• Sonuç bulunamadı

ğımız ortak ve personel için yardım fonuna benzemektedir. Bu fonun vergilendlrilmesi de ortak ve personel için yardlm

fo-nunn benzemektedir. Bir

başka deyişle

bu fon lrurum

ltazanc1n1n tesbitinde

indirilmemektedir. ·

Yulnır1da da belirttj.ğimiz gibi koopera,tiflerin ayıra­

caklar:\

birk1sım

fonlar kanunen zorunludur. Bu fonlar ya koo-peratifin

zilyetliğinde

kalmakta ya da kooperatif

dış~na

Çlkar-tllmaktad:ır.

Kooperatif'in

zilyetliğinde

kalan

fon işletmeyi gellşttx·ıne fom~dur

.. Bu :f.on kooperatifin ortale

dışJ. işlemler­

don

elde

ett:tği mUr:ıbet.

gelir-gider farkJ.ndan

oluşmakta

olup, yedek akçe

]1itel1ğ:l taş:ımaktad:ır.

Bu fon daha önce

incelendi-ğ:tnden. burr:tda

daha .fazla izahata girmeyi gerekli görmüyoruz.

Kooperatifin

zilyetliği d:ışına

ç1kan ve

ayrılması

kanunen zo-runlu olP.n fonlar ise

"Tanıtma

ve

B~itim

Fonu" (Kooperatifler Kanunu 94. mad.) ile 7126

Sayılı

Sivil Savunma Kanunu'nun 37 ..

maddesı:rv~~}

belirtilen "Sivi.l Savunma Fonu" dan, Kooperatifler Kanunu'nun 94 .. maddesi uyarJ.nca gelir-gider

farkınJ.n% l ' i

o-ranında aj'-rıle.n tı:mı

tma

v·e eğitim

fonu, Sanayi ve Ticaret

Ba-kanlJ.ğJ.

emrine tahs:ts

edilmektedir. Koopera·tiflerin

bu

fonlar üz.erinde taaa~ruf

yetkisi yani

z:tlyetliği bulunmaktadır.

Bakan-lJ.k bu f'on.u

koop e ra

tifçiliğin tanı

t

1 lmas1

ve e

ği

timinde

kullan..c

-

109-mE=lk amac1 ile tnplanme.ktad:ır. Sözkonusu olan bu fon koope-ratifç:tl:tktek:i. eği t:tm ilkeslne de uygun bulunmaktadJ.r.

7126

Say:ıll.

Sivil Savunma kanunu'nun 36 ... maddesinde,

"Meml.etette

şamil

sivil mUdaTa

hizmetlerinin tedviri ve eği­

tim ve teçhizat ve. :i.htiyaç maddeleri masraflarJ. karşJ.ll.ğl.

olmak Uze:re tahsis, sarf mahaller:t ve idaresi Dahiliye Ve-kilinin mesuliyetine

mevclu

bir (Sivil Savunma Fonu) teşkil olımurt' den:i.lmelttedir.

Ayn:ı

kanunun 37.

maddesinin

c

bendinde, kooperatifle-r:J.n de "Safi karlar:ın::nı.

%

yar:ım:ın:ınn sözü edilen fonun

kay-naklar:ı ara~nnda

yer

alaoağl

if'a.de

edilmiştir.

Gerek bu fon gerekse d. e

ta.n1

tma ve e ği tim fonu koope-ratifln tasarı;uf'u dış:ı.na ÇlkartJ.lmaktad:ır. Ayr:ıoa bu fonların verglleneceği hakk:ında vergi kanunlarım.lzda hüküm

bulunmamak-tad:ı.ı·. İşte bu nedenlerle Maliye

ve

Gümrük Bakanlığl tanıtma

ve eğit:tm fonunun ve sivil savunma fonunun (98) Kurumlar

Ver-g:i.ai mntralıından indirileceğini kabul etmiştir.

G. Olumlu Gelir-Gider Fark:ı. İle KarJ.n DağJ.tJ.mı

,,

Kooparatir

faaliyetlerinin sonucu olarak olumlu ya da olumsuz mali bakiyeler

ortaya

ç:ıkabilir. Bu bakiyeler koopera••.

tifleri.n ortak d1ş1 faaliyeti bulunup bulunmamasına.göre.iki.

a.yr:ım :tçer:i.s:tnde inncelenebilir. Ortak dışı faaliyeti olmayan

ve~ .Kıu•umlal' Vergi~1 muafiyetinden yararlanan kooperatif+erin, bir y:ıll:ı.k faaliyet dön.eıni sonunda

gelirlerle.giderler.arasJ.n ....

~---,...--

...

-. -~-..

.._.._- ..

(98)

ERKİLET~

a.g.e., So58.

-

110-da mey110-dana gelen gelj.r-girler farkldJ.r .. Gelirlerin giderler-den fazla olmaaJ. hal:i.nde sr>zkonmm olan farka olumlu gelir-gider fa:rkJ diyebiliriz. Giderleı .. inin gelirlerden fazla

ol-maın halinde ise olumcuz gelj.r-gider :farkJ. ortaya çıkmakta­

dır.

Ortak d1şı faaliyeti bulunan kooperatiflerin ortale

dış:ı. faaliyetlerden bir dönem içeris:i.nd.e eld€t ettiği

gelir-h h

gider ff.n:-kına ise, kar diyebiliriz. Bu karın bir sermaye

şi:ı:-"'

ketinin ke.r~1.ndan h:i.ç.b:tr fark). bulunmamaktadlr, Bu şekildeki

kooperatifler yukar:ıda da incelendiği gibi risturn

istisna-....

Olumlu. gel:l.r-gider farkı ile karın dağ1 tJ.ml kooperat:l:f

tHrl~~r:l. :tt:i.ba:d.yle değişiklik göstermeklo

berabert

esas olarak Kooperatifler

Kanunu

çerçevesinde dağJ.-tılmaktadJ.r.

Gelj.r·~g:i.d.er farkları j_le karlar :ının dağ1 t1mı Kooperatif-ler

KHnunu.•nuu.

38 .. ,

39.,

40., 4l.,ve 94. maddelerinde

Anas<5z1eşınede aksine hUküm bulunmadlkça, ortaklarla

ya-p:ılan işlemleı'den elde edilen olumlu gelil"""'gider farkı

tüm

ola-rak koope:ı"'r;ıti:f:hı yedek akçeler:i.ne eklenir (Kooperatifler Kanunu JB/1 .. mad.). Eğer an.aaözleşınede gelir-gider :fark1n1n ortaklar

~ l l l

-n:rGs:ınds bölüşüJ.mesi öngörUlmüş ise, bu bölünme ortaklarJ.n

muamelele~~i o:t>an:wda yap:ı.lır (Kooperatifler Kanunu 38/2. mad.).

Ancak bu dF.ı_fb. tımın yapılabilmesi için geçmiş

Ylllarla

ilgilj.

olumsuz gelir-gider farklarJ. kapatJ.lmalJ., kanu.nen Ye

anasöz-leçme ile öngörülen yedek akçeler ve

.fonlar ayr:ılmalJ., dağ1t1m

biç:i.mi v~ şartlar.l anasözleşmede belirlenmelülir.

19970 SayJ.ll Reı:nıii Gazete'de 25.10.1988 tarihinde yayJ.n-lanarak yUrürlUğe g:i.ren 3476 Say1l:ı Kanun 'dan önce kooperatif-ler:i.n ortale dışı faaliyetlerden elde ettiği gel:i.rleri,

koope-:reıtifJ.n gel:i.şt:lrilmea:t. yönünde kullanılmak Uzere özel bir .fon~

d.P- topla:nm~ktayo:ı. Kooperatifler Kanunu'nda yapılan sözkonusu bu de{~içd.kJ.ikten i:>nce Kooperatifle:ı.~ Kanunu 'nun 38$ maddesinde yer alan bu, uygulamada o::ı:.•tak dlt;ı::ı. faaliyet neticeleri ortakla-ra dAğJ.tılmamAktaydl8 Bu dı.u:u.m kooperatifiere Uye olmay1 <:)lum-suz yömle etkileınekteydi. Bu durumun kooporatiflerin finansınari

b . ..,

yaplQlD2 ozacagı aç :.ık~ :ır (99). Aynı gerekçelerle hazırlanan

34'{6

St:~;vılı kanun

1163

Sny:ı.Ll Kooperatifler Kanunu 'nun

38.

mad-d.es.llıin cWrd.UncU fıkrasJ.n.:ı. "Ortak dJ.şl işlemlerden elde edilen

has:d.~EırLnı '- ;·teklar:ı sermaye payla:r.J. oran:ı.nda dağJtJ.labileceği m:ın.fJÖ%1•3Çm0ılc hUkme bağlana.b:tlir. n şeklinde cl.eği:ıntirmiştira Bu-na göre kooporat:Lfin ortak dJ.ş:ı. işlemlerden elde ettiği kar oı ...

