ÇALIŞMA ALAN

Araştırma sahası olan Seyhan Baraj Gölü (Şekil 1), Adana il sınırları içerisindedir. Güneydoğu Akdeniz Bölgesi’nin önemli iç su rezervuarlarındandır. Taşkın, sulama ve enerji üretimi amacıyla yapılmış olan baraj, 1956 yılında işletmeye açılmış ve Seyhan Nehri üzerinde kurulmuştur. Yaklaşık 4 km eninde, 23 km uzunluğunda, ilkbahar aylarında en derin yeri 45 m’yi bulan göl en çok 9200 ha’lık bir alana yayılmaktadır. Denizden ortalama yüksekliği 67 m’dir (Kırgız, 1984). Seyhan Baraj Gölü bölgedeki en yüksek iç su üretimine sahip göl olmasına karşın, yörede orta büyüklükte bir kaynak niteliğindedir (Özyurt ve Avşar, D., 2002). Seyhan Baraj Gölü’nün balık tür çeşitliliği bakımından oldukça zengin olduğu söylenebilir. Seyhan Baraj Gölü bölgedeki en yüksek iç su üretim miktarına sahip olmasına karşın, yörede orta büyüklükte bir kaynak niteliğindedir. Yörede en büyük iç su kaynağını Seyhan Nehri üzerine kurulu olan Çatalan Baraj Gölü oluşturmasına rağmen bu göl içme suyu amaçlı kullanıldığından balıkçılık faaliyetleri için yasaklanmış bir bölgedir. Ancak Seyhan Baraj Gölü Çukurova yöresindeki en verimli içsu kaynağını oluşturarak bölgeye ekonomik fayda sağlamaktadır (Avşar ve Özyurt, 2001).

Şekil 1. Seyhan baraj gölü (Seyhan Dam Lake)

Bugüne kadar yapılan çeşitli araştırmalardan Seyhan nehrinde ve bu nehir üzerinde kurulu baraj gölünde 1973 yılında 19 balık türünün bulunduğu bildirilmiştir (Sarıhan ve Toral, 1973).

Ancak son yıllarda yapılan bir araştırmada 29 balık türü tespit edilmiştir (Alagöz, S., 2005). Gölde bulunan tatlısu levreği (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996) sazan (Cyprinus carpio Linnaeus, 1758) gibi türler ekonomik olan balık türlerini oluşturmaktadırlar. SONUÇ VE TARTIŞMA

Seyhan baraj gölünde son yıllarda kimi kişiler tarafından göle bilinçsiz ve kaçak olarak yaptıkları balıklandırma sonucunda artış göstermiş olan ve ekonomik öneme sahip olmayan Kadife (Tinca tinca L.,1758)’nin balıkçılar tarafından avlanmak istenmediği gözlenmiştir. Bu balık türünün; balık ağlarına zarar vermelerinin yanında, aşırı çoğalmaları ile birlikte ekonomik türlerin besinlerine ortak olmakta ve balık populasyonları üzerinde baskı yaratarak ekonomik türlerin gelişimlerini engellemektedir. Balıkçılar bu balıkları pazarlayamadıkları ve nasıl tüketeceklerini bilemedikleri için avladıkları Kadife (Tinca tinca L.,1758)’yi değerlendirememektedirler. Devlet İstatistik Enstitüsü 2003 yılı verilerine göre ülkemizin kadife balığı ihracatı taze soğutulmuş olarak 5.920 kg (12.795 USD) olarak bildirilmektedir (Anon., 2003). Bilgin ve ark.(2005) tarafından yapılan bir çalışmada ise Kadife (Tinca tinca L.,1758)’yi balık ezmesi olarak tüketilebilineceği bildirilmektedir. Bu işleme tekniklerinin balıkçılara eğitimi seminer veya kurs şeklinde verilmesiyle hem balıkçılar bilinçli bir şekilde balığı tüketebilecek hem de ilgili işletmelere pazarlama imkânı bularak ekonomik açıdan daha da çok gelir sağlayabileceklerdir.

Göldeki diğer bir sorun ise, daha önceki yıllarda göle aşılanan, ekonomik bir tür olan Sudak (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996)’ın göldeki balık populasyonlarının azalmasında önemli rolü olduğu da sanılmaktadır. Sudak populasyonun diğer ekonomik türlerden başka Kızılgöz (Rutilus rutilus

(

1758)

edilmektedir. Ayrıca gölde yapılan fauna çalışmasında da oldukça fazla gözlenen Sivrisinek balığı ((Gambusia affinis Baird ve Girard, 1853))’nın tür kompozisyonuna olumsuz etki yapacağı düşünülmektedir.

