Yer Kimliği Ölçeği

Lalli (1992) tarafından kent kimliği ölçeği olarak geliştirilen (Ek 1.4), Türkiye’de ilk defa Göregenli (2005; akt. Göregenli, 2018) tarafından kent kimliği ve yer bağlılığı çalışmasında uygulanan yer kimliğini belirlemeye yönelik bir ölçek kullanılmıştır. Ölçek maddelerinin tamamı pozitif anlam içerdiği için en olumlu ifadeden en olumsuz ifadeye doğru değişen 5 ile 1 arasında kodlama yapılmıştır. Bir diğer deyişle “Kesinlikle katılıyorum” ve “Hiç katılmıyorum”a doğru değişen 5’li likert ölçeği uygulanmıştır.

Ölçeğin orijinal yapısı, 20 madde ve beş boyuttan oluşmaktadır. Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Türkiye’de ilk kez Göregenli’nin (2005; akt. Göregenli, 2018) İzmir’de gerçekleştirdiği alan araştırması dâhilinde yapılmış ve yazarın elde ettiği bulgular, bu ölçeğin tek boyutlu bir ölçek olarak kullanılacağı gibi “Aidiyet”, “Gelecek”

ve “Karşılaştırma” olmak üzere üç faktörlü bir ölçek olarak da kullanılabileceğini göstermiştir. Karakuş da (2014) Göregenli’yi referans göstererek aynı çalışma sonuçlarından yararlanmıştır. Kaba da (2017), aynı ölçeğin orijinal beş boyutlu halini çalışmasında kullanmıştır.

3.3.3.1. Geçerlilik

Bu çalışmada, Niğde şehir merkezinde ve seçilen üç köyde yaşayan mübadil ve yerli katılımcılardan elde edilen veriler tekrar gözden geçirilmiştir. Ölçeğin hem faktöriyel yapısını belirlemek hem de geçerliliğine kanıt oluşturmak için veri setinin faktör analizi için uygunluğu değerlendirilmiştir.

Faktör analizi için Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) istatistiği ve Barlett’s değerlerine bakılmıştır. Bulunan değerler tablo haline getirilmiştir. KMO değerinin 1’e yaklaşması uygunluğu gösterir. Kalaycı’da (2010: 322) bu oran ne kadar yüksek olursa veri seti faktör

93

analizi yapmak için o kadar iyi olduğu belirtilmektedir. Bu çalışmada kullanılan ölçeğin KMO değeri %89,3 çok iyi, Bartlett küresellik testi sonuçları analiz için anlamlıdır (P=

.000) (Tablo 4).

Tablo 4: KMO ve Bartlett's Test Sonucu

Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy. ,893 Bartlett's Test of Sphericity Approx. Chi-Square 3841,306

df 120

Sig. ,000

Serbest bırakılarak yapılan faktör analizinde öncelikle 4 faktörlü toplam varyansın

%62.94’ünü açıklayan bir tablo ortaya çıkmıştır. Ayrıca maddelerin farklı faktörlere yüklenmesi (binişik maddelerin görülmesi) nedeniyle 3, 11, 13 ve 16. maddeler sırası ile ölçekten çıkarılmış ve analiz yeniden yapılmıştır. Bu işlemden sonra analiz son kez tekrarlandığında 3 faktörlü bir yapı ortaya çıkmıştır. Kalan maddeler toplam varyansın

%57.4’ünü açıklamaktadır. Cronbach's Alpha katsayısına göre (α=.878) yüksek derecede güvenilir bulunmuştur. Faktörlerin elde edilmesinde çizgi grafiği (scree test) her faktörle ilişkili toplam varyansı gösterir (Kalaycı, 2010: 322). Bu ölçeğe ait faktör analizi çizgi grafiği aşağıdaki şekilde gösterilmektedir (Şekil 8).

Şekil 8: Yer Kimliği Ölçeği Faktör Analizi Çizgi Grafiği (Scree Plot)

94

Ölçeğin orijinal yapısı 5 faktörlü olmasına rağmen bu çalışmada 3 faktörlü bulunması orijinal yapının Niğde örnekleminde karşılanmadığını göstermektedir. Bunun sebebi olarak, ölçeğin Türk kültürüne uygun alt boyutlara sahip olmadığı kanaati getirilmiştir. Binişik maddelerin varlığı ve maddelerin faktörler altında dağınık bir şekilde yer alması, kültür ve örneklem farklılığından kaynaklanmaktadır. Daha önce ölçeği Türkçeye uyarlayan ve Türkiye’de uygulanan Göregenli (2005; akt. Göregenli, 2018) ve Karakuş’un (2014) çalışmalarında da 3 alt boyut olması, aynı kültürde benzer faktör sayısı ve madde dağılımı olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada da faktörler Göregenli’nin (2005) çalışması ile aynı şekilde isimlendirilmiştir. Ölçeğin faktör yüklerine ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır (Tablo 5).

Tablo 5: Yer Kimliği Ölçeği Döndürülmüş Faktör Matrisi (Kaynak: Lalli, 1992) Maddeler

Faktör Yükleri

Aidiyet Gelecek Karşılaştırma Niğde’de kendimi evimdeymiş gibi hissediyorum. ,808

Niğde’yi memleketim olarak görüyorum. ,798

Kendimi Niğdeli olarak görüyorum. ,797

Niğde benim bir parçam. ,725

Niğde bana gerçekten çok tanıdık geliyor. ,648

Niğde’deki pek çok şey bana geçmişimi hatırlatıyor. ,632 Niğde’yi o kadar iyi tanıyorum ki çok eski fotoğrafını bile görsem tanırım.

,437

Niğde benim gelecekle ilgili planlarımda çok önemli bir yer tutar. ,824 Kişisel geleceğimde Niğde’nin çok önemli bir yeri vardır. ,821

Kesinlikle Niğde’de kalmak isterim. ,676

Niğde, günlük yaşamımda çok önemli bir yer tutar. ,672

Başka bir yerde yaşayabileceğimi düşünmüyorum; eğer yaşarsam kendimle ilgili pek çok şeyden vazgeçmek zorunda kalacağım.

,487

Niğde’nin geleceğini merak ediyorum. ,456

Niğde diğer şehirlerin imrendiği, özendiği özelliklere sahiptir. ,788 Diğer illerle kıyaslandığında Niğde pek çok avantaja sahiptir. ,783 Niğde diğer illerde yaşayanlar tarafından itibarlı, saygın bir kent olarak

görülür.

,702

Faktör yüklerinin 0.437 ile 0.824 arasında değiştiği gözlenmiştir. Faktör yükünün en az 0.30 olması gerektiği kabul edilmektedir (Büyüköztürk, 2002). Dolayısıyla analizin son halinde tüm maddeler için faktör yüklerinin 0.30 değerinden yüksek olduğu

95

bulunmuştur. Açıklanan toplam varyans incelendiğinde, 16 maddelik ölçekle ölçülen yer kimliğinin % 57.4’ünün ölçüldüğü gözlenmiştir.

3.3.3.2. Güvenirlik

Ölçeğin toplam Cronbach Alfa güvenirlik katsayısı .88’dir. Hesaplanan bu güvenirlik katsayısı ölçeği oluşturan istatistik tutum maddeleri arasında yüksek düzeyde bir iç tutarlılık olduğunu ifade etmektedir.

Cronbach's Alpha değeri .843 olan ve toplam 7 maddeden oluşan ilk faktör, aidiyet alt boyutudur. Bu faktörün altında “Niğde’de kendimi evimdeymiş gibi hissediyorum.

Niğde’yi memleketim olarak görüyorum. Kendimi Niğdeli olarak görüyorum. Niğde benim bir parçam. Niğde bana gerçekten çok tanıdık geliyor. Niğde’deki pek çok şey bana geçmişimi hatırlatıyor. Niğde’yi o kadar iyi tanıyorum ki çok eski fotoğrafını bile görsem tanırım.” maddeleri yer almaktadır.

