Öncelik 2: Sosyal İçermeye Yönelik Politikaları Etkinleştirmek ve Yaygınlaştırmak

Bölgede yoksulluk riski altında bulunan ve sosyal dışlanma yaşayan kesimlerin ekonomik, sosyal ve kültürel olanaklara katılımları, kapsayıcı kalkınmanın sağlanmasında önemli bir gerekliliktir. Bu çerçevede yerel ve bölgesel politikaların özel ilgi gruplarının farklılaşan ihtiyaçlarını gözetecek biçimde tasarlanması ve bu grupların ekonomik ve sosyal hayata katılımları önündeki dışlayıcı faktörlerin giderilmesi sosyal uyumun sağlanmasına katkı sağlayacaktır.

Durum Analizi

Özel İlgi Grupları

Çukurova Bölgesinde kırsal ve kentsel nüfus oranlarının gelişimi incelendiğinde kırsal nüfusun giderek azaldığı görülmektedir. Adana’da kırsal nüfusun kentsel nüfusa oranı 1970’te 0,96 iken 2010’da 0,13’e gerilemiştir.

Mersin’de aynı oran 1970’de 1,33 iken 2010’da 0,28’e inmiştir. Bu durum bölgede kırsal alandan kentsel alana göçün varlığı yanında bölgedeki artan kentleşmeyi de göstermektedir.

Bölgede nüfus büyükşehir sınırları içerisinde yer alan merkez ilçelerde yoğunlaşmaktadır. Buna paralel olarak yaşlı nüfus bağımlılık oranları kırsal niteliği ağır basan bölgenin kuzey ve batı ilçelerinde yükselmektedir. Akdeniz ve Yüreğir gibi yoğun göçe maruz kalmış ilçelerde genç yaş bağımlılık oranı yüksektir. Bu bakımdan çocuk ve gençler ile yaşlılara yönelik hizmetlerin nüfusun mekânsal dağılımı göz önünde bulundurularak maliyet etkin biçimde sunulması gerekmektedir.

2011 Nüfus ve Konut Araştırması sonuçlarına göre Türkiye’deki engellilerin %5,03’ü TR62 Bölgesinde yaşamaktadır. Engelli nüfus oranı Adana’da %6,36 iken Mersin’de %6,68’dir. Engellilerin toplam nüfus içindeki oranı düşük gözükmekle birlikte Adana’da 134.157, Mersin’de 111.414 engelli yaşamaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın ÖZVERݹ⁶ sistemi sonuçlarına göre süreğen hastalıklar kapsam dışı bırakıldığında Adana ve Mersin’de engelliler içerisinde en büyük grubu zihinsel engelliler oluşturmaktadır. Zihinsel engellileri, ortopedik engelliler ve görme engelliler izlemektedir. Bu bakımdan kamusal hizmet sunumunda engellilerin ihtiyaçlarını gözeten ve toplumsal yaşama katılımını sağlamaya yönelik politikalar bölgedeki sosyal uyumun geliştirilmesi için önemli bir gerekliliktir.

Kadın nüfusta okuma – yazma durumuna bakıldığında bölgenin kuzey – doğusu ve güney–batısı arasındaki farklılık dikkat çekmektedir. Kadın nüfusta okuma – yazma bilmeyenlerin oranı Mersin’de daha düşük iken Adana’da daha yüksektir. Bölge içinde bu oranın en yüksek olduğu ilçeler Tufanbeyli ve Karaisalı’dır.

Türkiye’de kadınlarda ortalama ilk evlenme yaşı 23,5 olup TR62 Bölgesinde 23,9’dur. Evlenme yaşının göreceli iyi konumuna rağmen bölgede kadınlarda erken evlenme ve çocuk gelinler önemli bir sorun alanı olarak varlığını sürdürmektedir.

0-3 3-8 8-10 10-16 16-19

16Ulusal Özürlüler Veri Tabanı (ÖZVERİ), yetkili sağlık kuruluşları tarafından Özürlü Sağlık Kurulu raporu almış ve veri tabanına bilgi akışı sağlanabilen bazı kamu kurum ve kuruluşlarına herhangi bir sebepten dolayı başvurmuş engelli bireylerin verilerinin derlenmesi ile oluşturulmuştur. Dolayısıyla Türkiye’de yaşayan tüm engelli bireyleri

Anne yaşının 19’dan küçük olduğu doğumların tüm doğumlar içerisindeki oranı TR62 Bölgesinde %7,22’dir.

Bu oran Türkiye’de ise %7,15 olup TR62 Bölgesi Türkiye ortalamasının üzerinde yer almaktadır. Bölgedeki iller açısından aynı orana bakıldığında Adana %7,62 ile Türkiye ortalamasının üzerindeyken Mersin %6,68 ile Türkiye ortalamasının altında yer almaktadır.

Çocuk gelinler hakkında il ve bölge düzeyinde kapsamlı bir istatistik olmamakla birlikte anne yaşının 15’den küçük olduğu doğumların tüm doğumlar içindeki oranı konu hakkında bilgi verici niteliktedir. Türkiye’de anne yaşının 15’den küçük olduğu doğumların tüm doğumlar içindeki oranı on binde 3 iken; TR62 Bölgesinde on binde 5’tir. İl düzeyinde incelendiğinde Adana on binde 7 ile Türkiye ortalamasının üzerinde iken Mersin on binde 2 ile Türkiye ortalamasının altında yer almaktadır. Bu verilerden hareketle erken evlenme ve çocuk gelinler sorununun bölgede varlığını koruduğu söylenebilir.

