ç) Sahipsiz hayvanlar kısırlaştırıldıktan ve gerekli tıbbî müdahaleler

yapıldıktan sonra sahiplenme talebinde bulunan ve 5199 sayılı Kanun ve bu Yönetme-likte öngörülen şartları taşıyan kişilere teslim edilir ve belediyece kayıt altına alınır. Belediyeler sağladıkları bu hizmetten dolayı belli bir ücret talep etmez.

d) Geçici bakımevlerinde on gün süre ile gerekli duyurular yapıldığı halde sa-hiplendirilemeyen hayvanlar kontrolleri, aşıları ve tıbbî müdahaleler ile kısırlaştırıl-maları yapıldıktan ve operasyon yaraları kapandıktan en az yedi gün sonra kayıt altına alınıp, müdahale görmüş olduklarını gösteren işaretleri üzerlerinde olacak şekilde vete-riner hekimin onayıyla alındıkları ortama geri bırakılır. Bu ortamlarda belediyeler, gö-nüllü kuruluşlarla işbirliği içerisinde besleme odakları kurar ve hayvanların beslenme-sine yardımcı olur. Hayvanlar, hiçbir suretle ilgili belediye sınırları dışındaki bir ortama, ormanlık alana veya diğer yaban hayatı yaşam alanlarına bırakılmaz.

İlgili yönetmeliğin 22 nci, 23 üncü ve 24 üncü maddeleri geçici bakımevleri ku-rulacak arazinin seçiminde dikkat edilecek hususları, geçici bakımevinde bulunması ge-reken birimleri ve bakımevine ilişkin genel şartları içermektedir. Konuya ilişkin son dü-zenleme 13 Temmuz 2010 tarihinde gerçekleştirilmiş; 6831 sayılı Orman Kanunu’nun18

17’nci maddesinin üçüncü fıkrası değiştirilerek, sokak hayvanları bakımevlerinin, Dev-let ormanları üzerinde bulunması veya yapılmasına Çevre ve Orman Bakanlığınca izin verilmiştir19. Şehir merkezlerine yakın hayvan bakımevlerinin halk sağlığı açısından risk taşıyabilmesi, ayrıca, nüfus artışı ile birlikte insanların şehir merkezlerinden uzak yerler-de hayatlarını idame ettirme isteği neyerler-deni ile tapulu araziler ve hazine arazilerine bakı-mevi yapılması, gürültü, çevre kirliliği gibi şikâyetlerin artmasına neden olmaktadır. Bu düzenleme ile hayvanlara daha doğal ve geniş ortamda yaşama imkânı sağlandığı gibi toplum sağlığının da korunması amaçlanmıştır.

Tartışma ve Sonuç

Türkiye’de sokak hayvanları ile ilgili uygulamalar, özellikle son yıllarda bu hayvanların yaşam hakkı ve özgürlükleri lehine düzenlenerek yasal güvence altına alın-mış olsa da gerek sokak hayvanlarının rehabilitasyonu sürecinde yaşanan sıkıntılar ge-rekse konuyla ilgili eğitim ve bilgilendirme çalışmalarının yetersizliğinden dolayı etik sorunlar ile karşılaşıldığı söylenebilir.

Yakın zamana kadar geçici bakımevlerinin “barınak” olarak faaliyette bulun-ması, hayvan severler ve yerel yönetimler arasında süregelen tartışmaların başında yer almıştır20. Çevre Bakanlığından alınan verilere göre, Türkiye’de 81 ilde 38.970 hayvan kapasiteli 159 hayvan barınağı bulunmaktadır. Sokak hayvanlarının söz konusu

barı-naklarda yaşamalarına ilişkin belirlenen sorunlar arasında, bu hayvanların ömür boyu özgürlüklerinin kısıtlanması; maliyetin çok yüksek olması; kısıtlı ödenek ayrılması ne-deniyle hayvanların yetersiz bakım ve beslenmesi; toplatılan hastalıklı hayvanlar ya da sonradan oluşabilecek hastalıklar nedeniyle bakımevlerinin birer hastalık odağı olma riski; bu hayvanlardan kaynaklanan gürültü ve çevre kirliliği; barınak çalışanlarında or-taya çıkabilecek sağlık sorunları yer almaktadır21. Bir başka deyişle, sokak hayvanlarının yaşamları boyunca barınaklarda tutulması, hem bu hayvanların fizyolojik ve psikolojik ihtiyaçları hem de çevre ve halk sağlığı kapsamında uygun görünmemektedir. Bununla birlikte, son yıllarda düzenlenen yasal yapılanmalarda, sokak hayvanlarının itlaf edilme-si yerine aşılanıp kısırlaştırılarak alındıkları yere bırakılmasının öngörülmeedilme-si ile gerek sokak hayvanları gerekse toplum sağlığı açısından yararlılık ve zarar vermeme ilkeleri-nin karşılandığı söylenebilir. Ancak bu rehabilitasyon çalışmaları sırasında karşılaşılan sıkıntılar, toplatılan hayvanların alındıkları ortama değil yerleşim birimlerinden uzak yerlere ya da ormanlık alanlara bırakıldığına dair vakaların bildirilmesi20, konu ile ilgi-li sistemilgi-li bir çalışmanın henüz gerçekleşmediği yönünde yorumlanabiilgi-lir. Öte yandan doğadan her geçen gün biraz daha uzaklaşan kent yaşamında, insan dışındaki varlıklara tanınan sınırlı ve kısıtlı yaşam alanlarının yeterliğinin, bir başka tartışma konusunu oluş-turduğu ileri sürülebilir.

Sokak hayvanları ile ilgili toplumda farklı görüşlerin olması, değer sorunlarının temelini oluştururken, adalet ilkesi açısından zaman zaman bazı çelişkilere sebep ola-bilmektedir. Örneğin evinde hayvan besleyen kimi kişilerin, sokakta yaşayan “sahipsiz” hayvanların varlığından duyacağı rahatsızlık, onların var olma koşullarına ilgisizlik ve hatta sokakların başıboş hayvanlardan sterilizasyonunu destekleme tavrı içinde olması, insanı, kendine mal edileni benimsemesi, edilmeyeni ise yok sayması biçiminde ortaya çıkan bir ayrımcılıkla karşı karşıya bırakır22. Ahlaki duyarlılığın yetersiz kaldığı bu açı-ğın, gerçekleştirilecek yasal düzenlemelerin yanı sıra sokak hayvanları ile ilgili eğitim ve bilgilendirme çalışmaları ile kapatılabileceği düşünülmektedir.

Sonuç olarak, toplumsal değerlerin, insan dışındaki diğer canlı türlerine kar-şı etik olmaktan çok ekonomik olmaya başladığı modern kent yaşamında sorun olarak görülen sokak hayvanları, uzun bir dönem yerel yönetimlerin itlaf politikası ile karşı karşıya kalmıştır. Son yıllarda özellikle artan kamuoyu duyarlılığının baskısı ile sokak hayvanlarına yönelik gerçekleştirilen etik ve yasal düzenlemelerle bu hayvanların yaşam hakkı ve özgürlükleri gözetilerek konuya ilişkin çözüm yollarının arandığı söylenebilir.

Kaynaklar

1. Başağaç Gül RT. Hayvan Gönenci ve Bilimsel Araştırmalarda Hayvan Kullanı-mı. Türkiye’de Birinci Hayvan Refahı ve Veteriner Hekimliği Eğitimi Konfe-ransı Bildirileri; 09-10 Haziran 2005. Pozitif Matbaacılık, Ankara: 2005; 93-98. 2. Ckarke PAB, Linzey A. Siyaset Kuramı ve Hayvan Hakları. Alınmıştır: Hayvan,

3. Ferry L. Ekolojik Yeni Düzen, Ağaç, Hayvan ve İnsan. Çev. Ilgaz T. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. İstanbul: 2000.

4. DeGrazia D. Hayvan Hakları. Çev. Gür H. Kültür Kitaplığı:51, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara: 2006.

5. Picq P, Digard JP, Cyrulnik B, Matignon KL. Hayvanların en güzel tarihi. Şefik Matbaası, İstanbul: 2000.

6. Atauz A. Kent ve Hayvan. Alınmıştır: Hayvan, İmge, Simge ve Gerçeklik. Co-gito, 2002;32: 140-162.

7. Leney J, Remfry J. : Dog Population Management. In: Macpherson C, Meslin F, Wandeler A, editors. Dogs, Zoonoses and Public Health. CAB International Publishing, Wallingford: 2000. p. 299–330.

8. Dinçer F. Tıp ve Veteriner Hekimliği Etiğine Komparatif Bir Yaklaşım. Ed. Arda B, Akdur R, Aydın E. II. Ulusal Tıbbi Etik Kongresi Bildiri Kitabı. Türki-ye Biyoetik Derneği, 2001; 10-17.

9. ICAM Coalition. Humane Dog Population Management Guidance. Erişim: http://www.wsava.org/PDF/2008/Misc/AWC_ICAM_Coalition.pdf Erişim Ta-rihi: 15.9.2010.

10. OIE Terrestrial Animal Health Standards Commission. Guidelines on Stray Dog Population Control. Erişim: http://www.oie.int/downld/SC/2009/A_TAHSC_ Sept%202009_Part%20A(b).pdf Erişim Tarihi: 18.9.2010.

11. Sözer M. Hayvan Hakları Mevzuatı. Adalet Yayınevi, Ankara: 2007.

12. Gündoğdu C. Doksan yıl önce İstanbullu hayvanseverler. Toplumsal Ta-rih Dergisi, 2003; 116: 10-17.

13. Melikoğlu B. Türkiye’de Kurulan İlk Hayvanları Koruma Derneğinin Tarihsel Gelişimi. Türk Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 2009;80 (1): 37-44. 14. Menteş A, Osmanağaoğlu Ş. Türkiye’de Hayvanları Koruma Kanununun

Ta-rihsel Gelişimi. Kafkas Univ. Vet. Fak. Derg. 2009; 15(3):325-330.

15. Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesinin Onaylanmasının Uygun Bulunduğu Hakkında Kanun. Kanun No. 4934, Resmi Gazete Tarihi: 22 Temmuz 2003, Resmi Gazete Sayısı: 25176.

16. Hayvanları Koruma Kanunu. Kanun No: 5199 Resmi Gazete Tarihi: 1 Temmuz 2004, Resmi Gazete Sayısı: 25509.

17. Hayvanların Korunmasına Dair Uygulama Yönetmeliği. Resmi Gazete Tarihi: 12 Mayıs 2006, Resmi Gazete Sayısı: 26166.

18. Orman Kanunu. Kanun No. 6831, Resmi Gazete Tarihi: 8 Eylül 1956, Resmi Gazete Sayısı: 9402.

19. Karayolları Genel Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun. Ka-nun No. 6001, Resmi Gazete Tarihi: 13 Temmuz 2010, Resmi Gazete Sayısı: 27640.

20. Özgür T. Türkiye’de Barınak Sorunu ve Çözüm Yolları. İstanbul Barosu Dergi-si, Özel Sayı 2008; 8: 79-82.

21. Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Hayvanları Koruma Şubesi Arşiv Belgeleri. 2010.

22. Toker N. İnsan Olmayan Varlıklara Karşı Sorumluluk: Etik mi, Politik mi? Birikim Aylık Sosyalist Kültür Dergisi. Birikim Yayıncılık Ltd., İstanbul: 2005;195:11-15.

BİR BİLİMSEL FELSEFECİ OLARAK YAMAN ÖRS’ÜN