Örgütlerde ĠletiĢim Düzeyler

Kreps‟e (1990) göre son derece karmaĢık bir süreç olan iletiĢim, örgüt yaĢamında, çeĢitli düzeylerde meydana gelmektedir. Örgütlerde iletiĢim benzerlik ve farklılıklarına göre dört temel hiyerarĢik düzeyde çözümlenebilir: bireyin iç iletiĢimi, bireyler arası iletiĢim, küçük gruplarda ve büyük gruplarda iletiĢim (Aktaran: Demir, 2003: 138-139).

2.7.1. Bireyin Ġç ĠletiĢimi

Bir insanın düĢünmesine, duygulanmasına, kiĢisel ihtiyaçlarının farkına varmasına, iç gözlem yapmasına, rüya görerek kendi içinden mesaj almasına, kendi içinde sorular sorarak, yanıtlar aramasına iç iletiĢim denir. Ġnsanın çevresi ile kuracağı iletiĢim, iç iletiĢimle baĢlar (Dökmen, 2006: 21).

ĠletiĢim sürecinde kiĢi, bazen alıcı bazen de kaynak olabilir. Bu süreç öncesi ve esnasında birey dıĢ çevre ile iletiĢim kurarken, aynı zamanda kendi içinde de iletiĢimini sürdürür. Ġnsanın kendisi ile olan iletiĢimi, bu iliĢkide iç iletiĢim sistemini oluĢturur. Bu iç iletiĢim sistemi, insanın yaĢadığı toplumsal ve fiziksel çevreden bağımsız bir niteliğe sahip değildir. Ġnsan, insan olarak kendini biçimlendirirken bunu içinde bulunduğu koĢullardan bağımsız olarak yapamaz. Bu koĢulları, içinde yaĢadığı kültürel çevre, ideolojik yapı, dünya görüĢleri, inançlar, gelenek ve görenekler, yaĢam koĢulları ve bunun yarattığı psikoloji göz önüne alındığında, insanın iç iletiĢim sistemi, diğer insanlardan tümüyle ayrı, kendine özgü bir yapıya sahip olmadığı görülür. Bireyin kendisi kadar içinde bulunduğu ortam ve Ģartlar da önemlidir. Çünkü insan yaĢadığı çevreden etkilenir. Birey dıĢ dünya ile iliĢki kurarken zorunlu olarak kendi içinde kendisi ile iletiĢim halindedir (Mora, 2006: 1).

Göndericiden gelen mesajları yorumlayan ve geliĢtiren bireyin iç iletiĢimi, en temel düzeydeki iletiĢimdir. Diğer bir deyiĢle bireyin düĢünce ürettiği, kendisi ile yaptığı iletiĢimdir. Bu iletiĢim sürecinde iletilmek istenen mesajın oluĢturulması, Ģifrelenmesi, alınan mesajın yorumlanması, çözümlemesi iĢlemleri yapılır. ġifreleme ve çözümleme, anlamlar ve mesajlar olarak ifade edilen iletiĢimin iki önemli öğesine yöneliktir (Demir, 2003: 138-139).

KiĢinin iç iletiĢimi diğer iletiĢim düzeylerine de etki eder. Kendi içinde olumlu ve sağlıklı bir iletiĢim kurması dıĢ dünya ile kuracağı iliĢkiler açısından önem taĢır. Kendi iç dünyasında dengeli ve olumlu bir iç iletiĢim kuran birey düĢünme, değerlendirme ve karar verme yeteneğini olumlu yönde geliĢtirebilir. Bu olumlu sonuçları yanında bireyin iç dünyasının diğer bireylere kapalı olduğunu düĢünüldüğünde birey tüm değerlendirmelerini kendi değer yargılarına göre yapacağından bireyin yanlı düĢünceleri ve önyargılarının dıĢ etkenlerden etkilenmesi daha düĢük seviyede olacaktır (Mora, 2006: 3).

2.7.2. Bireylerarası iletiĢim

ĠletiĢimin gerçekleĢebilmesi için bireyler arasında karĢılıklı olarak fikir, bilgi ve duygu alıĢveriĢini zorunlu kılan bir iliĢkinin kurulması gerekmektedir (Eren, 2000: 333). Birbirinin farkında olan en az iki kiĢinin kendi aralarında vermek istedikleri mesajları karĢılıklı olarak ileten kiĢiler arasında iletiĢim gerçekleĢmektedir.

Dökmen‟e (2006: 24) göre bireyler arasında bir iletiĢimin oluĢabilmesi için hem kaynak hem de alıcı insan olmalıdır. ĠletiĢime katılanlar belirli bir yakınlık içinde ya da yüz yüze olmalıdır. ĠletiĢime katılanlar arasında tek yönlü değil, karĢılıklı mesaj alıĢ veriĢi olmalıdır. Ġletilen mesajlar yazılı veya sözlü olmalıdır.

Bireyler arası iletiĢim iki kiĢi arasında, genellikle yüz yüze gerçekleĢebileceği gibi bu süreçte çeĢitli iletiĢim araçları da kullanılabilir. Bireyler arası iletiĢimin en önemli sonucu örgütteki insan iliĢkilerini geliĢtirmesidir. Bireysel ve örgütsel amaçları gerçekleĢtirmede bireyler arası koordinasyonu geliĢtirir (Demir, 2003: 138-139).

Bireylerarası iletiĢim gerçekte örgütsel iletiĢimin temelini oluĢturur. Örgütü oluĢturan çalıĢanlar arasında gerçekleĢen biçimsel veya biçimsel olmayan iletiĢim ile

bir yandan örgüt faaliyetleri icra edilirken, diğer yandan çalıĢanların sosyal ihtiyaçları tatmin edilir.

2.7.3. Küçük Gruplarda ĠletiĢim

Küçük gruplarda iletiĢim, iĢ ortamına uyum ve amaçların kabul edilmesini sağlayan, üç veya daha fazla birey arasında gerçekleĢen iletiĢimdir. Küçük gruplarda iletiĢim Ģekil genellikle yüz yüze iletiĢim Ģeklidir. Ancak, küçük gruplarda iletiĢim bireyler arası iletiĢimden daha karmaĢıktır. Bunun nedeni iletiĢim kurulan kiĢilerin sayısının daha fazla olmasıdır. Bireyler arası iletiĢimden farklı yönü grup dinamikleri boyutudur. Küçük gruplar örgütler için önemlidir. Küçük gruplar iĢ gruplarından, bölümlerden, eğitim sınıflarından ve karar verme komisyonları gibi gruplardan oluĢur. Küçük gruplardaki olumlu ve güçlü iletiĢimin bilgi sağlama ve problem çözmede önemli rolleri vardır (Demir, 2003: 138-139).

2.7.4. Büyük Gruplarda ĠletiĢim

Büyük gruplar, birbirine bağımlı birbiri ile iliĢki içindeki küçük gruplardan oluĢan sosyal sistemlerdir. Diğer iletiĢim çeĢitlerine göre düĢük düzeyde bir iletiĢim gerçekleĢtirirler. Büyük örgütlerde bütünleĢtirici bir görev üstlenirler. Modern örgütlerde örgütsel yapının çok büyük olması ve buna paralel olarak iliĢkilerin karmaĢık olması nedeniyle örgüt üyeleri arasında yüz yüze iletiĢim kurulması çok zordur. Bu noktada örgütün ve üyelerin amaçlarını gerçekleĢtirmek için iletiĢim koordinasyon görevini de üstlenir. Büyük gruplarda oluĢturulacak hiyerarĢik yapılanma hem grubun yönetimini kolaylaĢtıracak hem de örgütsel amaçları gerçekleĢtirmek üzere örgütte bulunan çalıĢanların yapı içindeki yerini belirleyerek ortaya çıkması muhtemel karıĢıklıkları önleyecektir. HiyerarĢik yapılanmada kullanılacak biçimsel iletiĢim kanalları örgüt yaĢamının kolaylaĢmasını sağlayacaktır (Demir, 2003: 138-139).