Takım Çalışması ve Motivasyon Yönetim

İşletmelerin başarılı olması büyük ölçüde örgüt içerisinde çalışan personelin yüksek performansla çalışmasına bağlıdır. Personelin performansı ise; onların gereksinimlerinin, beklentilerinin ve isteklerinin yerine getirilmesi ve doğru şekilde yönlendirilmesi ile mümkün olabilmektedir. İşletmelerde takım temelli bir örgüt modelinin uygulanması, motivasyon açısından beklenen performans düzeyinin ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Takımların etkinliğinden söz edebilmek için, takımların hedeflerini gerçekleştirme azim ve kararlılığına ne ölçüde inandıklarının ve buna ulaşmak için ne düzeyde motive olduklarının belirlenmesi gerekmektedir (Özler ve Koparan, 2007) .

Kelime olarak motivasyon teşvik etmek insanları etki altına almak anlamları içermektedir. Bu kelime çalışma hayatına uygulandığında, çalışanın kendi ve içinde bulunduğu örgütün amaçlarının birleşmesi için, üretici davranışların birleşmesi ve harekete geçirilmesi anlamına gelir. Yani personelin performansının yüksek derecede harekete geçirilmesidir (Brestrich, 2000 : 115) .

Cömert (2005:8)’in (Bass ve Steidlmeier, 2002:1-5)’den aktardığına göre, ilham verici motivasyon (telkinle güdüleme), liderin izleyenlerin örgütün amaçlarını benimseyerek gerçekleştirmeleri için onları motive etme sürecidir. Üyeleri monotonluktan kurtarmak, heyecanlı, atak hale getirmek, yaratıcılığa sevk etmek ve kendisine olan güveni arttırmak takım liderinin takıma ilham vermesi ile gerçekleşir. Yaratıcılık ve yeni fikirler üretmek bir takım için olmazsa olmazlardandır. Yaratıcılık, organizasyonlara rekabette üstünlük sağlar. Takım lideri açık iletişimi ve katılımı teşvik ederek yaratıcılığın ortaya çıkarılmasını destekler. Rekabet edebilmek için diğerlerinden daha hızlı düşünüp başarı sağlanır. Yaratıcılığı desteklemek adına takım lideri üyelere görevler verir, beyin fırtınası ortamı sağlar, fikirleri tartışır ve paylaşır. İnsanların yaratılış olarak birbirinden farklı kişilik ve özellikleri bulunmaktadır. Takım liderinin, takım üyelerini tek tek ele alarak takım çalışmasına aykırı olan davranışları değiştirmesi ve üyelerin bu farlılıklarına fırsat gözü ile bakıp uygun yerlerde bunları kullanması gerekir (Sarıkır, 2002:78)

Özler ve Koparan (2007)’ın (Tüter, 2005:1)’den aktardığına göre takım motivasyonunu etkileyen faktörleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Takımların en önemli özelliği bir grup insanı belirli bir amaç doğrultusunda, aynı hedefe yönelik olarak çalışacak şekilde bir araya getirmesidir. Amaç ve hedefin çalışanın kişisel ilgi, istek ve gereksinimleriyle uyumlu olması uzun vadeli motivasyonu sağlamanın önemli yollarından birisidir.

• Çalışmanın zorluk derecesi ile takım üyelerinin yetkinlikleri arasındaki paralellik de takım motivasyonunu etkileyen önemli faktörler arasındadır. Gerçekleştirilmek istenen iş aşırı zor ya da fazla basitse, takım motivasyonunun düşmesi beklenebilir.

• Çalışanlara uygun düzeyde sorumluluk verilmesi kadar bu sorumluluğu yerine getirecek gerekli yetkinin verilmesi de önemlidir. Sorumluluklarına uygun yetki sahibi olan takımlar, motivasyonu daha uzun zaman sürdürebilmektedirler.

• Takım üyeleri arasındaki güven, açıklık ve dürüstlük, çalışma ortamında karşılıklı anlayış ve uzlaşmanın gelişmesini kolaylaştırır. İlişkilerinde başarılı, birbirleriyle ve diğer takımlarla uyumlu ve işbirliğini temel alan bir ortam, takımın etkin çalışmasını sağlarken motivasyonunu da yüksek tutar. • Başarılı takımlarda çalışanlar, birbirlerine saygıdan öte, olumlu duygular ve

sevgi beslemekte, ilişki kurmak ve geliştirmek için çaba harcamaktadırlar. Takım içerisinde severek birlikte çalışmak, birçok insan için başlı başına bir motivasyon kaynağı bile olabilir.

• İyi bir lider takım motivasyonu açısından büyük önem taşımaktadır. İyi liderler; kendi motivasyonunu yüksek tutan, takımın kendi kendini motive etmesi için gerekli koşulları yaratan ve motivasyonun düşmesine neden olabilecek davranışlarda bulunmayan liderlerdir.

Takım motivasyonunun sağlanması; organizasyonların takım oluşturma amaçlarına ulaşmaları ve hedeflerini gerçekleştirmeleri için olmazsa olmazlarındandır. Motivasyon etkili bir takımın özelliklerinden biridir. Genel olarak

takım içinde motive sağlayan hususlar, takım liderinin uygun davranış tarzı sergilemesi ve rollerini tam olarak uygulaması ile gerçekleşir. Bu hususta diğer üyelerin de rolü olduğu bir gerçektir. Lider üyelere değer verdiğini hissettirir. İnsanlara değer verilmesi en büyük motivasyon araçlarından birisidir. Üyelerin problemleri ile ilgilenme, iyi işler başardıklarında övgülerde bulunma ve takdir etme, sık sık onlara memnuniyetini ifade etme motivasyon açısından önemlidir (Sarıkır, 2002 : 81,82) .