Kadının toplumdaki konumunun güçlendirilmesine yönelik bölgede öne çıkan bir diğer sorun alanı da kadına yönelik şiddettir. 6284 sayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte toplumda konu hakkında önemli düzeyde farkındalık oluşmuştur. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’ndan alınan verilere göre 6284 sayılı kanun kapsamında Türkiye’de toplam 13.030 koruyucu tedbir kararı ve 90.949 adet önleyici tedbir kararı alınmıştır.

Koruyucu tedbir kararı bakımından Adana 3.073 adet karar ile 81 il içerisinde ilk sırada yer almaktadır.

Türkiye’deki koruyucu tedbir kararlarının %23,58’i Adana’da alınmış gözükmektedir. Buna karşılık Mersin’de yalnızca 5 adet koruyucu tedbir kararı alınmıştır.

Önleyici tedbir kararları bakımından Mersin öne çıkmaktadır. Mersin’de 3.636 adet önleyici tedbir kararı ile 81 il içerisinde 6.sırada yer almaktadır. Buna karşılık Adana’da yalnızca 414 adet önleyici tedbir kararı alınmıştır.

Şüphesiz bu verilerden kadına karşı şiddetin en yoğun yaşandığı bölgenin TR62 Bölgesi olduğu çıkarımını yapmak mümkün değildir. Koruyucu ve önleyici tedbir kararları adli ve idari makamlara ulaşmış olayları kapsamakta olup ülkemizde adli ve idari makamlara ulaşmayan şiddet olayları olduğu bir gerçektir. Ancak bölgedeki koruyucu ve önleyici karar sayılarının toplam içerisindeki yüksekliği göz önüne alındığında, bölgede kadına karşı şiddetin önemli bir sorun olarak mevcudiyetini koruduğu ve aynı zamanda kadınların konu hakkındaki farkındalık ve bilinç düzeyinin diğer bölgelere göre daha yüksek olduğu yorumu yapılabilir.

Sosyal Yardımlar ve Yoksulluk

Ülkemizde yoksulluk araştırmaları 2002 yılından bu yana Hanehalkı Bütçe Anketleri ile TÜİK tarafından yapılmakta olup düzey 2 ya da il düzeyinde yoksulluk verisi üretilmemektedir. Bu nedenle TR62 Bölgesinde

yoksulluğa ilişkin kapsamlı bir analiz mümkün olmamakla birlikte gelire dayalı yoksulluğu ortaya koyabilmek için Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri hazine tarafından ödenenlerin¹⁷ toplam nüfusa oranı gelire dayalı yoksulluğun mekânsal dağılımı için fikir verici niteliktedir.

Türkiye’de GSS primi hazine tarafından ödenenlerin toplam nüfusa oranı %9,87 olup bu oran batıdan doğuya gidildikçe artmaktadır. Adana nüfusunun %14,12’si ile Mersin nüfusunun %12,75’inin GSS primi hazine tarafından ödenmektedir. Bu bakımdan bölgede yoksul sayısının Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu söylenebilir.

TR62 Bölgesinde gelire dayalı yoksul sayısının nüfusa oranına bakıldığında en yüksek oran Adana’da %43,57 ile Saimbeyli, Mersin’de %31,41 ile Akdeniz ilçesindedir. Bölgede yoksulluk kırsal nitelikli ilçeler ile yoğun göçe maruz kalmış Yüreğir ve Akdeniz gibi merkez ilçelerde yaygındır. Bu durum bölgede kırsal ve kentsel yoksulluğun bir arada yaşandığını ortaya koymaktadır.

17 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununa göre daha 01.01.2012 tarihinden itibaren geliri asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşların sağlık sigorta primleri hazine tarafından ödenmektedir. Gelir testi Sosyal Dayanışma ve Yardımlaşma Vakıflarınca yapılmaktadır.

GSS Primi Devlet Tarafından Ödenenlerin Nüfusa Oranı

<2.92 2.92 - 6.14 6.14 - 9.81 9.81 - 19.20 19.20 - 35.47

Tedbirler

TR62 Bölgesinde gelire dayalı yoksul sayısının nüfusa oranına bakıldığında en yüksek oran Adana’da %43,57 ile Saimbeyli, Mersin’de %31,41 ile Akdeniz ilçesindedir. Bölgede yoksulluk kırsal nitelikli ilçeler ile yoğun göçe maruz kalmış Yüreğir ve Akdeniz gibi merkez ilçelerde yaygındır. Bu durum bölgede kırsal ve kentsel yoksulluğun bir arada yaşandığını ortaya koymaktadır. Sosyal içermeye yönelik politikaları etkinleştirmek ve yaygınlaştırmak amacıyla plan döneminde şu tedbirlerin uygulanması öngörülmektedir:

Tedbir 1. Kamusal hizmet sunumunda toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışının