• Sonuç bulunamadı

1.8 Tükenmişlik ile İş Stresi Arasındaki İlişki

2.3.2 Çevresel Stres Kaynakları

Stresin ortaya çıkmasında birçok farklı faktör bulunmaktadır. Fiziki çevre bu faktörlerden biri olmasına rağmen genellikle o şekilde algılanmamaktadır. Halbuki strese bağlı şekilde gözlenen temel neden fiziksel çevredir. Gürültü, sağlıksız çalışma malzemeleri, sigara dumanı, hava kirliliği, aşırı sıcak ya da aşırı soğuk insanlarda strese neden olabilmektedir (Braham, 1998: 35-36).

Tutar (2000) iş hayatı dışında kalan stres kaynaklarının genelini çevre ile ilgili stres kaynakları olarak adlandırmıştır. Orta yaş bunalımı, ailevi sorunlar, ekonomik zorluklar, monotonluk, iş çevresi ile uyumsuzluk, politik belirsizlik, sosyo-kültürel değişim ve ulaşım sorunları çevresel stres kaynakları arasındadır.

2.3.2.1 Orta Yaş Bunalımı

Orta yaş grubuna gelen kişiler, yaşamlarında geride bıraktıkları zamanı boşa harcayıp harcamadıklarına yönelik olarak bir değerlendirme yaparlar. Orta yaş bunalımı 35- 45 yaş arasındaki erkeklerin daha fazla yaşadığı ve bu sebeple “erkek menopozu” olarak adlandırılan ve strese sebep olan unsurlardan biridir. Orta yaş bunalımına giren her beş erkekten bir tanesi bu bunalımdan çıkamamaktadır. Kırgın bir şekilde mesleğinde ilerlemeyi engelleyen kişi ve düzenlemelerden şikayetçi olarak yaşamlarını sürdürmektedirler (Tutar, 2000: 220).

2.3.2.2 Ailevi Problemler

Gerilim ve sıkıntılar ya aile sayesinde giderilir, ya da bu sıkıntı ve gerilimler aileden doğar. Geleneksel olarak aile ortamı, anlayış, dayanışma ve sevginin büyütüldüğü huzurlu bir ortamdır. Çağdaş aile anlayışı karı koca arasındaki ilişkiyi “arkadaşlık” noktasına getirmesi ve evi ise “barınılacak yer” konumuna indirgemesi aileden kaynaklı stresin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır (Tutar, 2000: 220). İnsanların ailevi durumları stresi engelleyici ya da stres yaratıcı olarak etki gösterebilmektedir. Düzgün bir aile yaşantısı, mutlu bir aile yapısı içerisinde yetişmiş ve bu yapı içerisinde yaşayan insanlar stres ile ilgili sorunları daha az yaşamaktadırlar. Fakat ailevi durumlar bazen de stresi ortaya çıkaran unsurlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Mutsuz veya dağınık bir ailede yetişmek, eşler arasında anlaşmazlıkların yaşanması, tartışma ve kavgaların olduğu aile içerisinde yaşamak stres ortaya çıkaran durumlardır.

Çalışma hayatında stresin ortaya çıkmasında önemli bir faktör olabileceği gibi aile hayatı, iş hayatındaki problemlerle başa çıkmada yardımcı görevi gören önemli bir sosyal destek aracı da olabilir. Eşin ölümü ve eşten boşanma insanlarda strese sebep olarak görülen en önemli ailevi sorunlardır (Ekinci ve Ekici, 2003: 102).

