Ġç Denetimin Temel Yönetim Fonksiyonları ile ĠliĢkisi

Ġç denetim fonksiyonu, yönetimin bir parçası olarak iĢletme faaliyetlerinin finansal ve finansal olmayan diğer iĢlemsel yönlerden bağımsız bir Ģekilde kontrolünü yapmak suretiyle Ģirketin yönetim kuruluna ve yönetimin tüm seviyelerine hizmet etmektedir. Ġç denetim birimince hazırlanan ve sunulan raporlar, üst yönetim tarafından ilgiyle karĢılanır ve dikkate alınırsa; iç denetim biriminin motivasyonunun, kendine güveninin ve çalıĢma Ģevkinin artması sağlanır, diğer iĢletme bölümlerinin iç denetim birimine bakıĢı olumlu yönde etkilenir ve iç denetim birimi ile diğer birimler arasındaki koordinasyon sağlanmıĢ olur (MemiĢ, 2006:111).

Ġç denetim sürecini yürüten iç denetçiler ile üst yönetim ve diğer yönetim kademeleri arasında makul düzeyde bir iliĢkinin bulunması, iç denetim faaliyetinin etkin bir Ģekilde icra edilmesi açısından bir gerekliliktir (MemiĢ, 2006:111).

2.14.1. Ġç Denetimin Planlama Fonksiyonunun Yerine Getirilmesindeki Rolü

Özellikle büyük ve karmaĢık organizasyonlarda planlama zorunlu bir fonksiyondur. Planı, spesifik hedefleri, amaçları ve kaynak gereksinmelerini belirleyen temel bir konsept Ģeklinde tanımlayabiliriz. Planlama ve denetim, yönetimin “Siyam Ġkizleri” gibi ayrılmaz parçalarıdır. Planlar olmadan denetim anlamsız olur; çünkü önce nereye gidileceğinin belirlenmesi gerekir ve planlar denetim için gerekli standartları veya ölçüleri sağlar (Mucuk, 2003: 136).

Ġç denetim sürecinin etkin bir Ģekilde yürütülmesi sayesinde, mevcut planların gerçekleĢme düzeyleri, sapmaların olup olmadığı tespit edilebilecek, bu tespitler neticesinde olumsuz sapmaları düzeltici yönde önerilerde bulunulabilecek ve bu öneriler üst yönetim tarafından dikkate alındığı takdirde; iĢletmenin hedef veya amaçlarına ulaĢmak amacıyla izlenecek yollar daha sağlıklı bir Ģekilde tespit edilebilecek ve böylece yönetim hedeflerinin gerçekleĢmesi güvence altına alınabilecektir (MemiĢ, 2006:114).

2.14.2. Ġç Denetimin Örgütleme Fonksiyonunun Yerine Getirilmesindeki Rolü

Örgütleme fonksiyonu; örgütün planlarını uygulamak için, kaynakların düzenlenmesi ve faaliyetlerinin tümünü kapsayan bir örgüt yapısı oluĢturulması sürecidir.

Ġç denetim fonksiyonu finansal ve iĢlemsel faaliyetlerin denetimine ek olarak, iĢletme çalıĢanlarının iliĢkileri üzerine incelemeler de yapmak suretiyle iĢletme organizasyonuna da katkılar sağlamaktadır (MemiĢ, 2006:115).

Ġç denetimin, bir organizasyona hizmet etmek amacı ile organizasyon içerisindeki faaliyetleri incelemek ve değerlemek için organizasyon bünyesinde oluĢturulmuĢ bağımsız bir değerleme fonksiyonu olduğunu göz önüne alırsak; iç denetim süreci sonucunda oluĢturulan denetim raporlarında sunulan bilgilerin, iĢletme yönetimi tarafından hem organizasyon fonksiyonunun iĢleyiĢi ile ilgili mevcut durum hakkında bilgi edinmede, hem de yeni bir örgüt yapısının oluĢturulmasında veri olarak kullanılabileceğini söylemek pek de yanlıĢ bir ifade olmayacaktır. Ġç denetim sürecini yürüten iç denetçiler de bu örgütleme sürecinde belirlenmekte ve genellikle, doğrudan

yerlerini almaktadırlar. Bu bağlamda diyebiliriz ki, iç denetçi ile örgütleme fonksiyonu arasında bir etkileĢim mevcuttur. Bu etkileĢimi en alt düzeye indirmek; iç denetçinin bağımsızlığının ve tarafsızlığının sağlanması ve aynı zamanda iç denetçinin objektif değerlendirmelerde bulunulabilmesi açısından son derece önemlidir (MemiĢ, 2006:116).

2.14.3. Ġç Denetimin Yürütme (Yöneltme) Fonksiyonunun Yerine Getirilmesindeki Rolü

Yürütme, planlama ve örgütlemeyle kurulan düzenin harekete geçirilmesi, uygulamaya aktarılmasıdır (Özgen ve Yalçın, 2006:119). Yöneltme, yöneticinin astlarının faaliyetlerini etkilemesi ve onlara ne yapmaları gerektiğini bildirmesiyle ilgili yönetsel bir faaliyettir ve bu iĢlev, çoğunlukla yönetici ile astlarını karĢı karĢıya getiren gündelik çalıĢmalardan oluĢmaktadır.

Bu çerçevede iç denetim, gözlem yapma ve karar verme merciinde olan yöneticilere uygun ve güvenilir bilgilere sahip olmaları hususunda yardımcı olabilmektedir (Maliye H.U.D., 1999:574; MemiĢ, 2006:117).

Ġç denerim birimince yöneltme fonksiyonuna sağlanan katkı, iĢletmedeki yetki ve sorumluluk tahsislerinin belirlenmesi ve bu çerçevede daha iyi bir organizasyon Ģeması oluĢturulması aĢamalarında organizasyon fonksiyonunun yerine getirilmesine de dolaylı bir fayda sağlamaktadır (MemiĢ, 2006:117).

2.14.4. Ġç Denetimin Koordinasyon Fonksiyonunun Yerine Getirilmesindeki Rolü

Yönetimin temel fonksiyonlarından olan koordinasyon, yönetimin veya örgütün amacının gerçekleĢtirilmesi için ilgili tüm birimler ve kiĢilerin uyum içinde hareket etmesini sağlar (Güney, 2001:74). ĠĢletmedeki iĢ akıĢlarının nasıl yürüdüğü, özellikle birbirine bağımlı süreçler arasındaki bağlantının sağlıklı iĢleyip iĢlemediği, üst yönetim ile alt yönetim ve aynı seviyedeki departmanlar arasındaki bilgi akıĢının nasıl iĢlediği iç denetim birimince saptanabilmektedir.

Ġç denetim birimi, iĢletme bütününde gerçekleĢtirmiĢ olduğu koordinasyon fonksiyonunun nasıl iĢlediğine yönelik çalıĢmaları neticesinde ulaĢtığı sonuçları- düzenli noktaları, aksayan tarafları ve bunların düzeltilmesine yönelik çözüm önerilerini- denetim raporları ile üst yönetime bildirmelidir (MemiĢ, 2006:118).

Ġç denetim birimince hazırlanmıĢ olan denetim raporları, iĢletme üst yönetimi tarafından dikkate alındığında iĢletmedeki koordinasyon fonksiyonunun nasıl iĢlediği ve eksiklerin olup olmadığı hakkında bilgi sahibi olunabilecektir. Ayrıca iç denetim birimince sunulan bilgiler ve düzeltici öneriler ıĢığında eksikleri giderici uygulamalar gerçekleĢtirilebilecektir.

2.14.5. Ġç Denetimin Kontrol Fonksiyonunun Yerine Getirilmesindeki Rolü

Ġç denetim, iĢletmede yürütülen kontrol fonksiyonu ve yönetim uygulamaları hakkında Ģirket için bir güvence veren bağımsız ve önemli bir faaliyettir (MemiĢ, 2006:119). Ġç denetim, güvence sağlama ve danıĢmanlık faaliyeti olmak üzere iki temel unsurdan oluĢmaktadır. Güvence sağlama kapsamında; iĢletme içerisinde etkin bir iç kontrol sisteminin var olup olmadığına, iĢletmenin iç kontrol sisteminin etkin bir Ģekilde iĢleyip iĢlemediğine, üretilen bilgilerin doğru ve tam olup olmadığına, varlıkların korunup korunmadığına, faaliyetlerin etkili, ekonomik, verimli ve mevzuata uygun bir Ģekilde gerçekleĢtirilip gerçekleĢtirilmediğine dair iĢletme yönetimine ve iĢletme dıĢına güvence verilmektedir. DanıĢmanlık faaliyeti kapsamında iĢletme yönetimine; iĢletmenin hedeflerini gerçekleĢtirmeye yönelik faaliyetlerinin ve iĢlem süreçlerinin sistematik ve düzenli bir biçimde değerlendirilmesi ve geliĢtirilmesine yönelik önerilerde bulunulmaktadır (MemiĢ, 2006:119).

Ġç kontrolün incelenip değerlendirilmesi ve en üst yöneticiye güvence sağlanması iç denetim fonksiyonları kapsamındadır (Yörüker, 2004:8).

Ġç denetiminin temel amacı, iç kontrol sisteminin yeterlilik ve etkinliğinin incelenmesi ve değerlendirilmesi sonucunda iĢletme yönetiminin faaliyetlerinin kolaylaĢtırılmasına katkı sağlamaktadır (Akgül, 2002:20). Bu yönüyle iç denetim yönetime yönelik bir hizmettir.

Güçlü bir denetim, iĢletmelerdeki kontrol mekanizmalarının sağlıklı çalıĢmasına katkıda bulunur. Ġç denetim fonksiyonu denetim komitesine, özellikle iç kontrol, hata ve hilelerin önlenmesi ile ilgili soruĢturmalar alanında yardımcı olmaktadır.

olan eleman ve kaynak atama sürecinin gerçekleĢtirildiği örgütleme; planlama ve örgütleme ile kurulan düzenin harekete geçirildiği yürütme; iĢletme içerisinde oluĢturulmuĢ birimler ve faaliyetler arasındaki bağımlılıkların yönetildiği, uyumlaĢtırmanın sağlandığı koordinasyon ve nihayet, faaliyetlerin planlanan ölçüde yerine getirilip getirilmediğinin saptanması ve var ise belirgin sapmaların giderilmesini sağlamak için faaliyetlerin gözlendiği kontrol fonksiyonlarının, iyi ve etkin bir Ģekilde ve değerlemelerin gerçekleĢtirilmesinde, inceleme ve değerlemeler neticesinde tespitlerin yapılması ve bu tespitler doğrultusunda koruyucu ve düzeltici iĢlemlerin önerilmesinde, iç denetim birimleri, üst yönetime çok faydalı bilgiler sağlamaktadırlar. ĠĢletme üst yönetimi, yetki ve sorumluluğunda olan planlama, örgütleme, yöneltme, koordinasyon ve kontrol iĢlevlerinin uygulanması ile ilgili kararlar alırken, iç denetim biriminin sunmuĢ olduğu bilgilerden yararlanmalı ve bu bilgiler doğrultusunda hareket etmelidir (MemiĢ, 2006:121).