Örgütler sahip oldukları tüm maddi ve insan kaynaklarını, örgütün hedeflerine ulaşması için kullanırlar. Ancak bir örgütün hedeflerine ulaşması için gerekli ancak yeterli değildir. Maddi kaynakların yanı sıra insan kaynaklarının da örgütün hedefleri doğrultusunda yönlendirilmesi gerekmektedir. Örgüt yöneticileri, motivasyonun, örgüt performansının önemli belirleyicilerinden biri olduğunu kabul etmelidirler (Çalık, 2003:103) .

Eski yönetim anlayışından farklı olan liderlik kavramı ile yönetimde, kontrolden çok insanlara yeni enerjiler verip çalıştırmak önemlidir. Değişimin, liderliğin önemli fonksiyonlarından biri olmasından dolayı, değişime karşı kaçınılmaz olan direnmelerle baş edebilmek için çok enerjik davranışlar sergilenmelidir. Hedeflerin belirlenmesi, kişilerin hareket edeceği yönün gösterilmesi ve hedeflerden sonra o hedefe varmak için her bir adımın gösterilmiş olması gibi adımlar kişilerin direnmelerle baş edebilmesi için yeni bir enerji verecektir. Büyük bir vizyonu başarmak, ancak nadiren oluşan bir enerji patlaması ile olur. Böylece, vizyon, kişileri kontrol mekanizması ile değil, motivasyon ve ilham verme ile harekete geçirecektir. İyi bir lider, kişileri çok çeşitli yollarla motive eder (Brestrich, 2000 : 115,116) .

Liderlerin çalışanlarını motive etme biçimlerinden birisi de ödül verme ya da ödülleri elinde tutma gücüdür. Astların liderin isteklerine ödül alma, gruplandırma , tanınma ve kazanç elde etme beklentisi ile uymalarını ifade eder. Bir lider başkalarını ödüllendirebilme kaynaklarına sahipse astlarını/izleyenlerini etkilemek için önemli bir güce sahiptir. Çünkü ödüllendirme çalışanların motivasyonları üzerinde önemli

bir etkiye sahiptir ve bunu sağlayan kişiye karşı bağlılıklarını arttırmaya yardımcı olur. Bir yöneticinin denetimi altında ücret artısı, yükseltme (terfi), önemli iş verme, ek ödeme, takdir, tanıma vb. ödüller bulunmaktadır. Genel olarak bir liderin denetimindeki ödüller ne kadar çok ve bu ödüllerin astlar için önemi ne kadar fazla ise, liderin ödüllendirme gücü o kadar fazladır. Ödül gücünün yaygın kullanımı; liderin isteklerini yaptırmak için teşvik ediciler önermesidir. Liderle çalışanlar arasındaki daha iyi ilişki, karşılıklı çıkarlardan daha çok takım çalışması ve karşılıklı sadakat temelinde gelişir. Lider, çalışanları takdir ve onurlandırma ile birlikte, onları işinde yeterli ve işine bağlı olmasından dolayı somut ödül kullanabilir. Ödülün ölçüsü işin sınırlı bir yönünden daha çok çalışanın toplam performansına göre olmalıdır (Eraslan ,2004) .

Her bir çalışan için büyük farkı yaratan şey, elde etmiş olduğu başarıların algılandığını, takdir edildiğini ve bunun kurum için çok önemli olduğunu bilmektir. Liderler çalışanları ödüllendirmek için fırsatlar ve iyi haberler ararlar.Üst düzeyde teknik ve kişiler arası bir uzmanlık çok uzun bir süreçte elde edilir.Çalışanlar bazen tükenirler, hayal kırıklığına uğrarlar ve umutları bitme noktasına gelir.Bu noktada işi bırakmayı bile düşünürler.Liderler işte bu noktada çalışanların yüreklerini cesaretlendirerek onlara yolculuğa devam etmeyi ilham ederler. Bunu yapmak için lider iki şeyi gerçekleştirir (Atlıoğlu Şahin, 2002) :

1. Bireysel özelliklerin paylaşılan ideale katkısını ödüllendirir, 2. Bireysel ve karma başarılarını grup kutlamalarıyla ödüllendirir.

Yönetim kavramının tanımından hareketle okul yöneticisinin görevini, “okuldaki tüm insan ve madde kaynaklarını verimli bir biçimde kullanmak suretiyle, okulu amaçlarına uygun olarak yaşatmak” şeklinde ifade etmek mümkündür. Okul yöneticisinin bu görevini etkili ve verimli bir şekilde yerine getirebilmesi ve yönetim süreçlerinden olumlu sonuçlar alabilmesi, insan kaynaklarının istekli ve coşkulu olmasına bağlıdır. Bu istek ve coşku özellikle eğitimden elde edilen ürünün istek, irade ve bağımsızlık gibi soyut kavramlarla bütünleşmiş olan insan olması ve bu

yönüyle diğer sistemlerin ürünlerinden farklı olması göz önüne alındığında daha da fazla önem taşımaktadır (Töremen, 2000:18) .

Okulda çalışanlar motive edilmelidir. Her öğretmenin, öğretmenlik mesleğine ilişkin algıları belirlenmeli, bu algı ve beklentilere dayalı olarak, öğretmenlere olanaklar sağlanmalıdır. Okul yöneticisi, öğretmenlerin ilgi alanlarını bilmeli, görevlendirme ve ekip çalışmalarında azami ölçüde bu potansiyellerden yararlanmalıdır (Cemaloğlu, 2002) .

Bir okul müdürü, okulunda, takımlarda ortaya çıkan her yeni ve yaratıcı fikri desteklemelidir. Takımların sürekli gelişimi için, takımların ve takımlardaki üyelerin ihtiyaç duyduğu her türlü desteği sağlayabilmelidir.