Ürdün Meliki Abdullah’ın Türkiye’yi Ziyareti ve Bunun Basına Yansımaları

15 Mayıs 1951’de Melik Hazretlerini ve maiyetlerini getiren uçak Ankara’da törenle karşılandıktan sonra Cumhurbaşkanı Melik Abdullah onuruna Çankaya Köşkü’nde bir yemek vermişlerdir. 506 Bayar burada Ürdün Melik’i onuruna yapmış olduğu konuşmada, Memleketimizi ve bizi, şereflendirmelerinden duyduğumuz derin bahtiyarlığı burada teyid ederken bir misafire hitap ettiğimiz hissini taşımıyoruz. Filhakika Ürdün ile Türkiye arasındaki rabıtalar o kadar kardeşçedir ki, onun, büyük sevgi ve saygı bağları ile bağlı bulunduğumuz, Şevketli Melikinin burasını kendi evleri telakki buyurmalarını bekleriz, diyerek çok samimi bir şekilde duygularını dile getirmiştir.507

Ürdün Meliki Abdullah Hazretleri ise yapmış olduğu konuşmada şunları konuşmayı yapmıştır: Beni bu güzel memleketinize seyahate sevk eden sebep, işaret buyurduğunuz gibi bu iki memleketi sıkı tarihi bağlarla bağlayan alâkadır. Tahattur buyurursunuz ki, sevimli memleketinize ilk seyahatimi merhum Atatürk zamanında yapmıştım, ilk umumi harp sonunda, ikincisini de fehametmeab selefiniz zamanında yapmıştım. Bu üçüncü ziyaretimi de Amman’da Elçinize kardeş ve samimi işaretinize imtisal ederek yapıyorum. İşte şimdi buyurduğunuz gibi kendi evimde ve ailem arasında ve kendi milletimi sevdiğim kadar sevdiğim ve hürmet ettiğim milletiniz arasında bulunuyorum. Ona eminim ki, âlem bugün bir fütur geçiriyor. Eskiden istimarın istibdat ve kuvvete müstenit olan yanlış hareketine karşı bugün gizli itikatlar kapalı örtüler altında maslahatçı muğtesip hafi rağbetler kaim oldu. Pek acı günler geçiren Şark çok sabırlı idi. Ve artık kendi mevcudiyetini muhafaza ve müdafaa ve istikrarın tesisi için çalışacaktır ve ona eminim ki bu arzuya inandığınız kadar biz de inanıyoruz. Necip milletiniz için Cenabı Hakkın inayeti ve tevfikatı samedaniyesinden hayırlar diler ve Orta-

503

CA, 3006874, 3/8, 5350-1.

504 _{Vakit, “Ürdün Kralı Yarın Gidiyor”, 1 Mayıs 1959, s.1.} 505 _{CA, ibid.}

506 _{CA, 3000740, 3/55, 740.} 507

150

Şarkta sulh ve selâmeti koruyan milletlerin başında bulunmanızı Cenabı Haktan dua ederim.508

16 Mayıs’ta Büyük Millet Meclisi Reisi Refik Koraltan tarafından Marmara Köşk’ünde bir öğle yemeği verilmiştir. Daha sonra Dışişleri Bakanı ve Bayan Fuad Köprülü tarafından Hariciye Köşk’ünde bir resmikabul tertip edilmiştir. 17 Mayıs’ta Başbakan ve Bayan Adnan Menderes tarafından Melik Abdullah onuruna öğle yemeği verilmiştir. Daha sonra Ürdün Sefiri tarafından Ankara Palas’ta bir resmikabul tertip edilmiştir. 18 Mayıs’ta Ürdün Melik’i hususi Trenle İstanbul’a hareket etmişlerdir.509

