlı tayyareleri tarafından ilk kez bombalanmıĢtır.353

Yine aynı gün Osmanlı tayyareleri Ġmroz‟a gidip hava keĢfinde bulunmuĢtur.354

1 Nisan 1915‟te Edremit Sabit Jandarma Bölük Kumandanlığından gelen telgrafta; bir adet Ġtilaf tayyaresinin Akçay üzerine gelerek tekrar Midilli Adası istikametine gittiği bildirilmiĢtir.355

Ġtilaf tayyarelerinin faaliyetleri, harp prensiplerinden yakın hava desteği, taarruz ve gözetleme ilkesi çerçevesinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Buna karĢın Osmanlı tayyareleri daha çok harp prensiplerinden gözetleme ilkesi çerçevesinde kullanmıĢtır. Çünkü Osmanlı tayyarelerinde, dönem içerisinde makineli tüfek bulunmamaktadır.

6 Nisan 1915 tarihinde öğleden önce saat 10.00‟da bir Ġtilaf tayyaresi Çanakkale yönünde bir keĢif uçuĢu yapmıĢ, saat dört buçukta ise diğer bir Müttefik tayyaresi Ġntepe üzerine dört bomba atmıĢ ancak zarar verememiĢtir.356

Bu hava faaliyetlerinde Ġtilaf tayyareleri, harp prensiplerinden keĢif ve yakın hava desteği maksadıyla kullanılmıĢtır.

351 _{Ahmet Esenkaya, “Çanakkale Cephesi‟nde Ġdari Faaliyetler ve Lojistik Hizmetleri”, Çanakkale}

AraĢtırmaları Türk Yıllığı Dergisi, S.17, Atatürk ve Çanakkale SavaĢlarını AraĢtırma Merkezi, Çanakkale,

2014, ss.45-83.

352

Holzhausen, a.g.e., s.14.

353 _{Avcı, a.g.e., s.39.}

354 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 4619, Dos.: 51, Fih.: 1.} 355 _{BOA, DH.EUM.3.ġB, 4/46.}

356

8 Nisan 1915‟te Saros Körfezi‟nde iki zırhlı, bir torpidobot ve bir tayyare gemisi devriye atmıĢ ve bölgede etkinlik göstermiĢtir.357

11 Nisan 1915‟te Müttefiklerin bir zırhlısı ile bir kruvazörü YeniĢehir‟in güneybatısından öğleden sonra saat 02.45‟te Ġntepe istikametinde ateĢe baĢlamıĢtır. Uçan Ġtilaf tayyaresi üzerine Osmanlı sahil bataryaları tarafından ateĢ açılmıĢ olmasına rağmen etkili olamamıĢtır. Ġlgili tayyare YeniĢehir‟e iki, Kumkale‟ye bir bomba atmıĢtır. Öğleden sonra saat 05.20‟de Seddülbahir istikametinde hareket eden bir Ġtilaf tayyaresine Osmanlı uçaksavar birlikleri tarafından ateĢ edilmiĢtir. Ardından diğer bir Ġtilaf tayyaresi saat 5.50‟de Kumkale ve Karanlık Liman istikametinde keĢif uçuĢunda bulunmuĢtur.358

Aynı dönemde Maydos‟a (Eceabat) gelen bir Ġtilaf tayyaresi, keĢif faaliyetinde bulunarak bölgeden uzaklaĢmıĢtır.359

Aynı tarihte Tenker üzerinde uçan bir düĢman tayyaresine yerden Osmanlı birilikleri tarafından sekiz mermi atılmıĢtır. Öğleden sonra 03.40‟da Saros‟daki zırhlı Ġtilaf tayyaresinin keĢfi üzerine, Tenker‟de bulunan Osmanlı 1‟inci taburu tarafından tayyareye ateĢ edilmiĢtir. Saat 04.00‟de Ġtilaf tayyarelerinden birinin Seddülbahir üzerinde keĢif yaptığı görülmüĢtür. AkĢama doğru saat 05.45‟te ise diğer bir Müttefik tayyaresinin Kale‟ye doğru keĢif uçuĢu yaptığı tespit edilmiĢtir. Bu sırada Ġntepe üzerinde de bir Ġtilaf tayyaresi görülmüĢtür. Bu tayyareye Ġntepe‟deki Osmanlı bataryalarından Ģarapnel ateĢi açılmıĢtır360