Cronbach's Alpha değeri ,809 olan ve 6 maddeden oluşan ikinci faktör gelecek ve gelecek planı ile ilgili bir alt faktördür. Bu faktörde “Niğde benim gelecekle ilgili planlarımda çok önemli bir yer tutar. Kişisel geleceğimde Niğde’nin çok önemli bir yeri vardır. Kesinlikle Niğde’de kalmak isterim. Niğde, günlük yaşamımda çok önemli bir yer tutar. Başka bir yerde yaşayabileceğimi düşünmüyorum; eğer yaşarsam kendimle ilgili pek çok şeyden vazgeçmek zorunda kalacağım. Niğde’nin geleceğini merak ediyorum.”

maddeleri bulunmaktadır.

Cronbach's Alpha değeri .716 ve 3 maddeden oluşan karşılaştırma alt boyutu

“Niğde diğer şehirlerin imrendiği, özendiği özelliklere sahiptir. Diğer illerle kıyaslandığında Niğde pek çok avantaja sahiptir. Niğde diğer illerde yaşayanlar tarafından itibarlı, saygın bir kent olarak görülür.” maddelerinden oluşmaktadır. Bu alt boyut şehrin diğer şehirler ile kıyaslanmasını içermektedir.

96

Ölçeğin bu verilen ölçüt değerlerine bakıldığında hem maddelerin toplamı hem de ölçek alt boyutlarının yüksek düzeyde güvenirlik katsayısına sahip olduğu görülmektedir.

Bu sayede güvenirlik düzeyi yüksek ölçme sonuçları elde edilebilir. Aynı zamanda yapı geçerliliğinin de yüksek olduğunu söylemek doğru olacaktır.

3.3.3.3. Korelasyon

İki sayısal veri veya değişken arasında doğrusal bir ilişki olup olup olmadığını belirlemek için kullanılan istatistiksel yöntem korelasyon analizidir (Sandal, 2016: 102).

Bütün ölçek alt boyutlarının kendi aralarında ve toplam ölçek puanı ile ilişkisini gösteren korelasyon testi yapılmış ve sonuçlar .01 düzeyinde anlamlı bulunmuştur (Tablo 6).

Korelasyon katsayısı .30 ve .70 arasında olduğundan ilişkinin orta düzeyde olduğu söylenebilir (Büyüköztürk, 2010). Ayrıca korelasyon katsayısı “1” e yaklaştıkça aradaki ilişki değeri yükselmektedir. Ölçek alt boyutları arasında çok yüksek bir ilişkinin olması, iki alt boyutun aynı olduğu anlamına gelecektir. Bu yüzden korelasyon ilişkisinin çok yüksek olması istenilen bir durum değildir. Fakat elbette ki bir ölçeğe ait olduğu için tamamen ilişkisiz olması da beklenmez. Yer kimliği ölçeğinde, tüm alt boyutlar ve ölçeğin tamamını kapsayan toplam puan, birbiri ile 0.01 düzeyine göre anlamlıdır.

Aidiyet ve karşılaştırma alt boyutları arasındaki ilişki .344, aidiyet ve gelecek alt boyutları arasındaki ilişki .568’dir. Karşılaştırma ve gelecek alt boyutları arasındaki ilişki de .478’dir. Toplam puan ve alt boyutlar arasındaki korelasyon puanı aidiyet alt boyutunda .824, karşılaştırma alt boyutunda .677, gelecek alt boyutunda .886’dır (Tablo 6). Bu sonuçlara göre ilişki oldukça yüksektir.

Tablo 6: Yer Kimliği Ölçeği Alt Boyutlar Arasındaki İlişki Düzeyi

Toplam Puan Aidiyet Karşılaştırma Gelecek

Toplam Puan 1

Aidiyet ,824^** 1

Karşılaştırma ,677^** ,344^** 1

Gelecek ,886^** ,568^** ,478^** 1

**. Korelasyon 0.01 düzeyine göre anlamlıdır.

97