Gölde yapılmış olan bilinçsiz balıklandırma çalışmalarının ve göl üzerinde yapılan kafes balıkçılığı nedeniyle kafeslerden kaçan Örn. Gökkuşağı alabalığı (Onchorhyncus mykiss

(Walbaum, 1792))gibi balıkların tür kompozisyonunu değiştirdiği kanısına varılmıştır.

Seyhan baraj gölü’nde ekonomik balıkların azalma nedenlerinden önemli bir sorunun da baraj gölünde yapılan aşırı av baskısı ve uygun ağların kullanılmamasıdır. Özellikle balık avlamanın yasak olduğu üreme dönemlerin de balıkçı tekneleri kaçak olarak avlandıkları görülmüştür.

Günümüzde sucul veya karasal ortamda karşımıza çıkan kirlilik unsuru, sadece ülkemizde değil dünyada da önemli sorunlardan biridir. Adana’da bugün evsel, endüstriyel ve hastane atıklarını içeren, tüm pis su kolektörlerinin deşarj olduğu Seyhan nehri açık bir kanalizasyon gibi bir görünüme sahiptir (Eminoğlu, F.,1991). Seyhan Baraj gölü çevresi ve gölü besleyen kollar ile göle ulaşan endüstriyel, evsel ve tarım arazilerinden gelen yıkama sularının göl ekolojisini bozabileceği, bu kirlilik neticesinde gölde ekonomik öneme sahip olan türler yerine ekonomik olmayan daha dayanıklı türlerin gölde baskınlık kurabileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak Seyhan Baraj Gölü’nde balıkçılık sorunları ile ilgili çözüm önerileri aşağıda verilmiştir.

Seyhan Baraj Gölü’nde aşırı avcılığın kontrol edilmesi, uygun ağ gözlerine sahip ağların kullanılması ve üreme zamanlarında avcılık yasağına uyularak sağlıklı bir balıkçılık yönetiminin sağlanması gerekmektedir.

Gölde yapılmış olan sudak ve aynalı sazan balıklandırma çalışmalarının tür kompozisyonunu değiştirebileceği düşünüldüğünden balıklandırma çalışmalarına özen gösterilmelidir. Balıkçılar tarafından gizlice ve bilinçsizce yapılan balıklandırma çalışmaları dikkatle izlenmeli ve bunu için gerekli çalışmalara başlanmalıdır.

Göl üzerinde kurulmuş olan kafes işletmelerinin atık suları ile balık tür kompozisyonunu etkileyebileceği düşünülen kafeslerden kaçan balıklar için kontrol önlemlerinin alınması gerekmektedir.

Göl çevresindeki sanayi kuruluşları ile yerleşim yerlerinden ve gölü besleyen kollar ile göle deşarj olan endüstriyel, evsel ve tarımsal aktiviteli suların kirlilik yükünün azaltılması için gerekli önlemlerin alınması ve halkın çevre konusunda bilinçlendirilmesi amaçlı çalışmaların kısa zamanda yapılması gerekmektedir.

Seyhan Baraj Gölü’nde uygulanan kriterler gölün fizikokimyasal özelliklerine balıkların ekolojik özelliklerine, stok yoğunluğuna ve balıkların rekabet ortamlarına göre yapılmalıdır. KAYNAKLAR

Alagöz, S., 2005. Seyhan Baraj Gölü(Adana) Balık Faunasının Belirlenmesi.Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Su Ürünleri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana. 82 s.

Anonim.,2003.Fishery Statistics.State Instute of Statistics Prime Ministry Republic of Turkey.No:2937, 50s. Avşar, D.,1998. Balıkçılık Biyolojisi ve Populasyon Dinamiği. Ç.Ü. Su Ürünleri Fak. Ders Kitabı, No:5, Baki Kitap

Evi, Adana,303s.

Balık, S., Sarı, H. M., Ustaoğlu, M.R, İlhan, A., 2004. Çivril Gölü (Denizli,Türkiye) Kadife Balığı ((Tinca tinca (L.1758)) Populasyonun Yapısı, Mortalitesi ve Büyümesi. Turk J. Vet. Anim. Sci., 28:973-979.

Bilgin,Ş.,Ünlüsayın,M., Günlü, A.,İzci, L.,2005. Sudak (Sander lucioperca Bogustkaya ve Naseka, 1996) ve Kadife (Tinca tinca L., 1758) Balığından Balık Ezmesi (PATÉ) Yapımı, Bazı Kimyasal Bileşenlerin ve Kalite Kriterlerinin Belirlenmesi . E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences,22(3- 4):399-402.

Eminoğlu, F.,1991. Seyhan Nehrinin, Adana Merkez İlçe sınırları İçindeki Kirlilik Düzeyi. Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Kimya Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Adana.