Aynı gün yine iki Ġtilaf tayyaresi Bozcaada‟dan, Rumeli sahilini takiben Kirte Köyü, Tenker ve Hisarlık üzerinde uçmuĢ ve gözetleme faaliyetin de bulunmuĢtur.361

Ġtilaf devletlerinin hava faaliyetleri harp prensiplerinden keĢif, yakın hava desteği ve hedef ilkesi çerçevesinde gerçekleĢtirilmiĢtir. Müttefik unsurlar, yapacakları çıkarma harekâtı öncesinde Osmanlı kuvvetlerini yıldırmak, tayyareleri bir baskı aracı olarak kullanmak amacıyla faaliyetlerine hız vermiĢtir. Bu durum ilgili süreçteki faaliyetlerine yoğun bir Ģekilde yansımıĢtır.

357

BOA, DH.EUM.VRK, 14/87.

358 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 4616, Dos.: 31, Fih.: 38.} 359 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 4616, Dos.: 31, Fih.: 38-1.} 360 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 4616, Dos.: 31, Fih.: 38-2.} 361

13 Nisan 1915 günü hava bozmuĢ, bütün gün yağmur devam ettiği için Ġtilaf güçlerinin bir saldırısı olmamıĢtır. Aynı gün Körfez‟e bir zırhlı, bir torpido ve bir tayyare gemisi gelmiĢtir.362

Bozcaada‟daki Müttefik hava birliklerinin gün geçtikçe güçlenmesi üzerine, Osmanlı tayyareleri ile bir hava saldırısı yapılması kararı alınmıĢtır. Bu kapsamda 18 Nisan 1915 tarihinde Bozcaada da bulunan Ġtilaf Hava Meydanı‟na bir hava taarruzu gerçekleĢtirilmiĢtir. Fakat bu hava saldırısından beklenen sonuç elde edilememiĢtir. Bunda Ġtilafların, meydana yapılacak olası bir taarruzu önlemek için önceden tedbir almıĢ olmalarının etkisi olmuĢtur. Ġtilaf hava biriliklerinin alan dolaylarında sürekli av devriyesi atmaları ve tedbirli davranmaları bu taarruzdan etkilenmemelerine neden olmuĢtur.363

17 Nisan 1915 tarihinde Saros (Muarız) Körfezi üstünde uçan bir itilaf tayyaresi Osmanlı hava savunma birlilerinden açılan ateĢ sonucunda Sazlıliman önünde denize düĢürülmüĢtür. DüĢen tayyaredeki personeli kurtarmak için denize inen diğer Müttefik tayyaresi da Osmanlı topçu ateĢi ile batırılmıĢtır. Bu sırada bölgeye Amiral Nelson Zırhlısı ile bir tayyare gemisi gelmiĢtir. Bu harp gemilerine de topçu bataryalarından ateĢ açılmıĢtır. Bu ateĢ sonucunda Amiral Nelson Zırhlısı bölgeden uzaklaĢmıĢtır. Tayyare gemisi ise, düĢen tayyaresi arkasından çekerek olay yerinden çekilmiĢtir.364

18 Nisan 1915‟te Ġtilaf tayyareleri Osmanlı mevzilerine on altı librelik üç bomba atmıĢtır. Ancak atılan bombalar patlamamıĢtır. Aynı gün Çanakkale‟nin kuzey doğusuna altı adet yüz librelik bomba atılmıĢtır. Bu bombalar, Osmanlı kuvvetlerine ait ana tayyare hangarını tahrip etmiĢtir.365

19 Nisan 1915 günü Bozcaada üzerinde keĢif yapan Osmanlı tayyaresi BirleĢik Filo donanmasına ait gemilerin üzerine isabetli bombalar atmıĢtır. AteĢle karĢılık verilmesine rağmen Osmanlı tayyaresi salimen geri dönmüĢtür.366

Türklerin bu akınına aynı gün karĢılık veren Ġngilizler, üçer tayyareli iki kolla Çanakkale‟deki Osmanlı hava alanına hücum etmiĢtir. Atılan bombalar tayyare hangarlarının bulunduğu alana düĢmüĢse de 362 BOA, DH.EUM.VRK, 14/92. 363 _{Okuyucu, a.g.e., s.282.} 364 _{BOA, HR.MA, 1125/2.} 365 _{Whitley, a.g.e., s.90.} 366 BOA, HR.SYS, 2110/1.

alandaki Osmanlı tayyareleri daha önceden dağıtılarak gizlenmiĢ olduğundan hasar görmemiĢtir.367

Müttefiklerin bu baskınına rağmen, Osmanlı tayyareleri keĢif görevlerine devam etmiĢtir. Bozcaada doğrultusunda yapılan hava keĢfinde Deniz YüzbaĢı Hüseyin, Bozcaada‟nın batısında bir düĢman nakliye gemisinin Limni‟ye doğru seyrettiğini ve geminin güvertesinde erlerin de bulunduğunu bildirmiĢtir. 23 Nisan 1915 günü öğle üzeri Ġtilaf tayyareleri Eceabat üzerine yedi adet 100 librelik ve altı adet 29 librelik bomba atmıĢtır. Tayyarelere, Osmanlı hava savunma birliklerince top atıĢı yapılmıĢsa da etkili olmamıĢtır. Bu taarruz sonucunda 5 asker Ģehit olmuĢ, 9 asker ise yaralanmıĢtır. Bu bombardıman sonucu sivil Osmanlı vatandaĢlarından hayatını kaybedenler de olmuĢtur. Bu kapsamda, Hıristiyan Osmanlı vatandaĢlarından 10 kiĢi ölmüĢ, 9 kiĢi ise yaralanmıĢtır.368

Aynı gün Mondros koyunda yapılan keĢifte; Ġngiliz ve Fransızların bilinen deniz kuvvetlerinden baĢka, koyda altısı Fransız olmak üzere 23 nakliye gemisi, koy dolaylarında büyük iaĢe, ikmal depoları ve aynı zamanda birçok kara birliklerinin bulunduğu görülmüĢ ve bunların bir çıkarma için kullanılacağı üzerinde durulmuĢtur. Hava keĢifleri, müttefiklerin Gelibolu Yarımadası‟na bir çıkarma yapmak için hazırlıklar yaptığını göstermiĢtir. Bu durum kara çıkarması öncesinde birliklerin savunma tedbirleri almasına zemin hazırlamıĢtır.369

24 Nisan 1915‟te Gelibolu ve boğaz üzerinde yapılan hava keĢfinde; boğaz giriĢinde beĢ zırhlı, BeĢige Limanı karĢısında on bir zırhlı, on nakliye gemisi, birçok kayık ve römorkörler olduğu görülmüĢtür.370

Bu hava keĢfi Müttefiklerin bir çıkarma harekâtının çok kısa bir zaman dilimi içerisinde yapılacağını göstermiĢtir.

25 Nisan 1915 tarihinde müttefikler, Çanakkale‟ye çıkarmaya baĢlamıĢtır. Bu çıkarmaya 500.000 Ġtilaf askeri katılmıĢtır. Harekât; kara, deniz ve hava kuvvetlerinin desteği ile aynı anda gerçekleĢtirilmiĢtir. Amfibi bir nitelik taĢıması harekâta ayrı bir özellik katmıĢtır. Çünkü bir orduya ait değiĢik güç ve unsurlar ilk kez geniĢ çaplı olarak

367 _{Kurter, c.II, s.281.} 368

Whitley, a.g.e., s.95; Erol Mütercimler, Korkak Abdul’den Coni Türk’e Gelibolu 1915, Alfa Yayınları, Ġstanbul, 2005, s.242.

369 _{Göymen, a.g.e., ss.40-41.}

370 _{BOA, HR.SYS, 2323/1; Naim Babüroğlu, Çanakkale 1915 Almanların Büyük Tuzağı, Asi Kitap,}

kullanılmıĢtır. General Ian Hamilton komutasındaki Ġtilaf kuvvetleri; denizden Queen Elizabeth, 18 zırhlı, 13 kruvazör, 32 torpito, bir tayyare ana gemisi, otuzdan fazla mayın arama-tarama gemisiyle, 108 nakliye gemisi ile harekâtı yönlendirmiĢtir.371

25 Nisan‟da Anzaklar Conkbayırı güney yamaçları, Düztepe, Kanlısırt, Koçacimen bölgelerine bir çıkarma gerçekleĢtirmiĢtir. Ancak, Osmanlı kuvvetlerinin karĢı taarruzu ile Ġtilaf güçleri bölgeden atılmıĢtır.372

Osmanlı V. Ordusu Kumandanı olan Liman von Sanders PaĢa, anılarında 25 Nisan 1915 tarihi itibariyle ordu mevcutlarının 60 bin kiĢi ve Ġtilaf güçleri donanma mevcudunun iki yüz kadar gemiden oluĢtuğu bilgisini vermiĢtir.373

Türklerin elinde toplamda yüz elli kadar top olmakla birlikte, ortalama atılan mermi sayısı günlük üç yüz yetmiĢ civarında olmuĢtur.374

Birinci Kirte Muharebesi olarak geçen Ġtilaf devletlerinin kara çıkarması, 25 Nisan 1915 sabahı erkenden Ģiddetli deniz bombardımanı ile baĢlamıĢtır.375

Bu bombardıman sırasında, Alman Tayyareci Garber ve Rasıt YüzbaĢı Hüseyin Sedat Bey keĢif uçuĢuna çıkarak, Saros Körfezi‟nden Anadolu sahiline kadar üç saatlik bir gözetleme yapmıĢtır. Bu uçuĢta, boğaz çevresinde kırk beĢ nakliye gemisi tespit edilmiĢ, bunlara birkaç bomba atılmıĢtır. Ayrıca keĢif sırasında, Müttefik harp gemilerinin ayrıldığı ve Saros‟a karĢı bir sahte çıkarma yapıldığı da görülmüĢtür. Bu önemli keĢfin sonucu, vaktinde V. Ordu Kumandanlığına ulaĢtırılamamıĢtır ve tayyareler arızalı olduğundan baĢka uçuĢ yapılamamıĢtır.376

Gelibolu Yarımadası‟ndaki kara çıkarmasına Ġtilaf devletleri; toplam kırk iki tayyareden oluĢan bir hava kuvveti ile katılmıĢtır. Ayrıca, Manica gemisindeki sabit balon da harekâta keĢif ve topçu ateĢini tanzim etmek amacıyla destek vermiĢtir.377

371 _{Yavuz Bahadıroğlu, Çanakkale Kıyameti, NakkaĢ Yapım, Ġstanbul, 2012, s.9; R. ġükrü Apuhan,}

Çanakkale 1915, TimaĢ, Ġstanbul, 2007, s.157.

372 _{BOA, HR.SYS., 2323/1.}

373 _{Tahsin Berkman, Harp Tarihi, Kara Harp Okulu Basımevi, Ankara, 1949, s.215; Liman von Sanders}

(Çev.: EĢref Bengi Özbilen), Türkiye’de BeĢ Yıl, Türkiye ĠĢ Bankası Kültür Yayınları, Ġstanbul, 2010, s.95.

374 _{Bahadıroğlu, a.g.e., s.157.}

375 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 3474, Dos.: H-3, Fih.: 3-31.} 376 _{Kansu vd., c.1, s.198.}

377

Ġtilaf güçleri, 25 Nisan 1915 tarihinde asıl kuvvetlerini Seddülbahir, Arıburnu ve Kumkale‟den çıkarırken, Bolayır ve BeĢige kıyılarında Osmanlı savunmasını yanıltmayı amaçlayan gösteri çıkarmaları yapmıĢtır. Ayrıca Ġtilaf kuvvetleri hava unsurlarını bölmek suretiyle kara çıkarmasını desteklemiĢtir. Bu kapsamda Kumkale‟deki çıkarma için iki tayyare görevlendirilmiĢ, Seddülbahir için Bozcaada Tayyare Meydanı, Arıburnu için Ark Royal tayyare gemisindeki tayyareler tahsis edilmiĢtir.

Çıkarmadan önceki günlerde, Osmanlı birlikleri sık sık yer değiĢtirmiĢ olduğundan evvelce Ġtilaf tayyarelerinin tespit ettiği yerlerde Osmanlı birlikleri bulunamamıĢtır. Bu yüzden, çıkarma sırasında yapılan hava harekâtında Ġtilaflar istedikleri amaca ulaĢamamıĢtır. Buna rağmen çıkarma günü ve çıkarmadan sonra harekât bölgesinde Müttefik hava faaliyeti oldukça yoğun olmuĢtur. Özellikle Manica gemisinden yükselen sabit balon sayesinde, müttefik gemi topçularının ateĢi idare edilmiĢ, bu yüzden Osmanlı birlikleri çok zayiat vermiĢtir.378

Liman von Sanders, 25 Nisan 1915 tarihinde Müttefiklerin kara çıkarmasının baĢlaması üzerine meydana gelen geliĢmeleri bir rapor ile BaĢkumandanlık Vekâletine bildirmiĢtir. Bu raporda; Saros Körfezi civarında saat 15.00 itibari ile bir çıkarma bulunmadığı, yalnız zayıf topçu muharebeleri ile Ġtilaf güçlerine ait tayyarelerin bölgede görev yaptığı belirtilmiĢtir. Kabatepe dolaylarındaki muharebelerin baĢarılı bir Ģekilde devam ettiği, 15‟inci Kolordu karĢısında taĢıt gemileri olmasına rağmen, hiçbir çıkarma hareketinin bulunmadığı, yalnız Kumkale‟ye bir bölük kadar asker çıkarıldığı ifade edilmiĢtir.379

27 Nisan 1915 tarihinde Deniz Rasıt YüzbaĢı Hüseyin Sedat Bey‟in yer aldığı keĢifte; Ġtilaf kuvvetleri tarafından Seddülbahir ve Arıburnu arasında gerçekleĢtirilen çıkarmanın Osmanlı birlikleri tarafından durdurulduğu görülmüĢtür. Ayrıca bu keĢif sırasında, boğazda on üç harp, yetmiĢ üç nakliye, iki tayyare ve üç hastane gemisinin harekâta destek verdiği tespit edilmiĢtir. 29 Nisan 1915 tarihinde yapılan keĢifte Ġtilaf

378 _{Avcı, a.g.e., s.43.}

379 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 3474, Dos.: H-3, Fih.: 3-31; ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 3474,}

kuvvetlerinin, ana muharip güçleri ile Seddülbahir ve Arıburnu‟na çıktığı, Kumkale, BeĢige Limanı ve Bolayır‟a ise aldatma harekâtı icra ettiği belirlenmiĢtir.380

30 Nisan 1915‟te BaĢkumandanlık Vekâleti tarafından daha önce Ġstanbul‟a gitmiĢ olan Alman YüzbaĢı Serno‟nun Çanakkale‟ye tekrar geldiği bildirilmiĢtir.381

Serno geri döndüğünde bir süre için tayyare bölüğünün emir ve komutasını üzerine almıĢtır. Bu sırada hazırlanan tayyarelerle düĢmanın çıkarma yaptığı bölgedeki depoları, kıta toplulukları ve topçu mevzilerini tespit etmek ve aynı zamanda düĢmanın nakliye ve harp gemilerini bombalamak amacıyla birçok vazife yapılmıĢtır.

Çanakkale Cephesi‟nde ilk hava muharebesi 2 Mayıs 1915 tarihinde gerçekleĢmiĢtir. Alman Tayyareci YüzbaĢı Serno idaresindeki ve YüzbaĢı Hüseyin Sedat Beyin rasıt olarak görev yaptığı Osmanlı tayyaresi, havada müttefik tayyaresi ile karĢılaĢmıĢtır. Bu karĢılaĢma sırasında Osmanlı havacıları tabancalarıyla, karĢı tayyareye ateĢ açmıĢ ve bu tayyareyi kaçırtmayı baĢarmıĢtır.382

Bu keĢfin dönüĢünde Rasıt YüzbaĢı Hüseyin Sedat Bey, Ġtilaf kuvvetlerinin bulunduğu mevzilere iki bomba atmıĢtır.383

Mayıs 1915 tarihinde Çanakkale Cephesi‟ne Osmanlı BaĢkumandanlık Vekâleti bir Albatros B-I384 _{tayyaresi göndermiĢtir. Böylece, Osmanlı ordusunun hava gücü artırılmak}

istenmiĢtir. Bu sırada, Osmanlı tayyareleri Manica balon gemisine hava taarruzu gerçekleĢtirmiĢtir. Ancak, Osmanlı havacılarının kullandığı bombalar nispeten küçük olduğu için herhangi bir sonuç elde edilememiĢtir. Bununla birlikte her saldırı sonunda balonun aĢağı çekilmesi, Manica‟nın görevini etkin bir Ģekilde yapmasına engel olmuĢtur. Manica balon gemisine yönelik hava taarruzları, balonun topçu yönlendirmelerine engel olmuĢ ve Osmanlı kuvvetlerinin kayıplarını azaltmıĢtır.385

380 _{Kansu vd., c.1, s.198.}

381 _{ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 3474, Dos.: H-3, Fih.: 1-15.} 382

ATASE ArĢivi, Kol.: BDH, Kls.: 4616, Dos.: 33, Fih.: 1-012.

383 _{Ergüder Gediz, Türk Hava Kuvvetleri Tarihi Cilt-I, 1911-1918, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Ankara,}

s.155.

384 _{Albatros B-I uçağı: iki kiĢilik silahsız keĢif ve eğitim uçağıdır. Almanya‟dan kredi ile satın alınan yirmi}

iki adet uçak, Mart 1915 ve Ekim 1916 tarihleri arasında Türkiye‟ye gönderilmiĢtir. Bu Uçaklardan ikisi Türkiye‟ye getirilirken Bulgaristan‟da kırım geçirmiĢtir. Bunlardan dört tanesi, topçu yönlendirmesi için telsiz vericilerle donatılmıĢ, 1918 ortalarına kadar altı Albatros B-I, eğitim uçağı olarak Hava Mektebi‟nde kullanılmıĢtır.

385 _{Osman Yalçın, “Çanakkale Cephesi‟nde Türk Hava Harekâtı”, Çanakkale AraĢtırmaları Türk Yıllığı,}

Ġtilaf kuvvetlerinin Osmanlı 5‟inci Ordusunu Bolayır Cephesi‟nden sarmak istemesi 6-8 Mayıs 1915 tarihleri arasında Ġkinci Kirte Muharebeleri‟nin gerçekleĢmesine neden olmuĢtur. Müttefik güçlerin bu harekâtı sırasında, bölgedeki durum ve vaziyeti tespit etmek amacıyla Rasıt Deniz YüzbaĢı Hüseyin Sedat Bey‟in de katıldığı 5 Mayıs 1915 tarihinde bir hava keĢfi yapılmıĢtır. Bu keĢifte, Seddülbahir‟de çarpıĢmaların durduğu ancak bir çekilmenin söz konusu olmadığı bildirilmiĢtir. Bu sırada Ġtilaf güçleri, 6 Mayıs 1915 tarihinde bölge üzerindeki saldırılarını yenileyerek tekrar ettirmiĢtir. Bu taarruzda müttefikler, Alçıtepe‟yi alarak baĢarı kazanacaklarını ümit etmiĢ, ancak 500 metre ilerlemeleri mümkün olmamıĢtır. 8 Mayıs 1915 tarihinde yapılan hava keĢfinde Ġtilaf kuvvetlerinin takviye almadan bölgede baĢarılı olmayacakları anlaĢılmıĢtır. Ardından 13 Mayıs 1915 tarihinde bir hava keĢfi daha yapılmıĢtır. Bu keĢifte, çıkarma bölgesinin güneyinde bir boĢaltma istasyonu tespit edilmiĢ ve Osmanlı topçusu buraya yönlendirilerek iskele ortadan kaldırılmıĢtır.386

14 ve 15 Mayıs 1915 tarihlerinde karada harbeden birliklerini havadan destekleyen Osmanlı tayyareleri Seddülbahir‟de bulunan Ġtilaf devletlerinin ordugâh ve siperlerini bombalamıĢtır.387

17 Mayıs 1915 tarihinde Müttefik hava gücüne mensup, Tayyareci YüzbaĢı R.L.G. Marix ile Rasıt Yarbay Samson Breguet model çift satıhlı bir tayyare ile AkbaĢ Limanı çevresinde bir keĢif yapmıĢtır. Bu keĢif sırasında AkbaĢ Limanı bombalanmıĢtır. Hava bombardımanı sonucunda 13 er Ģehit olmuĢ ve 44 er yaralanmıĢtır.388

Bu sırada cephe hattındaki muharebeler sırasında karĢılıklı olarak siperler birkaç kez el değiĢtirmiĢ, iki taraftan da önemli kayıplar yaĢanmıĢtır.389

22 Mayıs 1915‟te Arıburnu ve Seddülbahir cephesinde yapılan muharebelerde Ġtilaf kuvvetlerine dört binden fazla kayıp verdirilmiĢtir. Bu sırada aynı gün cephe üzerinde uçan itilaf tayyaresi, yerden açılan top ve tüfek ateĢi sonucu denize düĢürülmüĢtür.390

27-28 Mayıs 1915 tarihleri arasında Tayyareci Mülazım-ı evvel Mehmet Ali Bey ve Rasıt YüzbaĢı Hüseyin Sedat Bey tarafından, dört saat süren bir hava keĢfi yapılmıĢtır. Bu hava keĢfinde; Ġtilaf kuvvetleri donanmasının Mondros Limanı giriĢine gerilen ağlarla

386

Kansu vd., c.1, s.199.

387 _{BOA, HR.MA, 1127/19, 01 Mayıs 1331-14 Mayıs 1915; BOA, HR.MA, 1124/76.}

388 _{BOA, HR.MA, 1155/72; Keith Isaacs, “Wings over Gallipoli”, Defence Force Journal, No.81, 1990, s.9.} 389 _{OBÇM, c.1, s.126.}

390

korunduğu tespit edilmiĢtir. Ayrıca, Müttefik ordusu askerleri için cephe hattında yeni kıĢlaların kurulduğu belirlenmiĢtir.391

29 Mayıs 1915 tarihinde Arıburnu‟nda bulunan Osmanlı birlikleri süngü hücumu ile itilaf kuvvetlerini dört yüz metre geriye atmıĢtır. Bu sırada Osmanlı tayyareleri da bu harekâta destek vermiĢtir. Bu destek harp prensiplerinden yakın hava desteği ilkesi