Ġç Denetimde DeğiĢime Sebep Olan GeliĢmeler

Günümüz geliĢmeleri, gereksinimleri göz önüne alındığında; denetim için denetim yapmaktan katma değer yaratan bir denetim anlayıĢına geçiĢi hedefleyen, iĢlem odaklı uygunluk denetimlerinden süreç denetimlerine yönelen, mevzuat ağırlıklı denetimden risk yönetimi tabanlı denetime geçen ve bunları teknolojiyi üst düzeyde kullanıp asgari sayıda personelle ve verimli bir çalıĢma ile gerçekleĢecek bir iç denetim fonksiyonu oluĢturmak gerekmektedir (Balkan, 2003:2).

Ġç denetimde değiĢime yol açan etkenler Ģunlardır (Özbek, 2003:1):

 Çokuluslu Ģirketler,

 Bilgi ve teknoloji üretimindeki artıĢ,

 KüreselleĢme ve ĢeffaflaĢma ihtiyacı,

 Risk yönetiminin artan önemi,

 Ġçsel ekonominin ön plana çıkması,

 KurumsallaĢma ve kurumsal yönetimin artan önemi,

4.1.1. Çokuluslu ġirketler

Çokuluslu Ģirketler genel merkezi belli bir ülkede olduğu halde, faaliyetlerini bir veya birden fazla ülkede kendi tarafından koordine edilen Ģubeler, yavru Ģirketler veya bağlı Ģirketler aracılığıyla ve genel merkez tarafından kararlaĢtırılan bir Ģirket politikasına uygun olarak yürüten büyük Ģirketlerdir. Bu Ģirketlerin yatırım, üretim, araĢtırma faaliyetleri ve personel politikası ile ilgili stratejik kararları ana merkezin bulunduğu genel merkezde alınmaktadır (http://www.canaktan.org/yeni-trendler/global-sorunlar/cokuluslu-sirket.htm, 25.02.2011).

KüreselleĢme ve serbest ticaret ile birlikte çok uluslu Ģirketlerin de giderek büyüdükleri görülmektedir. Çokuluslu Ģirketlerin az geliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerde yaptıkları yatırımların bu ülkelerdeki istihdam ve ekonomik kalkınma üzerinde olumlu katkılarının olduğu Ģüphesizdir (Eliuz, 2007:49).

4.1.2. Bilgi ve Teknoloji Üretimindeki ArtıĢ

Her geçen gün teknoloji alanında birçok değiĢim yaĢanmaktadır. Özellikle muhasebede bilgisayar sistemlerinden yararlanmaların giderek artması, denetim süreci ve denetim tekniklerini de değiĢmiĢtir. Denetçiler, bu duruma uyum sağlamak için yeni denetim yöntemleri geliĢtirmiĢler, hatta günümüzde bilgisayar, denetimde kullanılan vazgeçilmez bir araç haline gelmiĢtir (Çiftçi, 2003:1).

Denetim birimlerinin risklerini izlemek, eğilimleri ve gereksiz iĢlemleri tespit etmek ve sapmaları ortaya çıkarmak üzere verileri analiz etmek ve denetim biriminin verimliliği arttırmak bakımından bilgisayarlardan yararlanılmaktadır.

4.1.3. KüreselleĢme ve ġeffaflaĢma Ġhtiyacı

KüreselleĢme ile birlikte yatırımcılar hisse senedi yatırım yaparken, sadece kendi ülkelerindeki Ģirketleri tercih etmemekte, dünyanın her yerindeki yatırım araçlarıyla da ilgilenmektedirler. Yatırımcılar bu tercihlerini güven ve istikrarın olduğu yani Ģeffaf bir Ģekilde faaliyet gösteren Ģirketlerden yana kullanmaktadırlar. Ġç denetimden beklenen de yürütülen iĢlemlerin Ģeffaf olduğu konusunda güvence vermesidir. Gerekli Ģeffaflığı sağlamayan Ģirketlerin birçok skandallara yol açtığı gözlenmektedir. Bu duruma Enron

4.1.4. Risk Yönetiminin Artan Önemi

Risk; organizasyonu bütünüyle etkileyebilecek olan faaliyetler ve mali kayıplar, etik olmayan davranıĢlar, güvenilirliğin zarar görmesi ve yasal düzenlemeler ile çalıĢma yönergelerine uygun olmama türünden bir olay ya da eylemin kurumu olumsuz bir biçimde etkilemesidir. Risk kavramı, sadece olumsuz olaylar veya davranıĢ modelleri değildir. Pozitif bir olayın gerçekleĢmesi durumunda bundan yararlanamamak da risk kavramına dahildir (Uyar, 2003:3).

Risk yönetimi ise; bir Ģirketin hedeflerine ulaĢmasını etkileyen fırsatları ve tehditleri tanımlamak ve değerlendirmek, bu fırsat ve tehditler karĢısında alınacak tutumu belirleyip kararlaĢtırmak ve fırsat ve tehditleri raporlamak için kurumun her yerinde ve kademesinde yapılandırılmıĢ planlı, uyumlu, tutarlı ve sürekli bir süreçtir (Madendere, 2005:4).

ġirketin içinde bulunduğu veya ileride karĢılaĢacağı risklerin tespit edilmesinde ve risklerin yönetilmesinde iç denetçilere önemli roller yüklenmiĢtir. Ġç denetimin kurum çapında risk yönetimi kapsamındaki ana rolü, yönetim kuruluna risk yönetiminin etkin ve verimli olarak iĢlediği konusunda makul güvence vermesidir (Numanoğlu, 2004:22). Diğer rolleri ise Ģunlardır (Madendere, 2005:3):

 Risklerin doğru Ģekilde ölçülüp değerlendirildiği konusunda güvence verme,

 Risk yönetimi süreçlerini ölçüp değerlendirme,

 Önemli risklerin raporlanmasını değerlendirme,

 Önemli risklerin yönetilmesini gözden geçirmedir.

Denetçiler tarafından yapılan risk değerleme, olası risklere karĢı erken uyarı sinyallerinin alınması ile önlemlerin vakit kaybetmeden uygulamaya konmasını sağlayacaktır ve riskin Ģirketlere yol açacağı maliyet ile personel üzerindeki etkileri konusunda da yararlı olacaktır (Uyar, 2003:4).

4.1.5. Ġçsel Ekonominin Ön Plana Çıkması

Rekabet artıkça Ģirketler kontrolleri dıĢındaki etmenlere fazla müdahale edememekte ve içsel faktörlerle ilgilenmektedirler ki buna içsel ekonomi denir ve Ģirketin kontrolü

denetim yönetim ekonomilerine girmektedir. ġirketler iç denetim sisteminin etkin olarak iĢlemesini sağlayarak rekabet üstünlüğü elde edeceklerdir. ġirketler zarar ettiklerinde veya daha fazla kar elde etme arzusunda olduklarında ilk akla gelen satıĢları artırmak veya kar oranına müdahale etmektir (AktaĢ, 2005:98).

4.1.6. KurumsallaĢma ve Kurumsal Yönetimin Artan Önemi

Bir Ģirketin faaliyetlerini belirli kiĢilerin varlığına bağlı olmadan sürdürebilmesini ve geliĢtirebilmesini sağlayan bir yönetim ve organizasyon yapısı oluĢturması olarak tanımlanan kurumsallaĢmanın en önemli göstergesi iç denetimin önceden belirlenmiĢ normlarla yapılmasıdır. KurumsallaĢma ve kurumsal yönetimin öneminin artmasıyla iç denetime olan ilgi her geçen gün artmaktadır. Eğer bir Ģirket iç denetim bölümünü organize etmiĢ ve çağdaĢ normlarıyla çalıĢmasını sağlamıĢ ise, bu durum kurumsallaĢmanın ve kurumsal yönetimin önemli bir göstergesidir.

4.1.7. Yasal Düzenlemeler

Uluslararası alanda boy gösteren yolsuzluklar, halka açık Ģirketlerin iç kontrol sistemi ve iç denetim fonksiyonlarının geliĢtirilmesine yönelik yasal düzenlemeler yapılması gerektiğini ortaya çıkarmıĢtır. Ülkemizde iç kontrol sistemi ve iç denetim fonksiyonuna yönelik yapılan yasal düzenlemeler Ģunlardır (EĢkazan, 2005:34):

 Kurumsal yönetim ilkeleri rehberi,

 Kamu mali yönetiminde değiĢim çalıĢmaları,

 Bankacılık kanunu,

 Dernekler kanunudur.

Kurumsal Yönetim Ġlkeleri Rehberi: SPK tarafından “Kurumsal Yönetim Ġlkeleri” rehberini yayınlamıĢtır. Bu rehber ile halka açık Ģirketlere denetim komitesi kurma zorunluluğu getirilmiĢtir. Denetim komitesinin Ģirketin iç kontrol sisteminin iĢleyiĢ ve etkinliğinden sorumlu olması ve iç denetimin ana görevlerinden birinin de iç kontrol sisteminin etkinliğinin ve verimliliğinin değerlendirilmesi olması nedeni ile iç denetim fonksiyonu halka açık Ģirketlerde önemli bir araç olmuĢtur.

uyumlaĢtırma birimi olarak görev yapmak üzere Ġç Kontrol UyumlaĢtırma Birimi kurulması, iç denetim standartlarını belirlemek ve iç denetçilerin çalıĢmalarını koordine etmek üzere iç denetim koordinasyon kurulu oluĢturulması ve bu kurula destek hizmetleri vermek üzere bir birim kurulması öngörülmüĢtür.

Bankacılık Kanunu: Kasım 2005’te yürürlüğe giren Bankacılık Kanunu ile kurumsal yönetim kavramı sermaye piyasası mevzuatı dıĢında bankacılık mevzuatında da yerini almıĢtır.

Dernekler Kanunu: Yeni dernekler kanunu ile derneğin iç denetim Ģeklinin tüzük içerisinde belirtilmesi zorunlu hale gelmiĢtir. Derneklerde iç denetim yapılmasının esas olduğu genel kurul, yönetim kurulu veya denetim kurulu tarafından iç denetim yapılabileceği gibi, bağımsız denetim kuruluĢlarına da denetim yaptırılabileceği belirtilmiĢtir (EĢkazan, 2005:35).