Örgütsel Vatandaşlığın Sonuçları

Örgütsel vatandaşlık davranışlarının önemi ve ilişkili oldukları kavramları incelediğimiz bölümler kapsamında belirtildiği üzere örgütsel vatandaşlık davranışlarının, bireysel düzeyde; çalışan performansı ve elde edilen ödüllerle pozitif, çalışanların devamsızlığı ve işten ayrılma niyeti ile negatif yönde bir ilişkisi, örgüt düzeyinde ise; örgütsel etkinliği ölçen göstergeler (üretkenlik, verimlilik, karlılık), çalışan ve müşteri memnuniyeti ile pozitif ve maliyetler ile negatif yönde bir ilişkisi bulunduğunu söylemek mümkündür (Podsakoff et al., 2009: 131). Örgütsel vatandaşlık davranışlarının, örgüte ve çalışanlara yönelik olan bu olumlu katkılarının yanı sıra, özellikle çalışanlara yönelik olumsuz sonuçları da söz konusu olabilmektedir. Örneğin, bu davranışların genellikle ödüllendiriliyor ve teşvik ediliyor olması ile bu tür çalışanların örgütte iyi askerler olarak nitelendirilmesinin

163

getirdiği baskı, aynı zamanda çalışanların işyükünün artmasına, bunun sonucunda da iş ve özel yaşam çalışmasına, stres düzeyinin artmasına ve hatta işten ayrılma isteğine neden olabilmektedir (Bolino et al., 2010: 835; Berber ve Rofcanin, 2012: 200).

Podsakoff ve arkadaşlarına (2009) göre örgütsel vatandaşlık davranışlarının büyük bölümü olumlu olan bu potansiyel sonuçları nedeniyle mevcut olan yoğun ilgiye rağmen, örgütsel vatandaşlık davranışlarının sonuçlarını özetleyen oldukça az sayıda araştırma bulunmaktadır (Podsakoff et al., 2009: 122). Bu sınırlı sayıdaki çalışmanın ortak görüşü, örgütsel vatandaşlık davranışlarının, performansı ve örgütsel etkinliği artırmasıdır. Ancak, bu çalışma kapsamında, örgütsel vatandaşlık davranışları ile aidiyet, verimlilik, motivasyon ve kararlara katılım arasındaki ilişki üzerinde durulacaktır.

4.3.3.1 Örgütü Benimseme ve Aidiyet Durumu

Çalışanları elde tutma, işten ayrılma maliyetlerinin çok yüksek olması nedeniyle günümüz örgütlerinin ve üst düzey yöneticilerin dikkatini çeken bir konudur. Bazı çalışmaların sonuçları, özgecilik, nezaket ve centilmenlik gibi örgütsel vatandaşlık davranışları boyutlarının, nitelikli iş gücünü çekme ve elde tutma açısından örgütün kapasitesini geliştirdiğini göstermektedir (Dash ve Pradhan, 2014: 21). Örgütsel vatandaşlık davranışları sergileyen örgüt üyeleri sayesinde örgüt içi stresin ve çatışmaların azaldığı, çalışanlar arası ilişkilerin daha sağlıklı hale geldiği, takımlar ve birimler arasındaki uyumun ve işbirliğinin arttığı, böylece daha pozitif ve sağlıklı bir örgüt ve çalışma ortamının sağlandığı bilinmektedir. Örgütsel vatandaşlık davranışları, çalışanların devamsızlığını ve işten ayrılma oranını azaltmakta ve örgütsel vatandaşlık davranışları ile oluşan pozitif örgüt ortamında çalışanların örgüte bağlı kalmaları ve örgütten ayrılmamaları sağlanmaktadır (Dash ve Pradhan, 2014: 22; Farzianpour et al., 2011: 535). Aynı zamanda, örgütsel vatandaşlık davranışları ile cazip hale gelen örgüt ortamı ile örgütün sadece çalışanlarını kaybetmemesi ve elinde tutması değil nitelikli iş gücünü örgüte çekmesi de sağlanmaktadır (Yücel ve Samancı, 2009: 116). Bu bağlamda, örgütsel vatandaşlık davranışlarının, örgüt ve çalışma ortamının pozitif yönde değişimini sağladığı, bu pozitif ve sağlıklı örgüt ortamının da çalışanların örgütü daha fazla benimseyerek,

164

kendilerini örgüte ait hissetmelerini sağladığını ve örgütsel bağlılığı artırdığını söylemek mümkündür.

4.3.3.2 Yüksek Verimlilik

Organ (1988, 1997), örgütün hayatta kalabilmesi için vazgeçilmez olan örgütsel etkinlik ve verimlilikte, örgütsel vatandaşlığın önemli bir rolü bulunduğunu vurgulamıştır (Tschannen-Moran ve Hoy, 2000: 583; Jahangir et al., 2004: 76; Suresh ve Venkatammal, 2010: 276). Organ (1988) ayrıca, örgütsel vatandaşlık davranışları ile hem çalışanların hem de örgütün etkinliği ve verimliliğinin en üst düzeylere çıkabileceğini savunmuştur (Jahangir et al., 2004: 76). Katz (1964) da, açıkça belirtilen davranışların ötesinde gösterilen yardımsever ve işbirlikçi davranışların örgütsel etkinlik için oldukça önemli olduğunu vurgulamıştır (Finkelstein, 2013: 57).

Örgütsel vatandaşlık davranışları, performansı destekleyen sosyal ve psikolojik çevreyi geliştirerek, örgütsel etkinliğe ve verimliliğe katkı sağlamaktadır. Örneğin, çalışanların birbirlerine yardım etmeleri, hem yöneticilerin zamanlarını daha önemli ve verimlilik sağlayacak konulara ayırmalarına hem de çalışanların birbirleriyle daha birlik ve beraberlik içinde uyumla çalışmalarını, anlaşmazlık ve çatışmaların azalmasını ve performansın artmasını sağlayacaktır (Akbaş, 2011: 65). Bu davranışların katkısı ile oluşan operasyonların verimliliği, müşteri memnuniyeti, finansal performans ve büyüme de, örgütün verimliliğini artıracaktır (Dash ve Pradhan, 2014: 18). Yani, örgütsel vatandaşlık davranışları ile önce çalışanların ve yöneticilerin verimlilikleri, bunun sonucunda da örgütün verimliliği artacaktır.

4.3.3.3 Yüksek Moral ve Motivasyon

Bazı çalışmaların bulguları, örgütsel vatandaşlık davranışlarının özgecilik ve vicdanlılık boyutlarının, örgüt çalışanlarının işleri ve çalışma ortamları ile ilgili memnuniyetlerini ve iş tatminini etkilediğini belirtmektedir. Örneğin, deneyimli çalışanların, daha az deneyimli veya yeni çalışanlara işlerini daha verimli yapmaları yönünde yardım etmesi, az deneyimli veya yeni çalışanların performansını artıracak, performansı artan çalışanların üzerindeki yönetici baskısı ve denetimi azalacak, aynı zamanda bu çalışanlara daha fazla sorumluluk ve yetki verilmesini sağlayacaktır. Bu yardımlaşma ve sorumluluk davranışları sonucunda, çalışanlar arası ilişkilerin pozitif yönde gelişmesi de örgüte olan memnuniyeti artıracaktır (Dash ve Pradhan, 2014:

165

22). Bu kapsamda, örgütsel vatandaşlık davranışlarının, çalışanların işinden ve üyesi olduğu örgütten duyduğu memnuniyeti ve içsel motivasyonunu artırdığını söylemek mümkündür.

Bir diğer görüşe göre ise, örgütsel vatandaşlık davranışları sergileyen çalışanların genel olarak yöneticileri tarafından yapılan performans değerlendirmeleri sonucunda daha fazla ödüllendirilmeleri nedeniyle, çalışanların, yönetimi ve yöneticilerini etkilemek adına, gönüllü ve yardımsever davranışlar sergileme konusunda daha fazla istekli ve motive görünmeleri veya gerçekten motive olmalarıdır (Finkelstein, 2013: 58). Sonuç olarak, örgütsel vatandaşlık davranışları sergileyen çalışanlar hem yöneticileri tarafından ödüllendirilme beklentisi hem de yardımlaşma ve sorumluluk davranışlarının sonucunda gelişen pozitif ilişkilerin etkisiyle, görevlerini daha arzulu ve motive bir şekilde yerine getirecek ve yüksek performans sergileyeceklerdir.

4.3.3.4 Gönüllü Kararlara ve Faaliyetlere Katılım

Örgütsel vatandaşlık davranışlarının boyutlarından olan erdemlilik boyutu kapsamında da belirtildiği üzere, örgütsel vatandaşlık davranışları aynı zamanda, örgütün varlığını sürdürmesi, düzeni ve gelişimine yönelik, sorumluluk duygusuyla örgüt yönetimi ve kararlarına aktif katılımı da içermektedir. Çalışanların yönetime gönüllü ve aktif katılımlarının yanı sıra, örgütsel vatandaşlık davranışlarının sonucu olarak, örgüt bünyesinde takım halinde çalışmaya uyumlu, çatışmaların az olduğu gruplarda, bağlılık ve uyum ile çalışan bireyler, daha fazla yardım ve gönüllü davranışlarda bulunmaktadır.

Örgütsel vatandaşlık davranışlarının tüm boyutları ile pozitif yönde ilişkili olan grup bağlılığı ve uyumu, bir grubun üyelerinin, o gruptaki diğer üyelere karşı vatandaşlık davranışları sergileme eğilimini açıklamaktadır. Örgüt veya grup üyeleri arasındaki bağlılık ve güçlü ilişkiler, örgüt bünyesindeki dayanışmayı ve bu davranışların düzenli olarak tekrar etmesini sağlamaktadır. Bu çalışma gruplarındaki bireyler aynı zamanda birbirlerine karşı duyarlı olduklarından daha fazla yardım ve destekte bulunma isteği göstermektedirler (Harper, 2015: 4).

Bu bağlamda, örgütsel vatandaşlık davranışları gösteren çalışanlar, örgüt bünyesindeki dayanışmayı artırarak, örgüt faaliyetlerine ve kararlarına ilişkin yapıcı, aktif ve gönüllü katılımda bulunmakta ve örgütün geleceği ile ilgili konularda fikirlerini paylaşmaktan kaçınmamaktadır.

167