Ġstanbul’da küresel kent söyleminin ekonomi ve finans sektörü üzerine etkileri

Ġstanbul küresel ya da bölgesel düzeyde bir finans merkezi olmamakla birlikte hükümet Merkez Bankası’nı baĢkent Ankara’dan Ġstanbul’a taĢıyarak kenti bir finans merkezi haline getirmekte kararlılıkla sürdüren kusursuz bir Dünya Kenti’dir (Göktür, vd., 2011: 140). Günümüzde Ġstanbul, dünya genelinde karar alma mekanizmalarını etkileyen büyük bir metropoldür (Yaylı, 2012: 344). Birçok uluslararası firmaların merkezlerinin Ġstanbul’ da bulunması önemli bir faktör olarak karĢımıza çıkmaktadır. IMF ile yürütülen uyum programları çerçevesinde devletçi ekonomik sistemin yerine pazar ekonomisinin gelmesi, fiyat kontrolleri ile birlikte ticaret kısıtlamalarının ortadan kaldırılarak Ġstanbul’un üretimden uzaklaĢmasına, döviz iĢlemlerini serbest bırakılarak ve Borsa Ġstanbul’un açılması ile birlikte finans ekonomisine dönüĢen bir Ģehir olma çabası içine girmektedir (Yaylı, 2012: 345). Bu sayede yeni ve büyük bir pazar haline gelen Ġstanbul çok uluslu Ģirketlerin ilgisini çeken, yabancı sermayenin daha çok finans, turizm, bankacılık gibi üretim dıĢı faaliyetlerini gerçekleĢtirdikleri cazibe merkezleri haline gelmektedir.

ġehirde finans alanında hizmet veren Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsası 2013 yılında Borsa Ġstanbul olarak adını değiĢtirilmiĢtir. Borsa Ġstanbul ülkenin sermaye piyasalarında faaliyetlerinin sürdürüldüğü merkez olmaktadır. Finans piyasalarının uluslararası krizlerden sonra güvenli bir liman aradıkları dünya konjonktüründe sağlam temelleri bulunan Borsa Ġstanbul Ģirketlerin aradıkları niteliklere sahip konumundadır. Ġstanbul, “Uluslararası Finans Merkezi” olması için gerekli özellikler olan, küresel ve rekabetçi bir iĢ ortamı sunabilen, jeopolitik konumunun önemi ile birlikte Avrupa, Orta Doğu ve Asya üçgeninde mali Ģirketlerin ve yatırımcıların daha kolay buluĢabildiği noktalar olan potansiyeli yüksek noktada yer almaktadır (Ġstanbul Uluslararası Finans Merkezi, 2017: 2).

Nasdaq OMX Group ile 2013 yılında imzalanan anlaĢma ile Borsa Ġstanbul’un küresel bir borsa olma yolunda ve Ġstanbul’un uluslararası finans merkezi

62 olmasına katkı sağlayacaktır (Ġstanbul Uluslararası Finans Merkezi, 2017: 14).

Bunun amacı Ġstanbul’un küresel varlığını geniĢleterek bölgesel bir merkez olma konumunu güçlendirmek istenmektedir. Ġstanbul Uluslararası Finans Merkezi Projesi ile bölgesinde mali merkez üsleri olma yolunda küresel finans piyasalarında söz sahibi olan, Ģehirde yapılacak çeĢitli düzenlemeler ile dünyaya entegre olmasına katkıda bulunacaktır (Ġstanbul Yatırım Rehberi, 2017: 42). Borsa Ġstanbul’a duyulacak güven bu sayede pekiĢecek geliĢen teknolojiye uyum sağlayarak piyasaya hâkim olacak ve piyasadaki likidite güvene bağlı olarak artma eğilimi gösterme eğiliminde olması beklenmektedir.

Ġstanbul’un dünya çapında ün kazanmasına doğru giden yolda birer kilometre taĢı olarak göklere çıkarılan bir dizi mega olay, gösteri geldi: NATO Zirvesi, Dünya Mimarlar Kongresi, Formula Bir YarıĢları ve Onuncu Ġstanbul Bineali (Göktürk, vd., 2011: 124). Bu gibi birçok uluslararası kabul gören olaylara ev sahipliği yapması dünya genelinde güçlü bir kent modeli olduğunu gözler önüne sermektedir. Kent imajını giderek artırmakta ve yeni katılımcılara merak uyandırmaktadır.

ÇeĢitli organizasyonlar ile Ġstanbul misafirperverliğini, zengin kültürünü, tarihsel dokusunu sunarak bu gibi büyük etkinliklere ev sahipliğini yapabilecek kapasiteye sahip olduğunu dünyaya göstermektedir. Kültürel mirasları; kentin iki tarihi simgesi olan Galata Kulesi ve Kız Kulesi kullanıma açılarak lüks restoranlara ev sahipliği yapmakta, iki turistik semt olan ve Topkapı Sarayı, Süleymaniye Camii, Ayasofya, Kapalı ÇarĢı ve Mısır ÇarĢısı’na ev sahipliği yapan Eminönü ve içinde kilise ve sinagogların yer aldığı Sultanahmet ile Haliç’e doğru giden bölge artık Tarihi Yarımada olarak anılmaktadır (Göktürk, vd., 2011: 126).

Turizm açısından dünyanın her yerinden misafirlerini kabul eden, konukseverliğini en iyi Ģekilde gösteren Ġstanbul’un küresel etkileĢimden uzak kalması düĢünülememektedir. Birçok medeniyetten gelen insanlara ev sahipliği yapması çeĢitli kültürlerin birbirleriyle olan etkileĢimlerine katkıda bulunmaktadır.

63 Ġstanbul 2014 yılında Dünyanın En Popüler Destinasyonu yani çeĢitli doğal güzellikleriyle ziyaretçilerinin dikkatlerini çekebilen yer olarak TripAdvisor tarafından seçilmiĢtir (Ġstanbul Yatırım Rehberi, 2017: 52). TripAdvisor denilen olay gezginlerin yapmıĢ oldukları seyahatler ile ilgili yorumlarını yazdığı güncel bir sitedir. Kent çeĢitli organizasyonlarla projelerle dünya çapında kentini tanıtmakta ve tanıtmaya devam etmektedir. Turistler sadece eğlence ve kültür için değil baĢka sebeplerle de tercih etmektedir. Ülkemizde sağlık alanında geliĢen ve ileri teknolojik sağlık ekipmanlarının ülkemizde olması sebebiyle her yıl yüzbinlerce insan ülkemize tedavi olmak amacıyla gelirken, devlet destekli yaptırılan yatak kapasitesi bakımından büyük hastanelerin olması hastalara yararlanabilecekleri birçok imkân sunmaktadır (Ġstanbul Yatırım Rehberi, 2017: 54). Özellikle geliĢen teknoloji ile birlikte kamu hastanelerinde son model teknolojinin kullanıldığı önemli sağlık ekipmanları bulunmakta ve ülke içinde ve ülke dıĢındaki vatandaĢların özellikle bu hastanelere tedavi olmak amacıyla gelmelerine sebep olmaktadır.

Bilindiği üzere Türk Hava Yolları’nın ana merkezi Ġstanbul’dur. Dünyanın 109 ülkesine ve 265 hedefe uçuĢ yapan Türk Hava Yolları, bu alanda dünyanın en çok ülkeye uçan havayolu unvanını elinde bulundurmaktadır (Partal, 2015: 1).

Birçok yöne uçuĢlarının artması neticesinde ulaĢım imkânı kolaylaĢtığından dünyanın farklı coğrafyalarından turistler Ġstanbul’u ziyaret etme imkânı bulmaktadırlar. Ayrıca batı ülkelerinden gelen yolcuların transit taĢımacılığı Ġstanbul üzerinden kullanarak Ġstanbul üzerinden diğer birçok ülkeye seyahatlerini gerçekleĢtirmektedir.

Ġstanbul ile ilgili çeĢitli raporlarda görüleceği üzere küresel ölçekteki rekabet koĢullarının olduğu Londra, Moskova ve Paris ile birlikte Ġstanbul Avrupa’daki 4 mega kent arasında bulunduğu söylenmektedir (Sezen – Parlar, 2016:

2). ġehir büyümekte ve uluslararası ölçekteki organizasyonlara ev sahipliği yapabilmektedir. Rekabet koĢulları için gerekli olan özellikleri gün geçtikçe sahip olmaktadır. Ġstanbul BüyükĢehir Belediyesi tarafından düzenlenen World Cities Expo Ġstanbul 15-18 Mayıs 2017 tarihleri arasında Haliç Kongre Merkezi’nde gerçekleĢen, Ģehirler “Akıllı ġehirlere” dönüĢmekte, bu uluslararası etkinlik dönüĢüme yön veren

64 fikirleri ve uzmanları dünya kenti Ġstanbul’da bir araya getiriyor (Dünya Akıllı ġehirler Fuarı, 2017: 1). Artık Ġstanbul kongreler, toplantılar, uluslararası görüĢmeler gibi görüĢmelerin yapılabileceği aranan kent modülüne girdiği kabul edilmektedir.

Ġstanbul’un küresel anlamda bir merkez olabilmesi için yerel yönetimlerin ve özel teĢebbüslerin birlikte yapacakları çalıĢmalar neticesinde merkez siyaset politikalarının belirlendiği, stratejilerin oluĢturulduğu, rehberlik edebilen bir pozisyona sahip olmalıdır (Bozlağan ve Daouday, 2016: 245). Yerel yönetimler tek elden bu çapta mega projeleri tek baĢlarına yapamayacağından devletin ön ayak olması gerekmektedir. Bu projelerle dünyaya Ģehir üstünden açılanabilmekte ülke kendini bu Ģekilde tanıtmayı sürdürmektedir. Ġstanbul küresel kent olduğunu projeler bazında, uluslararası kongrelerde, toplantılarda, organizasyonlarda, turizmde, sanatta, finansmanda, ulaĢım ağlarında kendini kanıtlamakta ve yeni projeleriyle bu geliĢimini sürdürmektedir. ÇeĢitli alanlarda ev sahipliği yaptığı uluslararası organizasyonlar ile birlikte yükseliĢine devam etmektedir.