Azerbaycan Cümhuriyeti bağımsızlığını ilan ettikten sonra Azerbaycan’da birçok eğitim merkezi faaliyete başlamıştır. Bu eğitim merkezlerinde verilen dersler arsaında “Fars dili” dersine de yer ayrılmıştır.
3.2.1. Hazar Üniversitesi
Hazar Üniversitesi Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de yer alan özel üniversitedir. 1991 yılında eğitime başlamış olup, ülkenin ilk özel ve İngilizce eğitim yapan üniversitedir. Üniversitede önlisans, lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi verilmektedir. Amerikan kredi sisteminin kullanıldığı üniversite, Azerbaycan'ın Balonya sistemine katılmasına ve Balonya prensiplerinin Azerbaycan üniversitelerinde anlaşılarak uygulanmasına katkıda bulunmuştur. Ayrıca, Amerika ve Asya'daki çeşitli ülkelerin üniversiteleriyle öğrenci transfer sistemini uygulamaktadır (http://tr.wikipedia.org/wiki/Hazar).
Hazar Üniversitesi’nde Mirze Rehimov ve Fatime Efendiyeva Farsçanın öğretimini yapmıştır. 2003-2004 eğitim yılında Üniversite’nin 45 öğrencisi Farsçayı ikinci dil olarak öğrenmişlerdir. Ders kitapları İran’da hazırlanmış modern ders kitaplarından, metin kitaplarından ve gazetelerden oluşmaktadır.
3. 2.1.1. Hazar Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi
Tablo 51: Hazar Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi’nde 2003-2004 Eğitim- Öğretim Yılında Okutulan Farsçanın Yıllık Ders Saati (Mammadov, 118).:
2. S
ın
ıf 3. Yarıyıl Saat 4. Yarıyıl Saat
Fars Dili 90 Fars Dili 90
3. S
ın
ıf 5. Yarıyıl Saat 6. Yarıyıl Saat
Fars Dili 90 Fars Dili 90
4. S
ın
ıf 7. Yarıyıl Saat 8. Yarıyıl Saat
Fars Dili 90 Fars Dili 90
Tablo 52: Hazar Üniversitesi Azerbaycan Türkçesi ve Edebiyatı Bölümü 2014-2015 Eğitim-Öğretim Yılı Lisans Programında Okutulan Farsçanın Yıllık Ders Saati:
3. S
ın
ıf 6. Yarıyıl Saat
4. S
ın
ıf 7. Yarıyıl Saat
Fars Dili 96
3.2.1.2. Hazar Üniveristesi’de İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü
Tablo 53: Hazar Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü 2013-2014 Eğitim- Öğretim Yılı Lisans Programında Okutulan Farsçanın Yıllık Ders Saati:
2. S
ın
ıf 3. Yarıyıl Saat 4. Yarıyıl Saat
Fars Dili 96 Fars Dili 96
3.2.2. Bakü İslam Üniversitesi
Kafkas Müslümanlar Ruhani İdaresi’ne ait olan Bakü İslam Üniversitesi 1991 yılından itibaren Bakü İslam Medrese’sinin geleneğine göre bina edilmiştir. Bakü İslam Medresesi Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Bakanlar Sovyet’i Dini İşler Şurası’nın 17 Ocak 1989 tarihli, 2 nolu protokolüne dayanarak Kafkas Müslümanları Ruhani İdaresi’nin bir kurumu olarak faaliyete başlamıştır. Bakü İslam Medresesi Buhara Medresesini örnek alarak kurulsa da, öğretim programı mümkün olduğunca Azerbaycan konfessional (eğitim sistemi) durumuna yakınlaştırılmıştır. Faaliyette olduğu sürece Bakü İslam Medresesi’nde 86 öğrenci eğitim görmüştür. 1991 yılın Ocak ayında Kafkas Müslümanlar Ruhani İdaresi’nin Dini Şurası’nın kararıyla Kafkas Müslümanlar İdaresi’nin 14 Ocak 1991 yıl tarihili 2 nolu emrine dayanarak Bakü İslam Medresesi, Bakü İslam Enstitüne çevrilmiştir. Enstitü’ye ilk kez 20 kişi kabul edilmiştir. Kafkas Müslümanlar İdaresi’nin teşebbüsüyle 1992 yılının sonlarında Bakü İslam Enstitüsü, Bakü İslam Üniversitesi ismini aldıktan sonra öğretim müessesesini kazananların sayısı artmıştır. Azerbaycan Cumhuriyeti Adliye Bakanlığı Kurulu’nun 1 Mart 1994 yıl tarihli kararına dayanarak Üniversitenin yeni ismi resmen onaylanmıştır (http://tr.wikipedia.org/wiki/).
Bakü İslam Üniversitesinde 1-5. sınıf öğrencileri ikinci dil olarak Farsçayı öğreniyorlardı. Üniversitede toplamda 150’den fazla öğrenci Farsçanı öğreniyordu. Öğrenciler arasında lisans tezini Farsça yazanlar da vardır. Bakü İslam
Üniversite’sinde Farsça dersini Yard. Doç. Dr. Şefek Alibeyli ve Lale Alizade yapıyorlardı. Esas ders kitabı olarak T. Rüstemova’nın Fars Dili kitabı ve İslam diniyle ilgili farklı okuma metinler kullanılmaktadır.
Tablo 54: Bakü İslam Üniversitesi 2003-2004 Eğitim-Öğretim Yılı Lisans Programında Okutulan Farsçanın Yıllık Ders Cetveli (Mammadov, 118).:
1. S
ın
ıf 1. Yarıyıl Saat 2. Yarıyıl Saat
Fars Dili 30 Fars Dili 30
2. S
ın
ıf 3. Yarıyıl Saat 4. Yarıyıl Saat
Fars Dili 30 Fars Dili 30
Tablo 55: Bakü İslam Üniversitesi 2014-2015 Eğitim-Öğretim Yılı Lisans Programında Okutulan Farsçanın Yıllık Ders Saati:
2. S
ın
ıf 3. Yarıyıl Saat 4. Yarıyıl Saat
Fars Dili 30 Fars Dili 30
3. S
ın
ıf 5. Yarıyıl Saat 6. Yarıyıl Saat
Fars Dili 30 Fars Dili 30
3.2.3. Bakü Avrasya Üniversitesi
Üniversite 1992 yılından itibaren faaliyete başlamıştır. 1992 yılından 30 Haziran 2005’e kadar Âli Diplomasi Yüksek Okulu ismiyle faaliyet göstermiştir. Aynı tarihten itibaren Azerbaycan Hükümeti’nin kararıyla adı değiştirilerek Bakü Diplomasi Üniversitesi adıyla faaliyetine devam ettirmiştir. 26 Mayıs 2006’da Azerbaycan Hükümeti’nin kararıyla yeniden ismi Bakü Avrasya Üniversitesi olarak değiştirilmiştir (htt://az. Wikipedia.org/).
Bu okulu yeni kazanan öğrencilere Farsça dersi verilmiyor. 2002-2003 eğitim-öğretim yılında kolejin 48 öğrencisine Doç. Dr. Mehmet Askerov ve Günay Ceferova Farsça dersi vermişlerdir. Alt sınıfta T. Rüstemova’nın Fars Dili ders
kitabı, üst sınıflardaysa ilave gazete ve kitap malzemelerinden istifade ediliyor (Mammadov, 119):
Uluslararası İlişkiler Fakültesi:
Tablo 56: Bakü Avrasya Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Fakültesi 2003-2004 Eğitim-Öğretim Yılı Okutulan Farsçanın Yıllık Ders Saati (Mammadov, 119).:
2. S
ın
ıf 3. Yarıyıl Saat 4. Yarıyıl Saat
Fars Dili 120 Fars Dili 120
3. S
ın
ıf 5. Yarıyıl Saat 6. Yarıyıl Saat
Fars Dili 120 Fars Dili 120
4. S
ın
ıf 7. Yarıyıl Saat 8. Yarıyıl Saat
Fars Dili 120 Fars Dili 120
3.2.4. Bakü Kızlar Üniversitesi
1980’lı yıllarda oluşturulmuştur. Seminarya’nın resmiyeti 1992 yılında onaylanmıştır. Azerbaycan Cumhuriyeti Adliye Bakanlığı’nın 08 Temmuz 2005 yılında verdiği kararla Bakü Yüksek Pedagoji Kızlar Seminaryası, Bakü Kızlar Üniversitesi’ne dönüştürüldü (http://az.wikipedia.org/).
Seminarya’nın örgün öğretiminde 42 öğrenci, açık öğretimindeyse 25 öğrenci Farsça öğreniyordu. Seminarya’nın öğretmenleri Mehmet Askerov ve Sevil Hacıyeva derste T. Rüstemova’nın Fars Dili ders kitabını kullanıyorlardı (Mammadov, 119): Tablo 57: Bakü Kızlar Üniversitesi Tarih ve Filoloji Fakültelerinde 2003-2004 Eğitim-Öğretim Yılı Okutulan Farsçanın Yıllık Ders Saati (Mammadov, 119).:
1. S
ın
ıf 1. Yarıyıl Saat 2. Yarıyıl Saat
2. S
ın
ıf 3. Yarıyıl Saat 4. Yarıyıl Saat
Fars Dili 30 Fars Dili 30
3.2.5. Azerbaycan Beynelhak (Uluslararası) Üniversitesi
Azebacyan Cümhuriyeti Bakanlar Kurulu’nun 11 Ekim 1997 tarihli 204 nolu kararıyla özel üniversite olarak faaliyete başlamıştır. Azerbaycan Uluslararası Üniversitesi faaliyetini 2010 yılında durdurmuştur (http://az.wikipedia.org/wiki).
Azerbaycan Uluslararası Üniversitesi’nde önceden İlahiyat Fakültesi olarak faaliyetini devam ettiren, fakülte 2001 yılından itibaren Regonşinaslık17 Fakültesi’ne çevrilmiştir. Bu iki yılda Fars dili dersi ikinci yabancı dil olarak verilirken, 2003- 2004 eğitim-öğretim yılından burada, İran, Afganistan ve Tacikistan ülkeleri üzere uzman hazırlamak için Fars dili ihtisas dersine çevrilmiştir. Bütün bu çalışmada fakültenin dekanı, Bakü Devlet Üniversitesi’nin Prof. Dr. Şulan Şireliyev’in büyük emeği vardır. Burada Ş. Şireliyevle birlikte Mehman Tanrıverdiyev ve Taryel İsmayılov Fars dili eğitimi vermiştir. 2002-2003 eğitim yılında Reguonşinsalık Fakültesi’nin 1 ve 2. sınıflarında 250 öğrenci veİlahiyat Fakülte’sinin 50 öğrencisi Farsça eğitimi almıştır. Öğrenciler, üç sene zaman zarfında 60 ve ya 90 saat Fars dili dersi alıyorlardı (Mammadov, 117).
Derslerde genellikle H. Alizade ve Neyyar Zaman, Hatemi Fars Dili ders kitabından, Neyyar Zaman, Hatemi’nin 1., 2. ve 3. sınıflar için Fars dili ders kitaplarından ve bunun yanı sıra farklı ders malzemelerinden faydalanılmıştır (Mammadov, 118).
Fars dili, Bakü şehrinde olduğu gibi Zagatala, Nahçivan, Lenkeran, Gence gibi şehirlerde de şubeleri bulunan Muallimler Enstitüsü’n de veriliyor.