2.3.2.3 Monotonluk

Monotonluk veya başka bir deyişle tekdüzelik de önemli bir stresördür. Hayatında sıradanlaşmış birçok unsur bulunan, heyecan olmayan bireyler stres yaşamaya daha meyillidirler. Bireyin özerk tutumlar geliştirememesi, doğal yaşam düzenlerine uygun hayat sürememesi ve sınırlandırılmış bir yaşam tarzına sahip olması da önemli bir stres kaynağıdır (Tutar, 2000: 221). İnsanlar için çoğu zaman değişiklik stresi önleme özelliğine sahiptir. Yaşamları belirli kalıplar içine sıkışmış, sürekli olarak aynı durum, kişi ve mekanlarla karşılaşan insanlar için stres yaşamak kaçınılmaz bir durumdur. İnsan bu durumdan kurtulmak isteyecektir fakat değişiklik yapamadığında ya da tekdüzeliğe çare bulamadığında bu bireyde daha fazla stres meydana getirecektir.

2.3.2.4 Ekonomik Sorunlar

İnsanların yaşadığı ülkede işsizlik, enflasyon, faiz ve vergilerin artması bireyler üzerinde korku ve gerilim oluşturarak strese sebebiyet verebilmektedir. Ekonomik

sorunlar yaşayan ülkelerde yüksek vergi sebebiyle yatırımların durması ve ekonomik durgunluk meydana gelmektedir. Bunun sonucunda bireylerde gelecek korkusu ve güvenlik eksikliği hissi meydana gelmekte ve bireyler daha fazla stres yaşamaktadırlar (Eren, 2001: 283). Ekonomilerde yaşanan belirsizlikler sebebiyle oluşan yaşam pahalılığı, krizler, yüksek enflasyon ve düşük refah seviyesi, insanların en temel ihtiyaçlarını karşılama noktasında sorun yaşamaları aynı zamanda önemli stres kaynaklarıdır. Kişilerin ekonomik girdilerini yükseltmek için ek iş bulmak ya da fazla mesai yapmak gibi uygulamalar sonucunda oluşan aşırı yorgunluk, bireyde gerilim ve strese neden olacaktır (Tutar, 2000: 221).

2.3.2.5 Siyasi Belirsizlikler

İnsanlar yaşadıkları ülkede politik istikrar istemektedirler. Korku ve tedirginlik içerisinde gelecek kaygısı yaşamaya sebep olan siyasi iktidarların çok sık değişmesi, sürekli olarak erken seçim gündemi oluşması, demokrasi karşıtı darbe ve müdahalelerin varlığı gibi durumlar o ülkedeki hem ekonomik hem de sosyal yaşamı olumsuz etkilemekte hem de gerekli kanunların çıkarılmasını geciktirerek demokrasiye olan inançların kaybolmasına yol açmaktadır (Eren, 2001: 300). Sağlam temellere oturmuş bir demokrasiye sahip olmayan ve hukukun üstünlüğünün oluşmadığı toplumlar, siyasi istikrara sahip olamamaktadırlar. Demokrasiyi özümseyen bireyler aidiyet ihtiyaçlarını, demokratik bütün kurum ve kavramların anayasal güçler tarafından işletilmediği ülkelerde karşılama olanağına sahip değildirler. Bu ihtiyaçlarının karşılanmaması sonucunda oluşan tatminsizlik, bireylerde strese sebep olmaktadır (Tutar, 2000: 221).

2.3.2.6 Sosyo-Kültürel Değişimler

Günümüzde çok hızlı bir şekilde globalleşme yönünde hareket eden dünya toplumlarının örf, adet, kültür gibi sosyal özelliklerinde değişimler meydana gelmektedir. Özellikle kültür gibi değişmesi çok zor görülen bu unsurların artık kendi ulusal kimlikleri dışına çıkarak evrensel bir unsur olma yolunda ilerledikleri görülmektedir (Eren, 2001: 286). Serbest değişim olarak adlandırılan zorunlu olmayan kültürel değişimlerden ziyade bireylerin kişiliğine yönelik önemli bir müdahale olan zorunlu kültür değişimleri insanlarda daha büyük bir gerilim meydana getirmektedir. Zorunlu kültür değişimleri bireylerin ve toplumların yaşamında

belirsizlik ve kararsızlık sonucunda gerilim yaratan önemli bir etkendir. Bu etken bireylerde stres yaratmaktadır (Tutar, 2000: 221).