takla;r.'a duğ:ıtllnhilir .. Bunun ise ilk şart:ı dağJ.tJ.mJ.n

ane.söz,leş-mede kabul ocU.lmes:tdir. Dunım böyle olunca (Kooperatifin ortak

(9S~) .-~~...,....,.-·-~ 34'{6 Say:ıll Kanun Gerekçesi T.G. Başbakanlık Kanm1 lrn' Genel Müdü:r.lUğti, Sayı: 07 /10121"{), 1988.

112

-....

dış:t işlemleri olmas:ı y;;ı

bu

işl9mlerden

elde

ettiği

karl

ortakla:ı:a dağ :ı tm9.SJ.) kooperatiflere şirket niteliği kazan-maktadJ.r .. Kooperatlf:l.n şirket niteliğl kazanmasJ.n::tn bir so-nucu olarakta kooperatif aynen bir sermaye şirketi gibi ver-gilenecektire

o~taklara gelir-gido:t" fark:ı'

kar

gibi d.ağ:ı t:ınıların

yanında

faiz ve örtülU ka!?.ançta

temin edebilir. 1163

SayJ.lJ.

K<H>pı:)rat:tfler Kanunu 'nun .JfL. maddesinde 3476Sa.y:ılı kanunla getl:r.:tlen bir> değişiklik görmekteyiz. Bu değişiklik "Gelir--gider farkJ.n:ı.n ortakl1.:1~o. en az

%

50 'si orta.ltlara dağıt 1 ldık­

tHn ~on:t:'a ortf.\kle:r::ı.n. sermaye paylarJ.na genel kurul karar:ı ile devJet tahv:U.lerine

verilen

en yüksek faiz haddini geç-memek iizeY.'e faiz ödenebileceğ:i. anasözleşme

:tle

hükme bağlar•

nabili~" şeklindedir.

Koopeı.,.atlflf:rde ortakların sermaye paylarl esas al:ı­

:nnre.k fnJz dağ:ıt:ılması her

ne

kadar kooperatifiere üye olma

iste~ini kamçıloyabilirsede ve kooperatiflere yUksak sermaye paylarJ ilo katılımı teşvik ediyorsa da kooperatifçilik

ilke-l~r:i. ile b~ğdaşmamaktad.:ı.r. Koopeı~atiflerde sermayeye faiz ve-r:tlmes:t herşeyd.en Uııce kooperatiflerde sermaye hakimiyetine yönelnv:min. hlilşlangJ.c:ı.dJ.r. Bununla beraber sermayeye faiz ve-r.llmesi kooperat:tfl,:n:deki e~;d.tlik, demokratiklik ilkelerine de ayk1.r:td.J.r. Sermayeye ancak ve ancak sınJ.rl:ı faiz verme

koo-peratifçili.kte:n.beklenen

yararıara uygundur (100). Ayr:ıca koo-(100) UGIJRLU 'Yılmaz, nKooperatiflerde Seı·mayeye Faiz

Verilme-llmHlir?", Kar:ınca, S. 418, Ekim, 1971, s .ıs.

113

-peratifJ.B:r.de sermayeye faiz veri.1mesi koopeı·ctiflerin ve

ortakl~rın. vergl1.enmeu:.t:n.d.~ ki en i'5nernli şartlardan

biridir.

Kooperatj.flı;rde örtülü yollardan gelir-gider f'arkl

dağ:ı.t:uın yap1lme.a:t du:rn.mu ise, üyeler araınnda "işlem

sonuç-larJndan

eşit

olarak

yararlrı,nmaktt

sonucunu

değuracağından

sa-vunulamaz ..

Ayr:ıca

bu gibl durumlar örtülU kazanç

olarak

Ku-rumla:r."

V-Jrgisi

Kanunu 'no.a

düzenlenmış olup

vergi

kapsam:ı i-çer:taind.edlr ( 101).

H. Kurumlar Vergisi

Matrah1n:ın

Tesbitinde Özel Durumlar 1- Ortalama Kar Haddi ve Kooperatifler

"'

Şimdi indir "t/1l 0 '\) T. C. ANADO..."

Outline

Benzer Belgeler