Yaklaşık bir hafta İstanbul’da kalmış olan Haşimi Ürdün Meliki Abdullah, Anadolu Ajansı muhabirine vermiş olduğu beyanatta şunları söylemiştir. Bu memlekette küçüklük ve gençlik intibaatımın hâlâ tesiri altındayım. Bu büyük ve kadim şehir birkaç yüz sene Şarkın tarihini yaşamış ve yaşatmıştır. Binaenaleyh şehri azimi tezyin eden kubbe ve minareler baki kaldıkça her mümin ve muahhidin bu şehri kendisinin hissemendi mefhareti(övünme) olarak bileceği kanaatindeyim. Üçüncü defa olarak bu mahbub(sevgili) beldei muazzamayı ziyaret ediyorum. Birinci ziyaretim Atatürk merhumun zamanında idi. Bu, iftirakı tarihiyi müteakiben ve birkaç sene sonra olmuş idi. O zaman Beylerbeyi sarayına misafir edildim ve gördüğüm izzet ve ikramı şimdi bu satırları yazdırırken tahattur ettim. İkinci ziyaretimde, Reisicumhur, İsmet İnönü Hazretleri idi ve davetle ve ziyareti resmiye ile geldim. O vakit dahi bu büyük saraya nazil oldum. Hepinizin hatırındadır, aziz olarak şehrinize geldim ve aziz olarak ayrıldım. Bu seferki ziyaretim ise, resmi olmamakla beraber, bana, Celâl Bayar Hazretlerinin ve Hükümeti haziranın ve halkın gösterdiği mihmannüvazlık âdeta resmi bir şekilde oldu. Üste de, kardeşlik ve muhabbet riayetini gördüm. Şehrinize ve muaşereti kerimenize doyulmaz. Allah isterse yarın memleketime avdet ediyorum. Bu büyük Cumhuriyetin ve ona nispetle küçük olan Ürdün memleketinin görgüleri hemen bir hedefe doğru gidiyor. O hedef ise vatandaşlarımızın izazı, sıyaneti, halkına temini adalet ve refahiyet ve iki ümmetin kardeşliğini isfaat ve takviye esasları olacaktır. Cenabı hak her iki bilâdı(belde) korusun. İntibaatım, temenniyatım bundan

508 _{Ayın Tarihi, 15 Mayıs 1951.} 509

151

ibarettir. Benim selâmımı ve muhabbetimi vasıtanızla her Türkçe tebliğ ediyorum. Rica ederim vasıta olunuz.510

17 Mayıs 1951 tarihli Yeni Sabah Gazetesi’nde bu ziyaretle alakalı önemli tespitler yapılmıştır: Dünya ve bilhassa Orta Şark hâdiselerinin hakikaten bir Arapsaçı gibi karmakarışık olduğu düşünülen şu dönemde yapılan bu ziyaretin her tarafta alâka uyandırdığı belirtilmiştir. Gazeteye göre, seyahatin siyasi bir mana ve hususiyet taşımadığı iddia edilse bile, resmi makamlardan alınmış olan bilgilerin böyle söylemediğini belirtmiştir. Gazete, Orta Şark’ta büyük bir hareketliliğin olduğunu, İran petrolleri yüzünden Tahran hükümeti ile İngiltere arasında baş gösteren ihtilâf ve mücadelenin, gelecek adına endişe verdiğini, Mısır Hükümetinin ve Hicaz Krallığı’nın, Ürdün Arap Hükümetinin siyasetinden memnun olmadıkları tespitini yapmıştır. Müşterek bir cephe kurulmak arzularına, Amman Hükümetinin kâfi derecede iyi cevap vermediği kanaatinde bulunanların çok olduğu da yazılmıştır. Irak ile Ürdün münasebetleri, tahtında oturan hükümdarların sıhriyeti dolayısıyla daha canlı ve sıkı fıkı ise de, İran’daki olayların, bu münasebetler üzerine de bazı zıt tesirler yapması ihtimal dâhilindedir. Çünkü Irak hükümeti de, tıpkı İran gibi, kendi ülkesindeki petrollerin İngilizler tarafından işletilmesinde lâzım olduğu kadar pay almadığını düşünmüştür. Nitekim Tahrana üretimden elde edilecek kârın yan yarıya taksimi, İngilizlerce teklif olunduğundan, aynı şeklin Irak içinde genişletilmesi de önemli görülmüştür. Gazete, Ürdün Meliki’nin yapmış olduğu konuşmanın da önemli mesajlar verdiğini belirtmiştir. Gazeteye göre, Dünyanın zor günler geçirdiği şu günlerde Şarkta istikrarın tesisine engel olanların Türk hudutlarının güneyinde yer alan ülkeler olduğu tahmini yapılmıştır. Bütün dünyada istikrar isteyenlerin evvelâ kendi sahalarında istikrar unsuru olmaları ve istikrarı yurtlarında ve civarlarında tesis eylemeleri şarttır. Kendileri komşularıyla ihtilâf ve niza halinde olanların istikrardan söz etmelerinin muhataplar üzerinde, umulan tesiri kolay kolay etki etmeyeceği belirtilmiştir. Gazeteye göre Türkiye, cidden Orta Şarkta ve Yakın Doğuda bir temkin unsuru olmuştur. Komşularına karşı hiçbir tecavüz veya harp ile en ufak bir şaibe taşımayan bir politika izlemiştir. Gazete, İran’daki huzursuzlukların, Arap - İsrail çatışmalarından da az çok

510

152

etkilendiğini ve Suriye ve Tel Aviv’in bir çatışma merkezi halinde kalmasıyla istikrar düşmanlarının bu kaynaklardan faydalanacaklarını da kaçınılmaz olarak görmüştür.511

3.9.2. Ürdün Kralı Hüseyin Bin Tallal’ın Türkiye’yi Ziyareti ve Bunun Basına