Konyalıların takdirini kazanmıĢ, genç, çalıĢkan ve zeki bir kiĢi82
olan Koner, bir yıl aradan sonra ikinci defa belediye reisliğine seçilmiĢ, 24 Mart 1336 (1920) tarihinde 4000 kuruĢ maaĢ ile görevine baĢlamıĢ ve bu vazifesini de 20 Nisan 1339 (1923)
tarihine kadar sürdürmüĢtür.83
Koner‟in, 1920-1923 yılları arasındaki bu görevi Millî Mücadele döneminin en
sıkıntılı ve buhranlı zamanına rastlamıĢtır.Müderris Gevrakizade Hacı Vehbi Efendiden
Belediye BaĢkanlığı görevini devralan84
ve güçlüklerle dolu bir devrede göreve baĢlayan iĢlek zekâlı, ilerici, hamleci, dinamik Belediye BaĢkanı genç Muhlis Bey,
yüzyıllardır bakımsız kalmıĢ güzel Konya‟ya modern bir Ģehir düzeni vermek azmiyle85
iĢe koyulmuĢtur.
Koner, öncelikle Konya‟nın imarı için çalıĢmalara baĢlamıĢtır. Konya‟nın çarĢısına ve pazarına düzen vermiĢ, caddelerdeki dükkânlara tabela astırma mecburiyeti getirtmiĢtir. Bununla birlikte bu tabelalar 100 kuruĢ karĢılığında belediye tarafından yaptırılmıĢ ve buradan sağlanan gelirler ise hayır kurumlarına verilmiĢtir. Ayrıca Ģehrin
sokak ve evlerinin yeniden numaralanması sağlanmıĢtır.86
81 Keymen, “Muhlis Hoca”, s. 2.
82 M. Özgen Küçükkoner-Ġhsan Kayseri, Mehmet Muhlis Koner, s. 15. 83
Sicil Cüzdanı, s. 15.
84
Ömer Akdağ, Konya’da Çok Partili Dönemin Ġlk Genel Seçimi (1946), Konya 2009, s. 28.
85 Vasfi Yener, “Ölümünün 9. Yıldönümünde, Anılar ile Muhlis Koner” baĢlıklı ve 23 Ağustos 1965
tarihli Avukat Mehmet Özgen Küçükkoner‟e gönderdiği mektup.
19
Koner, Ģehrin bu günde vitrini sayılan Alaeddin Bulvarı‟nı açtırmıĢ ve Hükümet Meydanı PTT önündeki Kayalı Park‟ı tesis edip çağdaĢ bir parkın ilk örneğini vermiĢtir.
Ayrıca ġerafettin Camii arkasındaki kabristanı da Ģehir merkezinden kaldırtarak87
Ģehirdeki imar faaliyetlerine olanca gücü ile hız kazandırmıĢtır. Koner, ulaĢımın kolaylaĢması ve Ģehrin güzelleĢmesi için büyük caddeler açtırmıĢtır. Sultan Selim Camii
ile Aziziye Camii arasındaki cadde bu yıllarda yapılmıĢtır.88
Bunların yanında bir de
Devlet Hastanesi binası yapılmıĢtır.89
Millî Mücadelenin son dönemlerinin yaĢandığı ve uzun bir zamandan beri süren savaĢlar, halkın yaĢam standardını ve gelir seviyesini oldukça düĢürmüĢ, pek çok Ģehirde temel gıda maddelerinin fiyatlarının yükselmesine sebep olmuĢtur. Fiyatların yükseldiği Ģehirlerden biri de Konya‟dır. Konya‟da en pahalı yıl 1920 yılı olmuĢtur. Bu senede baĢta tuz ve ekmeğe zam yapılmıĢ, 13,5 kuruĢa satılmakta olan ekmek 14 kuruĢa, 11,5 kuruĢa satılmakta olan ham ekmek ise 12 kuruĢa çıkarılmıĢtır. Nitekim Belediye buğday getirterek fiyatların düĢmesini sağlamıĢ, böylece has ekmek 12 kuruĢa,
ham ekmek ise 10 kuruĢa satılmaya baĢlamıĢtır.90 1921 yılına gelindiğinde ise bütün her
Ģeyde fiyatlar istikrarsızlık göstermiĢtir. Gaz yağı sıkıntısı ortaya çıkmıĢ ve karaborsa satılmaya baĢlanmıĢtır. Belediye bunun üzerine karaborsayı önleyici bir tedbir alarak gazın satıĢını ve dağıtımını karneye bağlamıĢtır. ġehirdeki gazyağı sıkıntısının artması üzerine ise belediye tarafından 500 sandık gaz yağı getirtilmiĢ ve Aziziye caddesinde bazı tüccarlarla anlaĢılarak halka kolayca dağıtımının yapılması sağlanmıĢtır. Ayrıca
piyasada bulunmayan ve karaborsa satılan birçok mala da “narh” koyulmuĢtur.91 ġehrin
zabıta iĢleri de 1 müfettiĢ 1 muavin ve 7 kolcu tarafından görülmüĢtür. 1 memur 10 hademe birer de bekçi ve ahırcıdan oluĢan Belediye temizlik kadrosu Ģehrin temizliğini
tek atlı 3 süprüntü ve 2 el arabası vasıtasıyla yapmıĢtır.92
Sanata, sanatkâra her zaman
87
Es, “Konya Belediye Reisleri”, s. 3.
88 Avanas, Millî Mücadelede Konya, s.53. 89
M. Sabri Doğan, “Konya Belediyesi‟nin Cumhuriyet‟ten Bu Yana GeliĢimi”, Konya Makaleler, Konya 2005, http//www.konya.bel.tr
90 Avanas, Millî Mücadelede Konya, s. 204-205. 91
Avanas, Millî Mücadelede Konya, s. 205-206.
92
20
değer veren ve “sanat hiçbir kayıt ve Ģart ile sınırlı değildir”93
fikrine sahip olan Koner,
Alâeddin Tepesi eteklerinde bulunan tiyatro salonunu 1922-1923 nüfus mübadelesi ile Rum azınlıklar Konya‟yı terk ettiğinde belediyenin mülkiyetinde sinema salonuna
dönüĢtürmüĢtür.94
Koner, aynı zamanda bu süre içinde öğretmenlikle de iliĢiğini kesmemiĢtir.
Anadolu Ġntibah Mektebinde95
ve 1921‟den itibaren Konya Sultanisi‟nde Fransızca daha
sonra Felsefe96, Sanayi Mektebi‟nde Fransızca derslerini okutmaya devam etmiĢtir.97
Bir milletin fakirliğinin, savaĢlarda baĢarısızlığının sebebini milli eğitimin geri
kalmıĢlığında gören98
Koner, her zaman olduğu gibi Belediye BaĢkanlığı sırasında da eğitime gereken önemi vermiĢ, Gazi PaĢa, Ġsmet PaĢa, Hâkimiyet-i Cumhuriyet
Ġlkokullarının belediye tarafından yaptırılmasını sağlamıĢtır.99
Genç Belediye BaĢkanı Mehmet Muhlis Koner, her iki belediye baĢkanlık döneminde de memleketin o günkü Ģartlarına göre yoklukları varlıklara çevirmesini bilmiĢtir. O, her zaman Ģehircilik ve Ģehrin sorunları üzerinde çok duran bir yönetici olmuĢtur.
Gazeteci, yazar, kütüphaneci Celaleddin KiĢmir, Koner‟in belediyecilik yönünü Ģu Ģekilde kaleme almıĢtır: “Bir dev adam var, karĢımızda. Durup dinlenmeden
Konya‟nın kaderini elinde tutmuĢ, hem de elli sene müddetle. YılmamıĢ, usanmamıĢ! Küçük, zayıf cüssesiyle dağları devirmiĢ, karanlıkları yırtmıĢ, aydınlığa, sürekli aydınlığa doğru yürümüĢ... Bu kentin elli sene kültürüne, sanatına, imarına, sosyal hayatına onun kadar etki yapan kiĢi pek azdır, sanırım. Mum alevi gibi yanıp sönüveren güçlerin, çabaların onun yanında sözü mü olur?
93
Koner, “Muasır Türk Edebiyatı Hakkında Mühim Bir Konferans Münasebetiyle, Kuleli Lisesi Edebiyat Muallimi B. Fazıl Ġnan‟a”, Ekekon, S: 1985, 1 Birinci Kanun 1942, s. 2.
94 A. Sefa OdabaĢı, 20. Yüzyıl BaĢlarında Konya’nın Görünümü, Konya 1998, s.179 . 95
Mehmet Önder, Konya Maarif Tarihi, Konya 1952, s. 74.
96
Sicil Cüzdanı, s.12.
97 Sarıçelik, Konya’da Modern Eğitim, s. 216. 98
Koner, Maarif, Konya 1329, s. 5-6.
99
21
Kendi yaĢıtları ideal arkadaĢları, çevresi onun bu sürekli olarak Konya‟ya ıĢık yaymasını, diyebiliriz ki pek o kadar becerememiĢlerdir.Örneğin Namdar Rahmi, Naci Fikret, Naim Hazım, Muzaffer Hamit ve benzerleri beraber baĢladıkları, beraber yürütmeye söz verdikleri ideallerinin gün ıĢığına çıkmasında türlü nedenlerle yarı yolda ayrılmıĢlardır. Kimisinin ömrü vefa etmemiĢ, kimisinin geri kalan günlerini politikaya ayırması hoĢa gitmiĢ! Konya‟nın kahrını, acısını ölünceye kadar bir o sırtlamıĢ. Meselelerine o el atmıĢ, aradan zaman geçmiĢ, yine aynı meselelerin halline çalıĢmıĢ?... Osmanlı Ġmparatorluğunun son günlerine ait Konya‟sında Belediye BaĢkanlığı yapıyor. Bir yandan da öğretmen. Birinci Dünya SavaĢı‟ndan bu yana, hattâ öldüğü güne kadar, Konya‟nın en hayatî konularının içinde. Ya halledecek, ya da karar verecek. Muhlis Koner için bu kadarcık faaliyet yetmiyor, hele ilk gençlik yıllarında, memleketin uyartılmaya muhtaç yıllarında... Belediye Reisi piyes yazıyor. Genel Meclis azası konferans veriyor, dernek baĢkanı gazetelerde Türkçülüğe, milliyetçiliğe ait makaleler yetiĢtiriyor. ġehrin imarı için olmayacak kararlar alıyor, mezarlıkları park yapıyor, ana caddeleri açacak gücü kendisinde buluyor. Kentte ilk defa hal teĢkilâtını kuruyor, tramvayı iĢletmeye açıyor.”100
Bir diğer kiĢi Konya Gazeteciler Derneğinin kurucusu ve ilk baĢkanı, öğretmen, yazar, aynı zamanda çok yakın akrabası olan Namık Ayas ise Ģu Ģekilde değerlendirir: “M. Muhlis Koner çok yanlı bir Konya hemĢehrisi idi. Bu Ģehirde böylesine sevilmiĢ ve
güvenilmiĢti ki Belediye BaĢkanlığı sandalyesine üç kez oturtuldu ve kimseyi kırıp incitmeden ilk yenilikleri belediye hizmetleri arasına o kattı. ġimdiki Hükümet Binası yanındaki Kayalıpark‟la Karatay Lisesi karĢısındaki park o zamanlarda birer mezarlıktı ve kimse kaldırmaya yanaĢamamıĢtı. Koner kimsenin yeni bir atılım yapmaya cesaret edemediği günlerde, sağdan soldan beklenen saldırılara aldırıĢ etmeden Ģehrin en önemli yerini böylece aydınlatıverdi. Belediye zabıtası ilk kez onun baĢkanlık yaptığı günlerde resmî bir görünüĢ aldı. Onun baĢkanlığı döneminde Konya‟dan savaĢ
100
22
birliklerine bol bol yiyecek ve giyecek gönderildi.”101 Bunlar gibi ilk yenilikleri belediye hizmetlerine katan Koner, pek genç yaĢta Belediye BaĢkanı olmasına rağmen, günün imkânları çerçevesinde Konya‟nın imarı ve geliĢimi hususunda büyük gayretler sarf etmiĢtir.