Şahinler, S. , Can, F. M., Görgülü, Ö., İğne K D., 2005. Samandağ İlçesinde (Hatay) Balıkçılığın Genel Durumu, Sorunları ve Çözüm Önerileri Üzerine Bir Araştırma. Fırat Ünv. Fen ve Müh. Bil.Der., 17(4),605-611. Gencer C., 2005. Mamasın Baraj Gölü’nün (Aksaray) Zooplankton Faunası Ve Mevsimsel Değişimi. A. Ü. Fen

Fakültesi Biyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

Ölmez D., 2005. Sarımsaklı Baraj Gölü (Kayseri) Zooplankton Faunasının Mevsimsel Değişimi ve Bazı Ekolojik Özellikleri A. Ü. Fen Fakültesi Biyoloji Anabilim Dalı Doktora Tezi, Ankara.

Kaya, M., 2005. Gelingüllü Baraj Gölü’nün (Yozgat) Zooplankton Faunası Ve Mevsimsel Değişimi. A. Ü. Fen Fakültesi Biyoloji Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

Sarıhan, E., Toral, Ö., 1973. Seyhan Baraj Gölüne Sudak, Lucioperca lucioperca (LINNEAUS) 1758, Yetiştirildikten Sonra Elde Edilen İlk Sonuçlar. IV. Bilim Kongresi Tebliğleri, (5-8 Kasım,Ankara).

Anonim, 2001. The Evaluations in Regard of Fish Criteric Ramsar Agreement of Wetlands in Turkey , (in Turkish). T.C. Çevre Bakanlığı, Çevre Koruma Gen. Müd. ve Gazi Üniv. Vakfı, Sonuç Raporu, Ankara. Kırgız, T. 1984. Seyhan Baraj Gölü Bentik Hayvansal Organizmaları ve Bunların Nitel Ve Nicel Dağılımları. Doğa

Türk Zooloji Dergisi, 12 (3): 231-245.

Özyurt, C.E., Avşar, D., 2002. Seyhan Baraj Gölü’ndeki (Adana) Sudakların (Sander lucioperca Bogustkaya & Naseka, 1996) Bazı Biyolojik Özelliklerinin Belirlenmesi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences, 19 (1-2): 77-84.

TÜRKİYE’DE ASYA BALIK ŞERİDİ’NİN, Bothriocephalus acheilognathi, DAĞILIMI VE ENFEKSİYON YOĞUNLUĞU

Deniz İNNAL*, Ali AYDOĞDU(2)– Füsun ERK’AKAN(3) 1-KUYAB

2-ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ MUSTAFAKEMALPAŞA MESLEK YÜKSEKOKULU, BURSA 3-HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ, FEN FAKÜLTESİ BİYOLOJİ BÖLÜMÜ, ANKARA

*innald@yahoo.com

ÖZET

Bothriocephalus acheilognathi Yamaguti, 1934 (=B. aegyptiacus, B. gowkongensis)

genellikle Asya balık şeridi olarak bilinen pseudophylldean cestod türüdür. Ot sazanı (Ctenophoryngodon idella Val.) ve sazan (Cyprinus carpio L.)’ın taşınması ile Asya’dan Avrupa ve Kuzey Amerika’nın bazı bölümlerine yayılmıştır. Çoğunluğu Cyprinid olan 100’ün üzerinde balık türünü enfekte ettiği bilinmektedir. Türkiye iç sularında B. acheilognathi ile ilgili bazı kayıtlar bulunmaktadır. Bu çalışma Türkiye’nin farklı bölgelerinden bildirilmiş bu cestodun enfeksiyon yoğunluğunu ve coğrafik dağılımını derlemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Bothriocephalus acheilognathi, Dağılım, Enfeksiyon yoğunluğu, Konak balık türleri, Türkiye.

DISTRIBUTION AND PREVALENCE OF THE ASIAN FISH TAPEWORMS, Bothriocephalus

acheilognathi, IN TURKEY

ABSTRACT

Bothriocephalus acheilognathi Yamaguti, 1934 (=B. aegyptiacus, B. gowkongensis) is a

pseudophylldean cestode commonly referred as the Asian fish tapeworm. This parasite has spread from Asia throughout Europea and parts of North America through the export of grass carp (Ctenophoryngodon idella Val.) and common carp (Cyprinus carpio L.). ıt is known to infect over 100 species of fish, mainly cyprinids. There have been several records of B.

acheilognathi in the inland waters of Turkey. The present study aims to review the current

geographical distribution and prevalence of this cestode that has been recorded from different region in Turkey

GÖLHİSAR GÖLÜ (BURDUR)’NDEKİ KIZILKANAT (Scardinius erythrophthalmus LINNAEUS, 1758) POPULASYONUNDA YAŞ BELİRLEME, BOY-AĞIRLIK İLİŞKİSİ VE

KONDÜSYON FAKTÖRÜ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA