Öz-yeterlik Ölçeği İle Değişkenlerin İlişkilerinin Sonuçları

Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutları olan kişisel öz-yeterlik ve sonuç beklentisi boyutları cinsiyet değişkenine göre değişimleri incelendiğinde kız ve erkek öğretmen adaylarının fen bilgisi dersine yönelik öz-yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir.

Uygulamaya katılan üniversiteler ayrı ayrı incelendiğinde Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde Ahi Evran Üniversitesi ve Sakarya Üniversitesi’nde öğrenim gören öğretmen adaylarından kız öğretmen adaylarının erkek öğretmen adaylarına göre fen bilgisi dersine yönelik daha yüksek öz-yeterliğe sahip oldukları tespit edilmiştir.

174

Öz-yeterlik alt boyutlarından kişisel öz-yeterliğin cinsiyet değişkenine göre değişimleri incelendiğinde Ahi Evran Üniversitesi’nde öğrenim gören öğretmen adaylarından kız öğretmen adaylarının erkek öğretmen adaylarına göre fen bilgisi dersine yönelik daha yüksek öz-yeterliğe sahip oldukları tespit edilmiştir.

Sonuç beklentisi alt boyutu cinsiyet değişkenine göre incelendiğinde Atatürk Üniversitesinde öğrenim gören fen bilgisi öğretmen adaylarından erkek öğretmen adaylarının kız öğretmen adaylarına göre fen bilgisi dersine yönelik daha yüksek öz- yeterliğe sahip olduğu tespit edilirken, Uşak Üniversitesi’nde öğrenim gören fen bilgisi öğretmen adaylarından kız öğretmen adaylarının erkek öğretmen adaylarına göre fen bilgisi dersine yönelik daha yüksek öz-yeterliğe sahip oldukları tespit edilmiştir.

Kırıkkale Üniversitesi’nde öğrenim gören fen bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutları olan kişisel öz-yeterlik ve sonuç beklentisi boyutları cinsiyet değişkenine göre değişimleri incelendiğinde kız ve erkek öğretmen adaylarının fen bilgisi dersine yönelik öz- yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir.

Alanyazına bakıldığında, öğretmen öz yeterliliği ile cinsiyet ilişkisini inceleyen araştırmalarda birbirinden farklı sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir.

Birçok araştırmada öğretmenlerin öz-yeterlik inançları ile cinsiyet arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin olduğu ve genel olarak kız öğretmenlerin erkek öğretmenlere göre daha yüksek öz-yeterlik inancı geliştirdikleri sonucuna ulaşılmıştır (Evans ve Tribble, 1986). Araştırmalarda bu durumun nedeninin, bayan öğretmenlerin meslek hayatlarına atılıncaya kadar geçen süre zarfında erkek öğretmenlere göre daha çok engelle karşılaştıklarından mesleklerine daha sıkı sarıldıkları; bu durumun da bayan öğretmenlerin öz-yeterlik inançlarını olumlu yönde etkilediği yorumları yapılmıştır (Zengin, 2003). Diğer taraftan birçok araştırmada erkeklerin kız öğretmenlere oranla daha yüksek öz-yeterlik inançları geliştirdikleri sonucuna ulaşılmıştır (Morgil, Seçken ve Yücel, 2004).

175

Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar incelendiğinde öğretmen ve öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançları ile cinsiyet değişkeni istatistiksel olarak anlamlı bir ilişkinin olmadığı görülmektedir (Özçelik ve Kurt, 2007; Berkant ve Ekici, 2007;

Kahyaoğlu ve Yangın, 2007; Günay, Çetin ve Hamurcu, 2007; Ercan, 2007;

Saracaloğlu ve Yenice, 2007; Arsal, 2006; Akbaş ve Çelikkaleli, 2006; Altunçekiç, Yaman ve Koray, 2005; Seferoğlu ve Akbıyık, 2005; Sarıkaya, 2004; Işıksal ve Aşkar, 2003; Çakır ve Şenler, 2002). Son yıllarda yapılan araştırmaların bulguları ile çalışmanın bulguları paralellik göstermektir. Dolayısıyla cinsiyet değişkeninin öz- yeterlikle arasındaki ilişkide farklılaşmanın olduğu düşünülebilir.

Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutu olan sonuç beklentisi boyutu öğrenim türü değişkenine göre değişimleri incelendiğinde normal öğretim ve ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarının fen bilgisi dersine yönelik öz-yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir. Kişisel öz-yeterlik alt boyutunun öğrenim türü değişkenine göre değişimleri incelendiğinde normal öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarının ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarına göre fen bilgisi dersine yönelik daha yüksek öz-yeterliğe sahip olduğu tespit edilmiştir.

Uygulamaya katılan üniversiteler ayrı ayrı incelendiğinde Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutu olan sonuç beklentisi boyutu öğrenim türü değişkenine göre incelendiğinde normal öğretim ve ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarının fen bilgisi dersine yönelik öz-yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir. Kişisel öz-yeterlik alt boyutunun öğrenim türü değişkenine göre değişimi incelendiğinde Ahi Evran Üniversitesi ve Giresun Üniversitesi’nde normal öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarının ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarına göre fen bilgisi dersine yönelik daha yüksek öz-yeterliğe sahip olduğu tespit edilmiştir.

Kırıkkale Üniversitesi’nde öğrenim gören fen bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutu olan kişisel öz- yeterlik boyutunun öğrenim türü değişkenine göre değişimleri incelendiğinde normal öğretim ve ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarının fen bilgisi dersine yönelik öz-yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir.

176

Sonuç beklentisi alt boyutunun öğrenim türü değişkenine göre değişimi incelendiğinde ikinci öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarının normal öğretimde öğrenim gören öğretmen adaylarına göre fen bilgisi dersine yönelik daha yüksek öz-yeterliğe sahip olduğu tespit edilmiştir.

Öğrencilerin akademik başarıları ile öz-yeterlik inançları arasındaki ilişki de göz önünde bulundurulduğunda üniversite sınavından normal ve ikinci öğretime devam eden öğrencilerin puanlarının yaklaşık olması ya da üniversiteye başladıktan sonra öğrenciler arasında fen bilgisi öğretimine ilişkin öz-yeterlik inancı açısından da bir faklılığın ortaya çıkmamasının nedeni olarak düşünülebilir. Üniversiteler açısından incelendiğinde kişisel öz-yeterliğin normal öğretim bakımından ya da sonuç beklentisi alt boyutunda farklılığın çıkması farklı değişkenlerden kaynaklandığı düşünülebilir. Fakültelerde hem normal öğretim hem de ikinci öğretime devam eden öğrencilerin fen bilgisi eğitimine yönelik olarak aldıkları derslerden aynı biçimde yararlanabileceği sonucuna varılabilir.

Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutları olan kişisel öz-yeterlik ve sonuç beklentisi boyutu mezun olunan lise değişkenine göre değişimleri incelendiğinde mezun olunan lise türünün fen bilgisi dersine yönelik öz-yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir.

Uygulamaya katılan üniversiteler ayrı ayrı incelendiğinde Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik yeterliklerinin genel boyutu ve kişisel öz-yeterlik alt boyutunda mezun olunan lise türü değişkenine göre incelendiğinde Atatürk Üniversitesi’nde öğrenim gören anadolu öğretmen lisesi mezunu öğretmen adayının fen bilgisi öğretimine yönelik öz yeterliğinin daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Sonuç beklentisi alt boyutunda mezun olunan lise değişkenine göre değişimleri incelendiğinde mezun olunan lise türünün fen bilgisi dersine yönelik öz- yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir.

177

Kırıkkale Üniversitesi’nde öğrenim gören fen bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutu olan kişisel öz- yeterlik ve sonuç beklentisi boyutu mezun olunan lise değişkenine göre değişimleri incelendiğinde mezun olunan lise türünün fen bilgisi dersine yönelik öz-yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir. Öğrencilerin mezun oldukları lise türüne göre fen bilgisi dersine yönelik öz-yeterlik puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık tespit edilmemiştir. Buna göre öğrencilerin mezun oldukları lise türünün öz-yeterlik puanlarını etkilemediği söylenebilir. Gerçek vd. (2006) ve Kahyaoğlu ve Yangın (2007), araştırmalarında, öğretmen adaylarının öz-yeterlik algılarının, mezun olunan lise türü değişkenine göre istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşmadığını belirtmişlerdir. Farklı üniversitelerde eğitim gören öğretmen adaylarının puanları incelendiğinde öz-yeterlik ve kişisel öz-yeterlik boyutlarında farklılıklar belirlenmiştir. Bu durum Türkiye eğitim sisteminde farklı isimlerle ve farklı amaçlarla açılan liselerin ders programını uygulama açısından niteliksel anlamda öğrencilerde bir farklılık oluşturup oluşturmadığı tartışılması gereken önemli bir sonuç olarak algılanabilir. Farklı yerleşim yerlerinde sunulan olanakların farklı olması öğrencilerin öz-yeterlik puanlarında bir farklılık yaratabileceği düşünülebilir.

Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutları olan kişisel öz-yeterlik ve sonuç beklentisi boyutu akademik not ortalaması değişkenine göre değişimleri incelendiğinde akademik not ortalamasının fen bilgisi dersine yönelik öz-yeterlikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığı tespit edilmiştir.

Uygulamaya katılan üniversiteler ayrı ayrı incelendiğinde Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen Bilgisi dersine yönelik öz-yeterliklerinin genel boyutu ve alt boyutu olan kişisel öz-yeterlik boyutu akademik not ortalaması değişkenine göre değişimleri incelendiğinde Çukurova Üniversitesi’nde öğrenim gören öğretmen adaylarından 3,50-4,00 not aralığında olan öğretmen adaylarının fen bilgisi öğretimine yönelik öz- yeterliğinin daha düşük olduğu tespit edilmiştir.